Raków (powiat kielecki)

Raków
wieś
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

kielecki

Gmina

Raków

Liczba ludności (2020)

1030[1]

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

26-035[2]

Tablice rejestracyjne

TKI

SIMC

0265879[3]

Położenie na mapie gminy Raków
Mapa konturowa gminy Raków, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Raków”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Raków”
Położenie na mapie powiatu kieleckiego
Mapa konturowa powiatu kieleckiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Raków”
Ziemia50°40′25″N 21°02′44″E/50,673611 21,045556
Strona internetowa
Historyczny herb miejscowości
Fragment rynku

Rakówwieś w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Raków[4]. Siedziba gminy Raków. Do końca 2015 roku była osadą[3][4]. Dawniej miasto. W latach 70. XVI wieku Raków był miastem prywatnym położonym w powiecie wiślickim województwa sandomierskiego, własność kasztelana Jana Sienieńskiego[5]. W latach 1975–1998 w województwie kieleckim.

Raków jest położony nad rzeką Czarną przy zalewie Chańcza w kierunku południowo-wschodnim od Kielc, w odległości 15 km na północny zachód od Staszowa.

Przez wieś przechodzi szlak turystyczny z Szydłowa do Widełek.

W XVII wieku ważny ośrodek ruchu braci polskich.

Historia

Miasto Raków założył w 1569 roku kasztelan żarnowski Jan Sienieński, członek wspólnoty braci polskich, ogłaszając w nim tolerancję religijną, oraz wszystkim wyrażającym chęć zamieszkania w mieście zwolnienie z podatków[6]

Nazwa miejscowości pochodzi od rodowego herbu Warnia, (inaczej: Rak), którym pieczętowała się Jadwiga Gnoińska, żona Jan Sienieńskiego.

Raków w krótkim czasie stał się centrum życia braci polskich mieszkających w Polsce, jako że założyciele miasta byli wyznawcami ruchu reformatorskiego. Pod koniec XVI wieku założono drukarnię braci polskich. Na początku XVII wieku wybrano Raków na ośrodek organizacyjny zboru braci polskich. Miasto szybko się rozwijało. Powstał w tym czasie przemysł tkacki, papierniczy, garncarski i browarniczy. Wybudowano także okazały ratusz i most na Czarnej[7].

W latach 1602–1638 funkcjonowała w Rakowie Akademia Rakowska o międzynarodowej sławie, gdzie nauczanie prowadzono w oparciu o własne podręczniki, autorstwa wykładających w szkole profesorów.

W wyniku nasilającej się kontrreformacji, pod pretekstem zniszczenia przydrożnego krzyża przez młodzież braci polskich, 19 kwietnia 1638 roku sąd królewski zakazał dalszej działalności rakowskiego zboru, w tym także drukarni i szkoły oraz skazał na banicję nauczycieli[8]. Po wygnaniu braci polskich miasto podupadło i opustoszało. Jego rangi nie przywróciło ufundowanie przez biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika kościoła. W 1641 roku biskup osadził w Rakowie reformatów. Ich zadaniem było szerzenie katolicyzmu wśród pozostałych w mieście braci polskich i ich zwolenników. Zakonnicy opuścili miasto około 1649 roku. Pod koniec XVII wieku miasto liczyło 700 mieszkańców.

Po III rozbiorze Polski Raków znalazł się początkowo pod zaborem austriackim, potem rosyjskim. W 1820 roku Raków miał 926 mieszkańców, w 1864 roku liczba ich wzrosła do 2007, przy czym znaczną część stanowiła ludność żydowska[8]. Od początku XVII wieku działała w Rakowie drewniana synagoga[9], zniszczona podczas II wojny światowej i już nieodbudowana. W 1869 roku Raków, jak wiele innych polskich miast, w wyniku reformy carskiej utracił prawa miejskie.

Zabytki

  • Układ urbanistyczny i zespół zabudowy małomiasteczkowej, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.453 z 28.04.1984)[10].
  • Zespół kościoła parafialnego (nr rej.: A.454/1-3 z 2.10.1956, z 12.04.1957 i z 21.06.1967)[10]:
  • Poreformacki kościół pw. św. Anny z 1641 roku, przebudowany w XVIII wieku (nr rej.: A.455 z 5.10.1956 i z 21.06.1967)[10]
  • Dom ariański (braci polskich) zwany także Domem wójta z przełomu XVI / XVII wieku (nr rej.: 508 z 18.09.1957 oraz 456 z 15.04.1967)[10]
  • Domy z przełomu XVI i XVII wieku; w niektórych zachowane izby sklepione kolebkowo z lunetami – Pl. Wolności 17 (bar „Arianka”) oraz Pl. Wolności 18 (sklep art. przemysłowe)[11].
  • Luterska Górka – cmentarz braci polskich z XVI – XVII wieku.

Sport

W Rakowie działa klub piłki nożnej, GTS Raków, występujący w sezonie 2019/20 w B klasie, będącej ósmą, pod względem ważności klasą, męskich ligowych rozgrywek piłkarskich w Polsce.

Osoby związane z Rakowem

Zobacz też

Przypisy

  1. Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 6 [dostęp 2022-03-21]
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1072 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. a b Dz.U. z 2015 r. poz. 0
  5. Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 108.
  6. Artur Gołaszewski: Bracia Polscy zwani Arianami. Gdańsk: Wydawnictwo Wimana, 2018, s. 200. ISBN 978-83-943149-4-1.
  7. Raków (6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 507.
  8. a b Stanisław Cynarski (red.), Raków ognisko ariznizmu, Kraków: PWN, 1968.
  9. S. Malanowicz, Zabudowa miasta Rakowa, [w:] Stanisław Cynarski (red.), Raków ognisko arianizmu, Kraków 1968, s. 16.
  10. a b c d Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 30 [dostęp 2015-11-13].
  11. Ryszard Kuc: Serwis internetowy Gminy Szydłów. [dostęp 2009-09-06]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Świętokrzyskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Świętokrzyskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 51.4 N
  • S: 50.1N
  • W: 19.6 E
  • E: 22 E
Kielce County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kielce County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 51.08 N
  • S: 50.52 N
  • W: 20.08 E
  • E: 21.21 E
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Raków.JPG
Autor: Arianus, Licencja: CC BY-SA 4.0
Raków - panorama miasta
Raków Kościół św Anny ul Klasztorna 01.jpg
Autor: Agnieszka Kwiecień, Nova, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół pw. Św. Anny przy ul. Klasztornej w Rakowie, powiat kielecki, Polska.
Rakow P1000543.jpg
Autor: Michał Derela (Pibwl), Licencja: CC BY-SA 4.0
Raków, kościół Św. Trójcy zbudowany na gruzach zboru ariańskiego, ul. Kościelna
Market square in Rakow (1).jpg
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rynek w Rakowie (świętokrzyskie).
Raków (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map