Radziszów

Ten artykuł od 2012-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Radziszów

wieś
Kościół pw. św. Wawrzyńca w Radziszowie
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Skawina
Liczba ludności (2013)	3261
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-052[1]
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0335396
Położenie na mapie gminy Skawina Radziszów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Radziszów
Położenie na mapie województwa małopolskiego Radziszów
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Radziszów
49°56′17″N 19°48′37″E/49,938056 19,810278
Strona internetowa

Radziszów (dawniej Radzieszów, Radessow, Radeszew) – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Skawina^[2].

Integralne części wsi

Nieoficjalny herb wsi Radziszów

Historia

Pierwsze wzmianki w dokumencie legata papieskiego Idziego z 1229 roku. W 1250 r. książę opolski Władysław nadał w darze wieś Radeszew opatowi tynieckiemu. Dokument ten potwierdził w 1519 r. król Zygmunt I Stary. Wieś była dostawcą miodu i zwierzyny łownej dla klasztoru. Wieś opactwa benedyktynów tynieckich w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku^[5].

W czasach księstwa oświęcimskiego rzeka Skawinka podzieliła wieś na dwie części: polską i śląską – podległą królowi czeskiemu, gdyż władca tego księstwa uznał się lennikiem Jana Luksemburskiego. Książę oświęcimski Władysław sprzedał wieś sołtysowi Janowi Radziszowskiemu. Ten za udział w buncie krakowskim przeciwko królowi Władysławowi Łokietkowi utracił posiadłość, którą król ponownie przekazał opactwu tynieckiemu. W II połowie XVIII w. wraz z sąsiednią Wolą Radziszowską przeszedł w dożywotnie użytkowanie prymasa Podolskiego.

W 1781 r; po przejęciu tych dóbr przez władze austriackie, znalazły się w rządowym funduszu religijnym. W 1790 r. Radziszów zakupiła rodzina Dzieduszyckich herbu Sas. Podczas rzezi galicyjskiej w 1846 r. mieszkańcy obronili Dzieduszyckich przed rabunkiem staczając bitwę z mieszkańcami Woli Radziszowskiej koło kładki na rzece Skawince. Wdzięczni Dzieduszyccy obdarowali mieszkańców wsi zbożem i ufundowali cztery dzwony do kościoła (zrabowane przez Austriaków podczas I wojny światowej).

Po nich dobrami radziszowskimi władali Orzechowscy, hrabina Róża de Bassano, hrabina Wiktoria Dębińska. Od początku XX w. właścicielami byli: W. Lisowski, S. Kirchmayer oraz W. Schmidt i Marek Jaskuła. Dobra Radziszowa zostały rozparcelowane przed II wojną światową.

W latach 1934–1937 w Radziszowie wybudowano powiatowe dziecięce sanatorium.

Od 1934 roku istniała zbiorowa gmina Radziszów.

W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca we wsi rodzina Tomków udzieliła pomocy rodzinie Wassermannów. Rodzina Toszów udzieliła pomocy Stanisławowi Hojdzie. W 1991 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Anieli i Wincentemu Tosza, a w 2011 roku Adriannie i Franciszkowi Tomek tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata^[6][7].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Podczas powodzi w 2010 woda zalała miejscowość.

Widok na Radziszów

Zabytki

• dwór;
• kościół św. Wawrzyńca.

Kultura

Kapela ludowa

Kapela Ludowa z Radziszowa została założona w 1980 roku^[8]. Reprezentuje typowy folklor krakowski (nie stylizowany). Zdobywcy w 1999 głównych nagród:

• „Wstążki Krakowskiej" na Wojewódzkim Przeglądzie Kapel, Instrumentalistów i Śpiewaków Ludowych, który odbył się w Radziszowie;
• „Baszty" na Ogólnopolskim Przeglądzie w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą.

Kapela działa pod opieką Centrum Kultury i Sportu w Skawinie, Rady Sołeckiej w Radziszowie, opiekę merytoryczną sprawuje Małopolski Ośrodek Kultury w Krakowie. Ma za sobą liczne wyjazdy m.in. do Niemiec, Bułgarii, Danii, Słowacji, Francji. Na swoim koncie ma płytę Hej, od Krakowa jadę.

Orkiestra dęta „Sygnał"

Orkiestra dęta „Sygnał" z Radziszowa została założona pod koniec 1949 roku^[9]. W 1969 r. zdobyła pierwsze miejsce na Festiwalu Amatorskich Orkiestr Dętych Polski Południowej w Kozienicach, a w 1987 trzecie miejsce na pierwszym Wojewódzkim Przeglądzie Orkiestr Dętych w Dobczycach. Od 24 lat bierze udział w przeglądach i festiwalach orkiestr dętych zdobywając czołowe miejsca, wyróżnienia i nagrody.

Osoby związane z Radziszowem

• Na miejscowym cmentarzu, w rodzinnym grobowcu, spoczywają matka i siostry (Anna i Ewa) generała broni Józefa Hallera, a w miejscowym kościele znajduje się obraz Matki Bożej „Hallerowskiej".
• Miejsce urodzenia Henryka Jaskuły, pierwszego Polaka i trzeciego żeglarza w historii, który bez zawijania do portów okrążył Ziemię (1979–1980).
• W Radziszowie zmarł Mikołaj Bołoz Antoniewicz – poeta, dramatopisarz, tłumacz i oficer kawalerii Wojsk Polskich w powstaniu listopadowym 1830–1831.
• Miejsce urodzenia Antoniny Chmielarczyk, polskiej spadochroniarki, reprezentantki Polski i wicemistrzyni świata^[10].
• Walenty Wisz (ur. 7 października 1847, zm. 27 grudnia 1930) – polski snycerz, rzeźbiarz.
• Zygmunt Chmielewski - polski inżynier chemik, działacz spółdzielczy, ok. 1905 r. założył w Radziszowie Spółdzielnię Mleczarską w której wykonywał wszystkie prace – mleczarza, księgowego, magazyniera i sprzątacza – aby opracować metodą prób i błędów wzorcowy model takiego przedsiębiorstwa^[11].
• W Radziszowie mieszkał i tworzył Walery Eljasz-Radzikowski, w dniu 26 września 1892 r. namalował tu akwarelę przedstawiającą izbę w chałupie chłopskiej.^[12]

Przypisy

Bibliografia

• Lidia Kosk: Sylwetki najlepszych sportowców spadochronowych. sportspadochronowy.pl. [dostęp 2017-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-18)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Radziszów, wś, pow. myślienicki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 473 .
• Stowarzyszenie „Nasz Radziszów"
• Strona internetowa Parafii Rzymskokatolickiej św. Wawrzyńca w Radziszowie
• Radziszów. pl - lokalna strona mieszkańców