Rafał Gan-Ganowicz

Rafał Gan-Ganowicz

Jerzy Rawicz

Data i miejsce urodzenia	23 kwietnia 1932 Warszawa
Data i miejsce śmierci	22 listopada 2002 Lublin
Przyczyna śmierci	rak płuca
Miejsce spoczynku	Lublin, cmentarz kościoła św. Agnieszki
Narodowość	polska
Odznaczenia

Rafał Gan-Ganowicz (ur. 23 kwietnia 1932 w Wawrze, zm. 22 listopada 2002 w Lublinie^[1][2]) – najemnik, dziennikarz, korespondent Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa – ps. „Jerzy Rawicz”, działacz polityczny i społeczny, członek Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej^[3].

Wojna i okres powojenny

Pochodził z rodziny o korzeniach tatarskich, posługującej się herbem Rawicz. Ojciec przez pewien czas był żołnierzem Legii Cudzoziemskiej, następnie wyjechał w celach zarobkowych do Argentyny^[4]. Podczas kampanii wrześniowej zginęła jego matka, a w powstaniu warszawskim zginął ojciec. Osierocony Gan-Ganowicz zetknął się z Armią Czerwoną – „czego sowieciarz nie może zabrać, to zniszczy” i w rezultacie „antykomunizmu nie wyniósł z domu, lecz nauczyli go komuniści”^[5]. W powojennej Polsce jako kilkunastolatek stworzył konspiracyjną organizację kolportującą antykomunistyczne ulotki i malującą napisy na murach.

W czerwcu 1950 roku Urząd Bezpieczeństwa wpadł na trop organizacji i Gan-Ganowicz zaplanował ucieczkę do Wrocławia. Próbując przejść między wagonami, dostrzegł skład do Berlina. Ukryty pod pociągiem wyjechał z Polski do Berlina Zachodniego, gdzie wstąpił do amerykańskiej służby wartowniczej. Kilkanaście miesięcy później wyjechał do Francji, gdzie zdał maturę i odbył studia oficerskie, organizowane przez NATO, i kurs spadochroniarski. Patent podporucznika odebrał 11 listopada 1959 w Londynie z rąk generała Władysława Andersa. W Paryżu uczył w polskiej szkole^[6].

Udział w konfliktach zbrojnych

Kongo

W Brukseli zaciągnął się do wojsk Moïse Tshombego, premiera Konga i przywódcy secesyjnej Katangi. Dowodził tam jednym z batalionów, walcząc wespół z innymi polskimi najemnikami jak Józef Swara, Kazimierz Topór-Staszak i Stanisław Krasicki.

Jemen

W 1967 roku współorganizował w Jemenie obronę przed rebelią. Działania grupy Gan-Ganowicza doprowadziły m.in. do zestrzelenia podczas misji bojowej samolotu sowieckiego pilotowanego przez płk Kozłowa, dowódcę grupy „doradców”, którzy walczyli w Jemenie po stronie komunistów. Dokumenty znalezione przy Kozłowie (m.in. wykaz żołnierzy sowieckich w Jemenie) posłużyły jako dowód aktywnego wspierania militarnego rebelii przez ZSRR, czemu Sowieci uparcie zaprzeczali na forum ONZ. Gan-Ganowicz opisywał również próby werbunku przez komunistów kubańskich, którzy powoływali się na bogactwa, w jakie opływał walczący dla nich w Boliwii Ernesto Guevara.

Działalność antykomunistyczna

Po powrocie do Francji zamieszkał w Paryżu. Pracował m.in. jako kierowca, elektryk, tłumacz i działał w organizacjach kombatanckich. Gdy 13 grudnia 1981 roku rząd PRL wprowadził w Polsce stan wojenny, współorganizował demonstracje w obronie więzionych działaczy „Solidarności”. W latach 80. był zagranicznym przedstawicielem konspiracyjnej organizacji „Solidarność Walcząca”. Był też korespondentem Radia Wolna Europa, występując pod pseudonimem Jerzy Rawicz.

Napisał wspomnienia pt. Kondotierzy. Książka była wydawana wielokrotnie w drugim obiegu wydawniczym w latach 80. (m.in. przez Solidarność Walczącą) i 90. (co najmniej dwa wydania firm prywatnych), a także za granicą. Drugiej książki, o amerykańskich oddziałach wartowniczych, nie dokończył.

Zarządzeniem Prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego z 11 listopada 1989 został powołany na członka Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej z terenu Francji w trwającej VIII kadencji (1989-1991)^[7].

W lutym 1997 roku powrócił na stałe do Polski, zamieszkał w Warszawie, a następnie przeprowadził się do Lublina, gdzie współpracował z Fundacją Młoda Demokracja, oraz z Fundacją Szczęśliwe Dzieciństwo. Przyjaźnił się m.in. z Ewą Kubasiewicz-Houée i Tadeuszem Sikorą, poetą i kompozytorem. W Lublinie mieszkał do śmierci.

W 2006 pisarz i dziennikarz Jacek Indelak, który był konsultantem na planie filmu Pistolet do wynajęcia, czyli prywatna wojna Rafała Gan-Ganowicza, przytoczył swoją rozmowę z Gan-Ganowiczem, gdzie ten na pytanie - „Jak to jest zabić człowieka?” udzielił odpowiedzi: - „Nie wiem. Ja zabijałem tylko komunistów.”^[4].

Nagrobek Rafała Gan-Ganowicza

Zmarł na raka płuca 22 listopada 2002 roku, w wieku 70 lat. Pogrzeb odbył się 26 listopada 2002 roku w Lublinie. Pochowany został na cmentarzu na Kalinowszczyźnie.

Był żonaty, miał córkę Ewę^[5][8].

Film „Pistolet do wynajęcia”

W 1996 r. Piotr Zarębski rozpoczął realizację filmu o Rafale Gan-Ganowiczu pt. Pistolet do wynajęcia, czyli prywatna wojna Rafała Gan-Ganowicza. Choć scenariusz uzyskał akceptację Pierwszego Programu TVP, na kolaudacji w styczniu 1997 r. film przepadł. Pretekstem była „pochwała przemocy”, w rzeczywistości zaważyły względy polityczne^[6]. Dzięki akcji medialnej dziennika „Życie” (m.in. artykuł Andrzeja Rafała Potockiego Kto się boi Rafała Gan-Ganowicza?), powiązanej z działaniami politycznymi (62 posłów złożyło interpelacje m.in. w tej sprawie), film został puszczony w paśmie o wysokiej oglądalności^[6].

Następnie odbyły się pokazy filmu w różnych miastach Polski, które odwiedziło kilka tysięcy osób. Od tamtej pory Rafał Gan-Ganowicz stał się znany w polskich środowiskach antykomunistycznych.

Spektakl Teatru Telewizji „Operacja Reszka”

Rafał Gan-Ganowicz jest jednym z bohaterów opartej na faktach sztuki „Operacja Reszka” Włodzimierza Kuligowskiego poświęconej intrydze peerelowskich służb bezpieczeństwa, obliczonej na zwabienie w pułapkę, a następnie likwidację Piotra Jeglińskiego. W scenariuszu nie został wskazany z nazwiska i w spektaklu pojawia się jako „Rafał”.

Twórczość

• Rafał Gan-Ganowicz, „Kondotierzy”, Wrocław: NAWA – Niezależna Agencja Wydawnicza Solidarności Walczącej, 1988; (wznowienia w drugim obiegu:) Kraków: „V”, 1989; Warszawa: Międzyzakładowa Struktura „Solidarności” 1989; (wydanie emigracyjne:) Londyn: Pol. Fund. Kulturalna, 1989 ISBN 0-85065-201-4; (wznowienia legalne w kraju:) Warszawa: „Optimus”, 1991 ISBN 83-900165-0-8; Warszawa: „Alfa-Wero”, 1999 ISBN 83-7179-170-4 :Wydawnictwo Prohibita Warszawa 2013

Odznaczenie

Postanowieniem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 15 czerwca 2007 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i społecznej^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Bichniewicz Joanna: Szpilka: Rafała Gan-Ganowicza prywatna wojna z komunizmem, „Wprost” 1998, nr 11, s. 62,64
• Gadowski Witold: Żołnierz niepodległej Polski, „Gazeta Polska” 1998, nr 12, s. 12-13
• Pokora Wojciech: Walcząc zgodnie z sumieniem, „Zeszyty Karmelitańskie” 2010, nr 3, s. 121-127
• Skwarczyński Henryk: Portret wojownika: Rafał Gan-Ganowicz, „Nowe Państwo” 2003, nr 2, s. 31
• Wielkie pranie i dzika gęś: Rafał Gan-Ganowicz – antykomunistyczna legenda, „Rzeczpospolita” (W3). – 2008, nr 156, s. K6-K7
• Skwarczyński Henryk: Z różą i księżycem w herbie, Warszawa: Rosner i Wspólnicy, 2004 (rozdział „Dwa ukośne księżyce” poświęcony Rafałowi Gan-Ganowiczowi)
• „Pistolet do wynajęcia, czyli prywatna wojna Rafała Gan-Ganowicza” – film dokumentalny. filmpolski.pl. [dostęp 2012-11-25].
• M. Mierzwa, Rafał Gan-Ganowicz: zabijalem tylko komunistów..., Portal „Nowa Strategia” [dostęp 22-11-2013]