Radzieje

Radzieje

wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	węgorzewski
Gmina	Węgorzewo
Sołectwo	Radzieje
Wysokość	122 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	422[1]
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	11-600[2]
Tablice rejestracyjne	NWE
SIMC	0771223
Położenie na mapie gminy Węgorzewo Radzieje
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Radzieje
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Radzieje
Położenie na mapie powiatu węgorzewskiego Radzieje
54°07′44″N 21°35′05″E/54,128889 21,584722

Radzieje (litw. Radzijai, niem. Rosengarten^[3], Rozgart, Rozengard, Różanka (1946), Rożengart (1947))^[4] – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Węgorzewo. Radzieje znajdują się nad rzeczką Radzieją.

Przez Radzieje przechodzi linia kolejowa Kętrzyn – Węgorzewo (w sezonie letnim prowadzony jest ruch turystyczny pociągów). Wieś położona jest ok. 2 km na zachód od Jeziora Dobskiego. W Radziejach jest szkoła podstawowa, przedszkole, OSP, cmentarz.

Historia

Wieś lokowana była 6 września 1437 r. na 58 włókach, w tym były 4 włóki dla sołtysa i 4 na uposażeniu parafii. W przywileju lokacyjnym chłopi byli zobowiązani do szarwarków na rzecz folwarku krzyżackiego w Dobie. Sołtysem wsi był Mikołaj ze wsi Plaswik na Warmii.

W roku 1600 właścicielem karczmy w Radziejach był Jan Cholewa, a w roku 1781 Krzysztof Bużełło. Dokupił on drugą karczmę od Kozanowskiego.

Według statystyk niemieckich w parafii Radzieje w 1806 r. było 1147 Polaków i 363 Niemców. Nabożeństwa w języku polskim, obok niemieckiego, odprawiano jeszcze w 1890 r. Radzieje były siedzibą gminy Radzieje od 18 listopada 1945 r., a od 1954 r. siedzibą gromady Radzieje.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Demografia

W roku 1540 w Radziejach mieszkało 28 rodzin pochodzenia pruskiego.

Liczba mieszkańców: w roku 1858 – 798 osób, w 1939 – 1139.

Kościół parafialny pw. Chrystusa Króla

Kościół w Radziejach przed reformacją był pw. św. Mikołaja i należał do archiprezbiteratu w Reszlu. Obecnie parafia należy do diecezji ełckiej i dekanatu węgorzewskiego.

Na miejscu pierwotnego, zrujnowanego kościoła nowy wybudowany został w Radziejach w roku 1673 dzięki finansowemu wsparciu Ahasvera von Lehndorffa. Przywilejem Fryderyka Wilhelma z 4 listopada 1683 Ahasver von Lehndorff uzyskał dziedziczne prawo patronackie nad kościołem w Radziejach^[5].

Obecny kościół wybudowano w 1827 r. Jest to budowla na planie foremnego ośmioboku (długość jednego boku 8,5 m) z ostrosłupowym dachem zakończonym latarnią. Projektantem kościoła miał być następca tronu Fryderyk Wilhelm IV. W centralnej części kościoła znajduje się naturalnej wielkości figura Chrystusa na krzyżu, wykonana z polichromowanego betonu. Z dawnego wyposażenia kościoła zachowały się dwa niderlandzkie obrazy z pierwszej połowy XVII w.: Pojmanie Chrystusa i Chrystus przed Piłatem. Z tego okresu jest również barokowy anioł chrzcielny, amorek i figury ewangelistów. Drewniana wolno stojąca dzwonnica wybudowana w pierwszej połowie XVIII w. jest starsza od obecnego kościoła. Z trzech dzwonów ufundowanych w 1727 r. przez patrona kościoła Lehndorffa pozostał tylko jeden najmniejszy z jego herbem. Zaginione w 1945 r. dzwony zastąpiły nowe w 1972 r. Z istniejącego niegdyś kościelnego cmentarza zachowały się kamienne nagrobki żołnierzy z I wojny światowej. W 2012 roku wyremontowano dach, elewację oraz fundamenty kościoła. Rok później wykonano obejście kościoła.

Bunkry z II wojny światowej

W lesie, kilka kilometrów na północ od Radziej, znajdują się dobrze zachowane schrony sztabowe, schrony przeciwlotnicze, bunkry ochrony, elektrownia, peron i bocznica kolejowa oraz betonowa droga dojazdowa, wybudowane w latach 1940–42. Swoją kwaterę polową o kryptonimie „Wendula” miał tutaj minister, szef kancelarii III Rzeszy – SS-Obergruppenführer Hans Lammers, współautor aktów prawnych godzących w Żydów i Polaków, ceniony przez Hitlera za umiejętność nadawania nieludzkim decyzjom formy przepisów prawa.

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Rzempołuch: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Olsztyn: Agencja Wydawnicza „Remix”, 1993. ISBN 83-900155-1-X.
• Max Toeppen: Historia Mazur. Małgorzata Szymańska-Jasińska (tłum.), Grzegorz Jasiński (opr.). Olsztyn: Wspólnota Kulturowa „Borussia”, 1995, s. 282, seria: Biblioteka „Borussii”. ISBN 83-900380-3-X.
• Andrzej Wakar, Bohdan Wilamowski: Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu. B. Wolski (współpr.). Węgorzewo: Wydawnictwo Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze”, 1968, s. 144–146.

Zobacz też

• Radziejewo