Rajsk
| Artykuł | 52°50′40″N 23°9′10″E |
|---|---|
| - błąd | 38 m |
| WD | 52°51'N, 23°9'E |
| - błąd | 2287 m |
| Odległość | 682 m |
| ||||
| ||||
 | ||||
| Państwo |  Polska | |||
|---|---|---|---|---|
| Województwo |  podlaskie | |||
| Powiat | bielski | |||
| Gmina | Bielsk Podlaski | |||
| Sołectwo | Rajsk[1] | |||
| Wysokość | 133-145 m n.p.m. | |||
| Liczba ludności (2011) | 169[2][3] | |||
| Strefa numeracyjna | 85 | |||
| Kod pocztowy | 17-100[4] | |||
| Tablice rejestracyjne | BBI | |||
| SIMC | 0023811[5] | |||
Położenie na mapie gminy wiejskiej Bielsk Podlaski _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy wiejskiej Bielsk Podlaski") | ||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | ||||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu bielskiego _location_map.png "Mapa lokalizacyjna powiatu bielskiego") | ||||
 52°50′40″N 23°09′10″E/52,844444 23,152778 | ||||
Rajsk – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie bielskim, w gminie Bielsk Podlaski[5][6].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0023828 | Rajsk | kolonia |
Historia
Rajsk to dawna wieś królewska, która w 1795 roku znajdowała się w starostwie bielskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego[7].
Pierwsze dokumenty mówiące o istnieniu parafii w Rajsku datuje się na 1570, a o istnieniu cerkwi na 1671. Wtedy to, według legendy, na uroczysku Głowkowo w Chrabołowskim Lesie objawił się obraz Matki Boskiej. Według legendy[8], ikonę nakazał sobie sprowadzić właściciel pobliskiego folwarku Stołowacz – Gołdek, jednak gdy wieziono ją wozem przez Rajsk, woły zatrzymały się i nie dało się ich zmusić do ruszenia. Potraktowano to jako znak, że obraz ma tam pozostać, a Gołdek wybudował w Rajsku cerkiew drewnianą pod wezwaniem Matki Bożej Cierpiącej. W 1875 wybudowano cerkiew murowaną. Ikona zaginęła bez śladu podczas bieżeństwa.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwało 341 osób, wśród których 322 było wyznania prawosławnego, 15 rzymskokatolickiego, a 4 mojżeszowego. Jednocześnie 196 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, a 145 białoruską. Było tu 71 budynków mieszkalnych[9].
16 czerwca 1942 roku, w czasie okupacji niemieckiej, wieś została spacyfikowana. W odwecie za atak sowieckich partyzantów na niemiecki samochód osobowy funkcjonariusze Gestapo i żandarmerii rozstrzelali 149 osób. Ofiarami byli mężczyźni powyżej 16. roku życia oraz kobiety, których mężowie i synowie byli nieobecni we wsi. Wieś i jej kolonie zostały doszczętnie spalone; zniszczeniu uległy wszystkie domy i zabudowania gospodarcze, a także cerkiew i kaplica cmentarna. Niemcy wycieli nawet drzewa oraz zniszczyli studnie i biegnącą przez wieś brukowaną drogę. Pacyfikację Rajska zarządził osobiście Dowódca SS i Policji w Okręgu Białystok SS-Standartenführer Werner Fromm. W 1962 roku ofiary pacyfikacji upamiętniono pomnikiem. Rajsk odznaczono także Krzyżem Grunwaldu III klasy[10]. Zbrodnię w Rajsku upamiętnia także pomnik prawosławnych mieszkańców Białostocczyzny zabitych i zaginionych w latach 1939–1956 w Białymstoku.
W latach 60. XX w. w pobliżu wsi odkryto złoża metali, m.in. uranu.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Zabytki
- Parafialna cerkiew prawosławna pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła, nr rej.:A-14 z 11.11.2000[11], wybudowana w 1912 w odległej o 300 km wsi Poturzyn, przewieziona do Rajska w 1962 po wyludnieniu prawosławnych z Poturzyna w trakcie Akcji „Wisła”[8].
- Cmentarz prawosławny z kaplicą św. Paraskiewy.
O wsi
Prawosławni mieszkańcy wsi należą do miejscowej parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła, a wierni kościoła rzymskokatolickiego do parafii Matki Bożej z Góry Karmel w Bielsku Podlaskim[12].
W okolicach Rajska znajdują się największe w Polsce złoża rud zawierających uran; jego zawartość wstępnie oszacowano na ponad 88 tys. ton prognozowanych[13].
Galeria
Pomnik ofiar pacyfikacji Rajska (zdjęcie zrobiono dzień po 70. rocznicy pacyfikacji)
Parafialna cerkiew prawosławna Świętych Apostołów Piotra i Pawła, przeniesiona w 1962 z Poturzyna na Zamojszczyźnie
Kaplica św. Paraskiewy na cmentarzu prawosławnym
Odznaczenia
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1973)[14]
Przypisy
- ↑ Wykaz sołectw i sołtysów w gminie Bielsk Podlaski. Urząd Gminy Bielsk Podlaski. [dostęp 2013-11-28].
- ↑ Wieś Rajsk w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2020-12-07] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1071 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Karol de Perthées , Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795
- ↑ a b „Święci pod cebulami”, Turystyka - dodatek do Gazety Wyborczej, nr 13 (324), 03.04.2010
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 30.
- ↑ Michał Gnatowski, Waldemar Monkiewicz, Józef Kowalczyk: Wieś białostocka oskarża. Ze studiów nad eksterminacją wsi na Białostocczyźnie w latach wojny i okupacji hitlerowskiej. Białystok: OKBZH i Ośrodek Badań Naukowych w Białymstoku, 1981, s. 143–146. ISBN 83-00-00323-1.
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie. 2020-09-30.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Polski atom: Podlasie krajowym centrum wydobycia uranu. Energetyka24, 2015-10-19. [dostęp 2015-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-22)].
- ↑ Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi. W: Urszula Lewandowska, Krystyna Malik: Przewodnik po Polsce. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 20. ISBN 83-217-2519-8. (pol.)
Linki zewnętrzne
- Rajsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 499.
- Rajsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 538.
- Siedziba gminy: Bielsk Podlaski
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.50 N
- S: 52.17 N
- W: 21.45 E
- E: 24.10 E
Autor:
Mapa powiatu bielskiego, Polska
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Autor: jdx, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kaplica św. Męczennicy Paraskiewy w Rajsku.
Autor: jdx, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik ofiar pacyfikacji wsi Rajsk. Zdjęcie zrobiono dzień po 70 rocznicy pacyfikacji.
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rajsk, gmina Bielsk Podlaski, podlaskie
Autor:
Mapa gminy Bielsk Podlaski, Polska
Autor: jdx, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Rajsku.