Rafał Niedzielski

Rafał Andrzej Niedzielski Stanisław Zagórski Mocny, Twardy, Rafał
podporucznik
Data i miejsce urodzenia	25 maja 1923 Szczebrzeszyn
Data i miejsce śmierci	4 września 1943 Wólka Plebańska
Przebieg służby
Lata służby	1939–1943
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne Armia Krajowa
Jednostki	10 Brygada Kawalerii Pancernej we Francji, 10 Brygada Kawalerii Pancernej (PSZ), I Odcinek Wachlarz, Kedyw Obszar Lwowski AK, Świętokrzyskie Zgrupowania AK
Stanowiska	dowódca patrolu dywersyjnego, dowódca Oddziału Dyspozycyjnego Kedywu, oficer sztabu i zastępca dowódcy zgrupowania, dowódca plutonu
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych cichociemnych, w tym Rafała Niedzielskiego

Rafał Andrzej Niedzielski vel Stanisław Zagórski pseud.: „Mocny”, „Twardy”, „Rafał” (ur. 25 maja 1923^[a] w Szczebrzeszynie, zm. 4 września 1943 w Wólce Plebańskiej) – żołnierz Polskich Sił Zbrojnych, oficer Armii Krajowej, podporucznik kawalerii, cichociemny.

Życiorys

Był wychowankiem Korpusu Kadetów nr 1 we Lwowie^[1].

We wrześniu 1939 roku nie został zmobilizowany. 28 października przekroczył granicę polsko-węgierską. W listopadzie dotarł do Francji, gdzie został skierowany do 10 Brygady Kawalerii Pancernej. W czerwcu 1940 roku przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie służył w 24 pułku ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej.

Zgłosił się do służby w kraju. Po przeszkoleniu w dywersji został zaprzysiężony 13 stycznia 1942 roku w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. Zrzutu dokonano w nocy z 27 na 28 marca 1942 roku w ramach operacji „Boot” dowodzonej przez kpt. naw. Antoniego Voelnagela. Dostał przydział na I Odcinek Wachlarza do Winnicy jako dowódca patrolu dywersyjnego. Operował również na linii Lwów – Tarnopol – Płoskirów – Winnica – Żmerynka. W marcu 1943 roku został przydzielony do Kedywu Obszaru Lwowskiego AK na stanowisko dowódcy Oddziału Dyspozycyjnego Kedywu. Podczas przejazdu z Warszawy do Lwowa został aresztowany (wraz ze Stanisławem Wolffem „Babińskim”) w Zagnańsku. W czerwcu 1943 roku uciekł z aresztu i dołączył do Zgrupowania „Ponurego” jako oficer komendy i zastępca dowódcy Zgrupowania II, Waldemara Szwieca „Robota”. Od 13 lipca był dowódcą 1 plutonu tego zgrupowania. Brał udział we wszystkich akcjach Zgrupowania II, jak i innych akcjach Zgrupowania „Ponurego”, m.in.:

• 2/3 lipca 1943 roku – na pociągi pod Łączną i Jędrowem,
• 12/13 lipca – akcji odwetowej na pociąg pod posterunkiem blokowym Podłazie,
• 19/20 sierpnia – akcji na pociąg koło przystanku Wąsosz,
• 31 sierpnia / 1 września – opanowaniu Końskich.

Trzy dni później zgrupowanie zatrzymało pociąg pod Wólką Plebańską w biały dzień. O zatrzymany pociąg walczono wręcz. Zdobyto kilkanaście sztuk niemieckiej broni maszynowej i zabito 16 Niemców i Ukraińców. Po polskiej stronie było trzech rannych i jeden zabity: ppor. Rafał Niedzielski „Mocny”^[2]. Żołnierz Werkschutzu, Ukrainiec, który zastrzelił Niedzielskiego, został natychmiast zabity przez strz. Henryka Dąbczyńskiego „Kruka”^[1].

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – pośmiertnie – nr 13418^[3]

Życie rodzinne

Rafał Niedzielski był synem Tadeusza (1877–1953), dyrektora Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Szczebrzeszynie oraz Mirosławy Wincentyny z domu Składkowskiej (1888–1945), siostry gen. Felicjana Sławoja Składkowskiego, który jednocześnie był jego ojcem chrzestnym. Niektóre źródła podają za Chlebowskim^[2] błędną informację, że Niedzielski był siostrzeńcem Kazimierza Sosnkowskiego. Rafał miał 2 siostry: Ewę (1920–1943) i Marię (ur. w 1922) – obie służyły w ZWZ-AK. Ewa zginęła w Auschwitz-Birkenau.

Upamiętnienie

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Rafał Niedzielski.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Cezary Chlebowski: Wachlarz, Monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej, wrzesień 1941 – marzec 1943. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1983. ISBN 83-211-0419-3.
• Dokumenty do dziejów Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, wstęp, wybór i oprac. Marek Jedynak, Kielce–Kraków 2014.
• Marek Jedynak, „Robotowcy 1943. Monografia II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, Końskie 2007.
• Marek Jedynak, Niezależni kombatanci w PRL. Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt” (1957–1989), Kielce–Kraków 2014.
• Marek Jedynak, Partyzancka akcja na pociąg pod Wólką Plebańską 4 września 1943 r., „Kwarta. Pismo Historyczno-Społeczne” 2016, nr 1 (18), s. 25–30.
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 120–121. ISBN 83-902499-5-2.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 371. ISBN 83-211-0537-8.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 57.

Linki zewnętrzne

• Biogram na stronie elitadywersji.org
• Zygmunt Klukowski o Sławoju Składkowskim. 2009-07-20. [dostęp 2012-12-14].