Rafał Grzondziel

Rafał Jan Grzondziel

major
Data i miejsce urodzenia	19 października 1912 Panewniki
Data śmierci	22 grudnia 1998
Przebieg służby
Lata służby	1939-1945
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich 2 Korpus Polski
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa kampania wrześniowa bitwa o Monte Cassino
Odznaczenia

Rafał Jan Grzondziel, Father Ignatius (ur. 19 października 1912 w Panewnikach – zm. 22 grudnia 1998 w Kanadzie) – kapłan katolicki, franciszkanin, członek prowincji panewnickiej, wykładowca nauk politycznych, harcmistrz, działacz społeczny na rzecz Polonii kanadyjskiej.

Życiorys

Absolwent (filozofia i teologia) Kolegium Św. Antoniego w rodzinnych Panewnikach (dziś Katowice) w 1936 r. W latach 1937-39 młodszy asystent na Katedrze Polskiej Literatury Uniwersytetu Poznańskiego. Kapelan Generalnego Szpitala Wojennego w Zbarażu. 17 września 1939 dostaje się do niewoli radzieckiej, ale w 1940 ucieka na Śląsk, a później przez Węgry do Grecji, gdzie zostaje kapelanem Poselstwa RP w Atenach. Po przystąpieniu Włoch do wojny, w grudniu 1940 ewakuowany do Libanu, przydzielony do Kwatery Głównej WP na Wschodzie, a po upadku Francji w szeregach Brygady Karpackiej formowanej w Palestynie. W stopniu kapitana pełnił m.in. funkcje Szefa Duszpasterstwa i Kanclerza Kurii Polowej na Wschodzie (Military Field Curia w Bagdadzie). Brał udział we wszystkich działaniach bojowych 2 Korpusu w kampanii włoskiej, od Tarentu przez Monte Cassino po Bolonię^[1].

Zasłużony działacz harcerski, m.in. organizator Rady ZHP na Wschodzie (Palestyna, 1940), I Konferencji Instruktorskiej w Como (Włochy) i Walnego Zjazdu Rady ZHP w Rzymie (1946). Po wojnie na własnej farmie w Kanadzie z pasją organizował pierwsze obozy i kolonie zuchowe^[2].

Od 1946 roku ks. Grzondziel w randze majora przybywa do Anglii, gdzie bierze czynny udział w organizowaniu szkół dla byłych żołnierzy i parafii zgodnie z zasadami prawa brytyjskiego. Po podyplomowych studiach psychologii eksperymentalnej na Uniwersytecie Oksfordzkim (1946–48) uzupełnia wykształcenie w USA (1949–50) jako absolwent (MA) Wydziału Nauk Społeczno-Politycznych Western Reserve University w Cleveland (Ohio), jednocześnie obejmując parafię św. Antoniego w Cleveland. Podejmuje pracę jako wykładowca (1950–51), a następnie kierownik (1951–52) Wydziału Nauk Politycznych katolickiego Quincy College (Illinois).

Od 1952 na stałe mieszka w Kanadzie, gdzie w 1955 zdobywa bakalaureat z prawa kanonicznego na Uniwersytecie Ottawskim. W 1965 bierze udział w II Soborze Watykańskim, a od 1968 przechodzi do duchowieństwa diecezjalnego, m.in. w Sarni. Zostaje proboszczem Misji Polskiej św. Krzyża w Woodstock (Ontario). Buduje kościół, w którym kardynał Karol Wojtyła poświęcił specjalny krzyż (metaloplastyka M. Owczarskiego).

Ontaryjskie Kaszuby

Autostrada nr 60 w okolicach Barry’s Bay na ontaryjskich Kaszubach

Ks. Grzondziel uważany jest za odkrywcę regionu w prowincji Ontario, uznanego za kolebkę polskiego osadnictwa w Kanadzie. W latach 50., zauroczony okolicami miasteczka Barry’s Bay osiedlił się w miejscu, gdzie w 1858 przybyła pierwsza grupa (18 rodzin) imigrantów z Polski, wszyscy z Kaszub. W rok później w rejestrach odnotowano pierwszych 14 kaszubskich nazwisk z adnotacją o przynależności do narodowości polskiej. W 1953 ks. Grzondziel założył tam Ośrodek Młodzieżowy Rekreacji i Sportów „Kaszuby”, a wkrótce potem wybudował kaplicę i „Katedrę wśród Sosen”^[2]. Powołał też Koło Hallerczyków w Barry’s Bay po przeprowadzeniu uznania ich praw weterańskich. Wprowadził elektryfikację i telefonizację okolicy oraz pocztę, której został pierwszym poczmistrzem. Dzięki jego wysiłkom w 1960 Urząd Nazw Geograficznych Kanady zatwierdził nazwę “Kaszuby”. Dzisiaj znajdują się tam polskie kościoły, szkoły, pomniki, obozy i stanice harcerskie oraz skansen, stanowiąc wyrazistą enklawę polskości w Kanadzie^[3]. W rok po śmierci Rafała Grzondziela odsłonięto na Kaszubach obelisk poświęcony księdzu, który tak wiele dobrego uczynił dla tego regionu^[4].

Odznaczenia i tytuły

Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych, Krzyż Monte Cassino, Srebrny i Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, Order Odrodzenia Polski, Gwiazda Afryki, Gwiazda Italii, Medal za Wojnę (czterokrotnie); włoskie ordery Corona d’Italia i Valor Militare (dwukrotnie). Honorowy Obywatel Miasta Bolonii, którego senat wybił specjalny medal z jego nazwiskiem^[5]. Doktorat honoris causa Uniwersytetu Bolońskiego (1946).

Publikacje

• Panie, pozostań z nami – modlitewnik Brygady Strzelców Karpackich (Jerozolima, 1940, 1941 i 4 dalsze wydania)
• Kazania tobruckie – jako ks. J. Joniec (Jerozolima, 1944)
• U źródeł Mocy (Jerozolima, 1944)
• The Ozarks – praca naukowa (Cleveland, Ohio, 1950)
• The Bankruptcy of the Soviet Ideology… – praca naukowa (Ottawa, 1953)
• Liczne publikacje w czasopismach polskich i obcojęzycznych (po angielsku, francusku, niemiecku i włosku).

Bibliografia

• Kto jest kim w Polonii Kanadyjskiej 1993, wydanie II, KTO Publishing, Toronto, 1993, ISBN 0-9697068-0-4
• O Kaszubach w Kanadzie – Józef Borzyszkowski, IK 2004.
• Polonia kanadyjska – Anna Reczyńska, oprac. w słowniku Polacy w Kanadzie, Biogram Publishing, Mississauga, 2006, ISBN 0-9738143-0-6
• Bogusław Szwedo, Zawsze w pierwszej linii. Kapłani odznaczeni Orderem Virtuti Militari 1914-1921 i 1939-1945 Wydawnictwo Rytm, 2004. ISBN 83-7399-027-5

Przypisy