Ramzes XIII

Ramzes XIII – postać literacka, główny i tytułowy bohater powieści Bolesława Prusa Faraon.

Historia postaci

Był fikcyjnym[1] synem egipskiego faraona Ramzesa XII i królowej Nikotris[2] (postacie fikcyjne), następcą tronu. Utalentowany wojskowo, zwolennik reformy państwa, które w owym czasie było w złym stanie gospodarczym i militarnym. Jednocześnie zwolennik wojny z Asyrią. W tym ostatnim dążeniu napotkał zdecydowany opór kapłanów egipskich.

Doprowadziło to do stopniowej eskalacji konfliktu, który wzmógł się po objęciu przez Ramzesa XIII tronu w bardzo młodym wieku (około 22 lat). Dodatkowym źródłem napięć stało się żądanie faraona, by świątynie finansowały reformy państwa i wojnę. Eskalacja konfliktu doprowadziła też do powstania animozji osobistych między Ramzesem XIII a czołowymi kapłanami i do stopniowego zwątpienia władcy w istnienie bogów. Faraon zainicjował bunt ludu przeciwko kapłanom oraz wsparł ten bunt wojskami. Jednakże umiejętne wykorzystanie przez kapłanów wiedzy astronomicznej, o nadchodzącym zaćmieniu Słońca, spowodowało, że apogeum buntu zbiegło się z zaćmieniem, co spowodowało ogólną panikę szturmujących świątynie i następnie skruchę tłumu. Efektem tego był upadek powstania. Sam faraon zginął z rąk swojego sobowtóra, Greka Lykona.

Analiza

W powieści przedstawia się Ramzesa XIII jako inteligentnego, zdolnego i wrażliwego człowieka, lecz także popędliwego i niedoświadczonego w rządzeniu. Również większość czołowych oponentów faraona przedstawiona jest jako ludzie kierujący się interesem państwa, choć rozumiejący go odmiennie niż młody władca.

Ramzes XIII jest często podawany jako przykład nieudolnego władcy; został nazwany postacią dziecinną, krótkowzroczną i lekkomyślną[3][4][5]. Beata Górska-Szkop skrytykowała jako, że "nie potrafił zgłębić ani tajemnic wiecznych, ani tych ziemskich, dotyczących sprawnego zarządzania państwem". O ile niektóre reformy Ramzesa XIII można uznać za pozytywne, to jego metody są często krótkowzroczne, a jego rozkazy muszą być modyfikowane przez podwładnych by móc działać w praktyce[4]. Leszek Szaruga pisze, że o ile Ramzes XIII jest niekiedy przedstawiany jako "romantyczny rewolucjonista", jest on jednak władca nieefektywnym; jego rewolucja nie dochodzi do skutku, a jego reformy, jeśli są zrealizowane, to są realizowane przez bohaterów "pozytywistycznych" takich jak Herhor. Szaruga zauważa także, że talentem Ramzesa XIII był duży talent wojskowy - ale nie miał nigdy okazji go dowieść w praktyce, będąc pokonanym w intrygach[6].

Pozytywniej o Ramzesie wypowiedział się Krzysztof Luks, stwierdzając, że Ramzes XIII "trafnie odczytał potrzeby swojego narodu i państwa", nie był w stanie jednak zrealizować swoich planów[7].

Adaptacje

W wyreżyserowanym przez Jerzego Kawalerowicza filmie Faraon w rolę Ramzesa XIII wcielił się Jerzy Zelnik.

Przypisy

  1. ↑ Ostatnim historycznym monarchą o tym imieniu był Ramzes XI.
  2. ↑ Nie mylić z Nitokris
  3. ↑ G. Leszczyński, Przemija postać tego świata. Stulecie Faraona, w: Trzy pokolenia. Pamięci Profesor Janiny Kulczyckiej-Saloni, Warszawa 1998, s. 181–182
  4. ↑ a b Beata Górska-Szkop, Od archeologii wiedzy do futurologii informacji – „Faraon” Bolesława Prusa i „Wiedza tajemna w Egipcie” Juliana Ochorowicza, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, LXVIII (1), 2013, s. 131–162, ISSN 2080-0851 [dostęp 2022-10-19] (pol.).
  5. ↑ Wacław Forajter, Fenicjanie a sprawa polska. Problemy reprezentacji w „Faraonie” Bolesława Prusa, „Wielogłos” (47), 2021, s. 47–66, ISSN 1897-1962 [dostęp 2022-10-19] (pol.).
  6. ↑ Szaruga, Leszek. "„Faraon” jako powieść o państwie." Teksty 5 (1975): 87-103.
  7. ↑ Krzysztof, Luks., "Wolność w sferze polityki i gospodarki". Studia Elbląskie 8, 189-206. 2007