Rafineria spirytusu Augusta Frankego w Bydgoszczy
| ||
 Widok z Wyspy Młyńskiej | ||
| Państwo |  Polska | |
|---|---|---|
| Miejscowość | Bydgoszcz | |
| Adres | ul. Czartoryskiego | |
| Ukończenie budowy | 1887 | |
| Pierwszy właściciel | Hermann Franke | |
Położenie na mapie Bydgoszczy  | ||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | ||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 | ||
 53°07′23″N 17°59′36″E/53,123056 17,993333 | ||
Rafineria spirytusu Augusta Frankego w Bydgoszczy – przedsiębiorstwo istniejące w latach 1827[1]-1945 w Bydgoszczy. Pozostałe po niej zabytkowe budynki poprzemysłowe są elementami Wenecji Bydgoskiej.
Położenie
Budynki znajdują się na zachodnim nabrzeżu rzeki Młynówki przy Wyspie Młyńskiej w Bydgoszczy. Zajmują posesje ul. Czartoryskiego.
Historia
Założycielem firmy C.A. Franke był Carl August Franke przybyły do Bydgoszczy w 1827 roku z Leszna. Początkowo była to mała destylarnia spirytusu. Po śmierci Carla Augusta w 1853 zarządzanie firmą przejął jego syn Hermann Franke. Od tego momentu datuje się jej stały, dynamiczny rozwój. W 1857 roku w destylarni zainstalowano aparat spirytusowy o napędzie parowym i pojemności 1000 litrów. Maszynę parową o sile 3 KM, pierwszą wówczas w mieście, dostarczyły bydgoskie warsztaty Fritza Eberharda.
W 1872 r. Hermann Franke uruchomił przy ul. Podwale 11 nowy zakład, który miał służyć do produkcji czystego rektyfikatu do wyrobu popularnych wówczas likierów. Zainstalowano w niej aparat spirytusowy pozwalający na dzienną produkcje spirytusu w ilości około 3500 litrów. Tak wysoka wydajność uczyniła z firmy Frankego monopolistę w dostawach spirytusu dla Bydgoszczy i okolic, ale też stworzyła konieczność rozwiązania problemu magazynowania wyprodukowanego rektyfikatu, zwłaszcza w miesiącach zimowych.
W tym celu w 1887 roku Franke zakupił parcelę przy ul. ks. Czartoryskiego, nad rzeką Młynówką. Stanął na niej skład spirytusu wyposażony w cementowe cysterny i żelazne zbiorniki, zdolne pomieścić około 1 mln litrów surowego spirytusu (niedługo później 1,75 mln litrów). Na bazie tego magazynu w 1893 roku właściciel wybudował dużą i nowoczesną na owe czasy rafinerię spirytusu. Oba zakłady – stara fabryka przy ul. Podwale oraz nowo wybudowana rafineria przy ul. Czartoryskiego – osiągnęły zdolność produkcyjną około 10.000 litrów spirytusu dziennie. W późniejszych latach pewnemu ograniczeniu uległ jednak rynek zbytu i możliwości produkcyjne zakładu nie były w pełni wykorzystywane. Kapitał zakładowy był jednak znaczny i wynosił 750 tys. marek.
W latach 90. XIX wieku obok obu zakładów urządzono ogólnodostępne zakłady kąpielowe nad Brdą i Młynówką. Łaźnie te przez wiele lat zaspokajały potrzeby mieszkańców miasta, później utraciły znaczenie w związku z rozbudową sieci wodociągowej i instalacją łazienek we wszystkich bogatszych domach.
Ustabilizowana sytuacja finansowa pozwalała właścicielowi przedsiębiorstwa, Hermanowi Frankemu, na działalność społeczną i polityczną we władzach miasta, licznych organizacjach i stowarzyszeniach. Jego działalność charytatywna oraz zaangażowanie w pracy na rzecz rozwoju Bydgoszczy na polu gospodarczym, kulturalnym i społecznym sprawiły, że w 1900 roku rada miejska i magistrat Bydgoszczy nadały mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta.
Jeszcze za swojego życia, w 1897 roku, Hermann Franke uczynił formalnym współwłaścicielem firmy swego młodszego syna, Konrada Frankego. Zadecydowało o tym zaabsorbowanie właściciela innymi obowiązkami z racji pełnionych funkcji i piastowanych godności, ale także dynamiczny rozwój firmy, która z małej gorzelni przekształciła się w duży jak na owe czasy zakład. Po śmierci Hermanna Frankego (w 1913 roku) cała firma przeszła w ręce Konrada. Zarządzał on przedsiębiorstwem zaledwie 4 lata, gdyż w zmarł przedwcześnie (w 1917 roku), mając 52 lata.
Zakład funkcjonował przez cały okres międzywojenny i niemiecką okupację w latach 1939-1945. Przedsiębiorstwo znajdowało się nadal pod wpływem kapitału niemieckiego[2]. Po II wojnie światowej fabryka została upaństwowiona.
Architektura
Budynki poprzemysłowe rafinerii spirytusu stojące frontem do rzeki Młynówki stanowią część składową Wenecji Bydgoskiej. Niektóre z nich mają ozdobny charakter, jak np. budynek stojący przy zejściu od ul. Czartoryskiego do kładki im. Krzysztofa Klenczona. Obiekty wzniesiono w typie ceglanej architektury przemysłowej charakterystycznej dla końca XIX wieku.
Galeria
Widok od strony Młynówki
Przy zejściu do Młynówki tzw. wodopoju dla koni.
Ozdobny dach budynku poprzemysłowego
Widok ze ścieżki nad Młynówką, na lewo dawna farbiarnia Wilhelma Koppa.
Zobacz też
Inne budynki poprzemysłowe w Bydgoszczy:
- Garbarnia Buchholza
- Budynek PZU w Bydgoszczy
- Willa Carla Blumwe w Bydgoszczy
- Farbiarnia Wilhelma Koppa w Bydgoszczy
Przypisy
Bibliografia
- Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek: Bydgoski Słownik Biograficzny. Tom I. Bydgoszcz 1994, str. 49-50
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.83 N
- S: 52.28 N
- W: 17.16 E
- E: 19.88 E
Autor:
Mapa Bydgoszczy, Polska
Dawna rafineria spirytusu Carla Augusta Franke (zał. 1827, zabudowa koniec XIX w.) nad Młynówką w Bydgoszczy
Dawna rafineria spirytusu C.A. Franke nad Młynówką w Bydgoszczy
Rafineria spirytusu C.A. Franke przy ul. Czartoryskiego w Bydgoszczy. Stan z początku XX wieku.
Okolice kładki Św. Trójcy na Wyspie Młyńskiej w Bydgoszczy
Wenecja Bydgoska
Dawna rafineria spirytusu CA Franke nad Młynówką w Bydgoszczy