Rakowice (Kraków)

Rakowice

Współczesna zabudowa Rakowic, widok na północ – na pierwszym planie Osiedle Mieczysława Pszona, dalej bloki przy ul. Pilotów i za nimi wieżowce Quattro Business Park
Państwo	Polska
Miasto	Kraków
Poprzednia nazwa	Dzielnica XLIII Rakowice
Położenie na mapie Krakowa Rakowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Rakowice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Rakowice
50°04′52″N 19°58′34″E/50,081000 19,976000

Rakowice – obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy III Prądnik Czerwony oraz Dzielnicy XIV Czyżyny, dawna wieś. Obecnie teren ten jest intensywnie zurbanizowany, z niewielką ilością terenów zielonych. W zabudowie dominują bloki i domki jednorodzinne.

Obszar Rakowic jest często mylony z okolicami Cmentarza Rakowickiego i ulicy Rakowickiej – dawnej drogi Rakowickiej wiodącej z Krakowa do cmentarza miejskiego i dalej do odległych o 2 km Rakowic.

Historia

Pierwsze informacje o wsi Rakowice pochodzą z roku 1244. Jej nazwa pochodzi od imienia lub przezwiska Rak lub Rac (Racz), które nosił człowiek, który był założycielem lub właścicielem wsi^[1]. Od XIII wieku do końca I Rzeczypospolitej była wsią królewską należącą do wielkorządców. W XV wieku we wsi powstał folwark, dwór królewski oraz młyn zwany Rakowickim. Wieś uległa zniszczeniu podczas walk o tron Rzeczypospolitej pomiędzy zwolennikami księcia Zygmunta Wazy a arcyksięcia Maksymiliana Habsburga w 1587 r., a następnie podczas potopu szwedzkiego. W wyniku III rozbioru w 1795 r. wieś trafiła we władanie habsburskie, w 1807 r. – została przyłączona do Księstwa Warszawskiego, w 1815 r. – do Rzeczypospolitej Krakowskiej, a w 1846 r. – wraz z Rzeczpospolitą Krakowską do Cesarstwa Austrii.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 50 budynkach w Rakowicach na obszarze 245 hektarów mieszkało 1014 osób, z czego 990 (97,6%) było katolikami, 23 (2,3%) wyznawcami judaizmu, a 1 (0,1%) grekokatolikiem, 525 (51,8%) było polsko-, 467 (46,1%) niemiecko-, 2 (0,2%) rusko-, a 11 (1,1%) innojęzycznymi^[2]. Do czasu wybudowania kaplicy, a potem kościoła przez pijarów wieś Rakowice była przyporządkowana jako parafia do kościoła św. Mikołaja przy ul. Mikołaja Kopernika.

W 1892 r. na terenie Rakowic, na zapleczu fortu 15 „Pszorna”, wybudowano koszary ułańskie, w których stacjonowały oddziały 3. Galicyjskiego Pułku Ułanów Arcyksięcia Karola, a potem – po wyzwoleniu Krakowa spod władzy zaborczej – oddziały 8. Pułku Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego^[3]. Na początku XX wieku na terenie dawnego folwarku wybudowano klasztor pijarów z zakładem wychowawczo-naukowym dla chłopców (od roku szkolnego 1990/91 szkoła jest koedukacyjna; obecnie nosi nazwę: Liceum Ogólnokształcące Zakonu Pijarów im. ks. Stanisława Konarskiego) oraz kościół Najświętszego Imienia Maryi w Krakowie. W 1912 r. na terenie Rakowic wybudowano lotnisko, które było systematycznie rozbudowywane najpierw tylko w Rakowicach, a następnie pod koniec lat 20. XX wieku w kierunku innych podkrakowskich wsi – Czyżyn i Bieńczyc (lotnisko Kraków-Rakowice-Czyżyny). Lotnisko w Rakowicach było nazywane „kolebką polskiego lotnictwa“, gdyż zostało wyzwolone przez oddziały polskie w dniu wyzwolenia Krakowa 31 października 1918 r. jako pierwsze polskie lotnisko^[4]. Lotnisko było rozbudowywane przez cały okres II Rzeczypospolitej – początkowo tylko część wojskowa, a potem także: część cywilna do prowadzenia komunikacji lotniczej oraz sportowa zarządzana przez Aeroklub Krakowski. Kontynuację rozbudowy prowadzili także okupanci niemieccy w latach 1939–1945^[5]. Po II wojnie światowej lotnisko było najpierw odbudowane, ale potem – wraz z postępującą zabudową terenów Nowej Huty – stopniowo wygaszane. Jednostki wojskowe i lotnictwo cywilne przeniesiono do Balic, a lotnictwo sportowe – do Pobiednika Wielkiego. W 1964 r. jako ostatnie lotnisko Rakowice opuściło lotnictwo sanitarne^[6]. Obecnie na tym terenie funkcjonuje Muzeum Lotnictwa Polskiego oraz lądowisko Kraków-Czyżyny. Część przedwojennych budynków używanych przez kadrę 2 Pułku Lotniczego wciąż istnieje i w większości znajdują się na terenie wojskowym jednostki przy ul. Ułanów. Obecnie mieści się tam 6 Batalion Dowodzenia im. gen. broni Józefa Kuropieski.

W 1923 r. na terenie przysiółka Rakowic – Wieczystej – wybudowano młyny oraz pierwszą w Polsce łuszczarnię ryżu, która była w stanie zaspokoić potrzeby całego kraju. Zakłady został zniszczony w pożarze w 1928 r., ale wkrótce potem – odbudowane, choć już tylko jako młyn i kaszarnia. Po II wojnie światowej obiekt funkcjonował jako Polskie Zakłady Zbożowe w Krakowie. W okresie od 1899 r. do czasów powojennych w Rakowicach znajdowała się słynna szkółka drzew owocowych i ozdobnych oraz uprawa nasion kwiatowych firmy ogrodniczej Ludwika Freegego^[7].

W okresie międzywojennym na terenie Rakowic rozwinęła się zabudowa willowa, a po II wojnie światowej nastąpiła urbanizacja tego terenu. Rakowice zostały przyłączone do Krakowa w 1941 r. jako XLIII dzielnica katastralna Krakowa. W kolejnych podziałach administracyjnych Rakowice były przyłączane do większych dzielnic: w 1954 r. stały się częścią dzielnicy Grzegórzki, w 1973 r. – częścią dzielnicy Śródmieście, a w 1991 r. – częścią Dzielnicy III Miasta Krakowa, nazywaną od 2006 r. Dzielnicą III Prądnik Czerwony. W trakcie tych zmian administracyjnych Rakowice utraciły część swoich dawnych terenów leżących na wschód od terenów szkolnych i wojskowych przy ul. Ułanów i Akacjowej, które niegdyś sięgały po obecną ul. Izydora Stella-Sawickiego i obejmowały pół lotniska z terenami Muzeum Lotnictwa Polskiego^[8].

W okresie powojennym nastąpiła intensywna zabudowa osiedlami z wielkiej płyty dwóch przysiółków Rakowic – Ugorka i Wieczystej. Na początku lat 60. XX w. zrealizowano osiedle Wieczysta. Na początku budując 6 bloków przy ul. Jana Marchewczyka (obecnie jest to ul. Tadeusza Kantora), na następnie budując kolejne bloki wzdłuż al. Planu 6-Letniego (obecnie: al. Jana Pawła II) po Dom Handlowy „Hermes”. Na północ od Wieczystej swoją inwestycję prowadziła Spółdzielnia Mieszkaniowa „Wspólnota” na osiedlu Ugorek, która nawiązywała urbanistycznie do osiedla Wieczystej^[9].

Przez teren Rakowic przebiegają dwie ważne linie komunikacyjne na linii wschód – zachód: na południu Rakowic przez al. Jana Pawła II łączące centrum Krakowa z Nową Hutą drogowo i liniami tramwajowymi oraz na północy Rakowic al. gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego – fragmentem Drogi Krajowej 79 łączące Prądnik Biały z Mistrzejowicami i Bieńczycami.

Obiekty i instytucje usytuowane w Rakowicach

• Kościół Najświętszego Imienia Maryi w Krakowie
• Parafia Matki Bożej Ostrobramskiej w Krakowie

• lądowisko Kraków-Czyżyny
• Muzeum Lotnictwa Polskiego – na historycznych terenach Rakowic, choć obecnie jest to obszar Dzielnicy XIV Czyżyny
• Liceum Ogólnokształcące Zakonu Pijarów im. Stanisława Konarskiego w Krakowie
• Szkoła Muzyczna I stopnia nr 1 im. Stanisława Wiechowicza
• 6 Batalion Dowodzenia
• Szkoła Podstawowa nr 114 im. Arkadego Fiedlera
• Zespół Szkół nr 1 im. św. Rafała Kalinowskiego
• Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 9
• Zespół Szkół Inżynierii Środowiska i Melioracji
• Bursa Szkolnictwa Ponadpodstawowego nr 3
• Centrum Autyzmu i Całościowych Zaburzeń Rozwoju
• Zespół Szkół Specjalnych im. Ludwika Jerzego Kerna
• Miejskie Centrum Obsługi Oświaty w Krakowie
• Dom Zasłużonego Kombatanta

Galeria

• 

  Pas startowy dawnego lotniska Kraków-Rakowice-Czyżyny

• 

  Kościół Najświętszego Imienia Maryi

• 

  Ulica Ernesta Cieślewskiego

• 

  Ulica Akacjowa

• 

  Osiedle Mieczysława Pszona

• 

  Osiedle Ugorek

• 

  Osiedle Ugorek

• 

  Osiedle Wieczysta

Przypisy