Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech

Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech

Sowjetische Militäradministration in Deutschland – SMAD

Советская военная администрация в Германии – СВАГ

Państwo	Okupacja aliancka Niemiec
Data utworzenia	1945
Data likwidacji	1949
Siedziba	Berlin
Komendant	marszałek Wasilij Sokołowski
Adres
Sowjetische Militäradministration in Deutschland (Советская военная администрация в Германии – СВАГ) Leipziger Straße 5–7 Berlin
Położenie na mapie Berlina (c) TUBS, CC BY-SA 3.0 Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech
Położenie na mapie Niemiec Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech
52°30′31″N 13°23′01″E/52,508611 13,383611

(c) Bundesarchiv, B 145 Bild-F088847-0001 / Thurn, Joachim F. / CC-BY-SA 3.0

Komendantura Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech w berlińskiej dzielnicy Karlshorst

(c) Bundesarchiv, Bild 146-1979-074-36A / Hagemann, Otto / CC-BY-SA 3.0

ówczesna siedziba Ministerstwa Lotnictwa Rzeszy przy Wilhelmstraße/Leipziger Straße (1938), następnie Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech (1945-)

(c) Bundesarchiv, Bild 183-19000-4055 / CC-BY-SA 3.0

Budynek przy Leipziger Straße 7, ówczesna siedziba Niemieckiej Komisji Gospodarczej (1949)

Kompleks budynków Administracji; współczesne zdjęcie lotnicze

Komendantura Radziecka w Saksonii na zamku Albrechtsberg w Dreźnie, widok od strony Łaby

Komendantura Radziecka w Meklemburgii na zamku Schwerin w Schwerinie

Komendantura Radziecka w Turyngii w kompleksie Gauforum w Weimarze; widok Atrium

Komendantura Radziecka w Turyngii w kompleksie Gauforum w Weimarze

(c) Deutsche Fotothek‎, CC BY-SA 3.0 de

Redakcja Täglichen Rundschau w Berlin-Prenzlauer Berg przy Göhrener Straße

Siedziba Radzieckiej Komendantury w Berlinie przy Luisenstrasse 57

Willa przy Majakowskiring 46-48 – rezydencja b. komendanta radzieckiej strefy okupacyjnej Berlina, następnie pierwszego premiera NRD

Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech (również Radziecka Administracja Wojskowa w Niemczech, niem. Sowjetische Militäradministration in Deutschland – SMAD, ros. Советская военная администрация в Германии – СВАГ) – administracja wojskowa ZSRR, która przejęła najwyższą władzę wykonawczą w sowieckiej strefie okupacyjnej^[1], do czasu utworzenia w październiku 1949 Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Administracja wyrosła ze struktur frontowych – 1 Frontu Białoruskiego, 2 Frontu Białoruskiego i 1 Frontu Ukraińskiego oraz Grupy Wojsk Radzieckich w Niemczech.

Po części jej zadania przejęła Radziecka Komisja Kontroli w Niemczech (Sowjetische Kontrollkommission – SKK, Советская контрольная комиссия в Германии) (1949-1953), a następnie aparat Wysokiego Komisarza ZSRR w Niemczech (Hoher Kommissar der UdSSR in Deutschland, Верховный комиссар СССР в Германии) (1953-1955).

W 1947 powołano Niemiecką Komisję Gospodarczą (Deutsche Wirtschaftskommission, Немецкая/Германская экономическая комиссия) niemiecką strukturę wykonawczą, która funkcjonowała do chwili utworzenia w 1949 NRD.

Struktura centralna w 1945

• Sztab (Штаб), Berlin-Karlshorst przy Zwieseler Straße
• Zarząd Komendantury (Управление комендантской службы), Berlin-Karlshorst
• Oddział Wojskowy (Военный отдел)
• Oddział Marynarki Wojennej (Военно-морской отдел)
• Oddział Lotnictwa Wojskowego (Военно-воздушный отдел)
• Oddział Polityczny (Политический отдел)
• Oddział Przemysłu (Промышленный отдел)
• Oddział Rolnictwa (Сельскохозяйственный отдел)
• Oddział Handlu i Zaopatrzenia (Отдел торговли и снабжения)
• Oddział Transportu (Транспортный отдел), Berlin-Karlshorst przy Gundelfinger Straße 38 (1945-1946), w Wendenschloß (1946-1949), oraz ponownie w Berlin-Karlshorst przy Treskowallee (1949-)
• Oddział Paliw (Отдел топлива), Berlin-Karlshorst przy Treskowallee 44
• Oddział Finansów (Финансовый отдел)
• Oddział Łączności (Отдел связи), Berlin-Karlshorst
• Oddział Spraw Wewnętrznych (Отдел внутренних дел), Berlin-Karlshorst przy 2 linia 40
• Oddział Edukacji (Отдел народного образования), Berlin-Karlshorst
• Oddział Ochrony Zdrowia (Отдел здравоохранения), Berlin-Karlshorst
• Oddział Prawny (Правовой отдел), Berlin-Karlshorst
• Oddział Zatrudnienia (Отдел рабочей силы)
• Oddział ds Repatriacji (Отдел по репатриации), Poczdam (1945-1947), Berlin-Karlshorst (1947-1949)
• Oddział ds Reparacji i Zaopatrzenia (Отдел по репарациям и поставкам)
• Wojentorg (centrala zaopatrzenia kadry)

Struktura Administracji miała charakter aparatu centralnego. Łącznie jej stan osobowy wynosił 28 204 osoby (1945), 63 897 (1946) itd.. Struktury ulegały zmianom, np. powołano

• Wydawnictwo SWAG,
• Biuro Informacji, Berlin przy Lindenstraße (1945), następnie w Berlin-Weißensee przy Parkstrasse 15,
• Redakcję gazety „Tägliche Rundschau”, początkowo w Berlinie-Kopenick w „Villa Karolinenhof”, w Berlinie-Prenzlauer Berg, przy Göhrener Straße 11 (1945-), ostatnio w Berlinie-Friedrichshain,
• Rozgłośnię Radiową,
• Szkołę Antyfaszystowską, Rüdersdorf oraz w Königs Wusterhausen,
• Biuro Hydro-Meteorologiczne, Poczdam
• Oddział Handlu Zagranicznego,
• Oddział Gospodarki,
• Oddział Statystyki,
• Oddział Propagandy, Berlin-Karlshorst, następnie w Berlinie-Lichtenberg przy Normannenstraße 22
• Oddział Państwowego Banku ZSRR – Gosbanku (Государственный банк СССР),
• Centralny Klub, Berlin-Karlshorst przy Treskowallee
• sądy wojskowe,
• prokuratury.

Był to proces organizacji radzieckich struktur zarządzania państwem w Radzieckiej Strefie Okupacyjnej. Powołano też m.in.

• Zarząd Radzieckich Towarzystw Akcyjnych w Niemczech, Berlin-Weißensee, Berliner Allee 107-110 (1946-)^[2],
• Zarząd Przemysłu Lekkiego,
• Zarząd Górnictwa i Przemysłu Metalurgicznego, Berlin-Karlshorst przy Treskowallee 44 (1948-1949),
• Zarząd Administracji Obywatelskiej, Berlin-Karlshorst
• Zarząd Przedsiębiorstw Handlowo-Komunalnych,
• Zarząd badań naukowych i technologii w Niemczech,
• szereg oddziałów poszczególnych radzieckich resortów i centralnych podmiotów gospodarczych.

2 września 1948 centralny aparat Administracji składał się z 69 zarządów i oddziałów, w której było zatrudnionych 8618 oficerów i cywilnych specjalistów. Niektóre z nich mieściły się pod innymi adresami. Cały szereg przedstawicielstw różnych resortów lub instytucji pozostawało poza strukturami Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech^[3].

Struktura terenowa

Posiadała też struktury terenowe – komendantury (Управление Советской военной администрации) w:

• Turyngii (SMATh), w Jenie, od 11 lipca 1945 w Weimarze przy Kurtstraße oraz w Gauforum przy Karl-Marx-Platz (ob. Weimarplatz).
• Saksonii, w Dreźnie na zamku Albrechtsberg przy Bautzner straße 130 oraz na zamkach Lingner oraz Eckberg; od 1946 w Dreźnie przy Nordallee 5
• Saksonii-Anhalt, w Halle przy Luisenstraße
• Meklemburgii, na zamku Schwerin w Schwerinie (1945-1947)
• Brandenburgii, w Poczdamie przy Neue Königstraße 74
• i radzieckiej strefie okupacyjnej Berlina (Управление военного коменданта Советского сектора оккупации Берлина), przy Luisenstrasse 57, z rezydencją przy Majakowskiring 46/48 (1946-1949).

oraz niższego szczebla w poszczególnych miastach (w listopadzie 1945 – 652 komendantury).

Komendanci

• 1945–1946 – marszałek Gieorgij Żukow
• 1946–1949 – marszałek Wasilij Sokołowski

Siedziba

Siedziba mieściła się w berlińskiej dzielnicy Karlshorst przy Zwieseler Strasse 4 i Treskowallee (ob. Hermann-Duncker-Strasse). Większość komórek organizacyjnych, zwłaszcza gospodarczych, pomieszczono w kompleksie budynków z 1935 b. Ministerstwa Lotnictwa Rzeszy (Reichsluftfahrtministeriums) przy Wilhelmstraße 97 / Leipziger Straße 5–7. Następnie kompleks zajmowała Niemiecka Komisja Gospodarcza, Państwowa Komisja Planowania NRD (Staatliche Plankommission) oraz 9 resortów gospodarczych NRD (1986)^[4], Urząd Powierniczy (Treuhandanstalt) (1990-), obecnie Federalne Ministerstwo Finansów (Bundesministeriums der Finanzen).

Zobacz też

• Muzeum Niemiecko-Rosyjskie Berlin-Karlshorst
• Kolonne

Przypisy

Bibliografia

• Werner Breunig: Verfassunggebung in Berlin, Duncker & Humblot Berlin 1990, ISBN 3-428-46965-8, 978342846965
• Jan Foitzik: Sowjetische Militäradministration in Deutschland (SMAD). 1945–1949. Struktur und Funktion, Akademie Verlag Berlin 1999, ISBN 3-05-002680-4.
• Horst Möller, Alexandr O. Tschubarjan (red.): SMAD-Handbuch. Die sowjetische Militäradministration in Deutschland 1945–1949, R. Oldenbourg Verlag München 2009, ISBN 978-3-486-58696-1.
• Я. Фойтцик, А. В. Доронин, Т. В. Царевская-Дякина: Советская военная администрация в Германии, 1945-1949. Справочник, РОССПЭН Moskwa 2009
• Telefonbuch von Berlin, Hauptstadt der DDR, 1986