Raniżów

Raniżów

wieś
(c) Przemysław Czopor, CC BY 3.0 Budynki przy drodze nr 875
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	kolbuszowski
Gmina	Raniżów
Liczba ludności (2018)	2317[1]
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	36-130[2]
Tablice rejestracyjne	RKL
SIMC	0659408[3]
Położenie na mapie gminy Raniżów Raniżów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Raniżów
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Raniżów
Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego Raniżów
50°15′31″N 21°58′15″E/50,258611 21,970833
Strona internetowa

Raniżów – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Raniżów^[4][3]. Siedziba gminy Raniżów, rzymskokatolickiego dekanatu Raniżów i parafii Najświętszej Maryi Panny.

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.

Integralne części wsi

Geografia

Raniżów leży na Płaskowyżu Kolbuszowskim nad rzeką Łęg (Zyzogą)^[5]. Otoczony jest przez lasy będące pozostałością dawnej Puszczy Sandomierskiej.

Dokładniej miejscowość położona jest w prowincji Karpat i Podkarpacia, podprowincji Północnego Podkarpacia, makroregionu Kotliny Sandomierskiej, mezoregionie Płaskowyżu Kolbuszowskiego. Gmina położona jest w obrębie Zapadliska Przedkarpackiego, stanowiącego rozległy rów tektoniczny wypełniony trzeciorzędowymi osadami pochodzenia morskiego z okresu środkowego miocenu (głównie iły krakowieckie). W obrębie wierzchowiny występują osady wodnolodowcowe w postaci wydm z piasków wodnolodowcowych oraz gliny zwałowe z głazami narzutowymi. W dolinach rzecznych, głównie w dolinie rzeki Łęg (Zyzoga), występują osady rzeczne^[6]. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 875.

(c) Przemysław Czopor, CC BY 3.0

Kościół pw. WNMP

(c) Przemysław Czopor, CC BY 3.0

Budynek Urzędu Gminy Raniżów

Walory turystyczne

Obfitość zwierzyny żyjącej w lasach i polach powoduje, że okolice Raniżowa są uczęszczanym terenem łowieckim.

Fauna: oprócz rozpowszechnionych zwierząt jak: sarny, dziki, zające, bażanty, bociany, jastrzębie występują też okazy tak rzadkie jak np. bielik. Ważną rolę, zarówno dla ochrony przyrody jak i dla turystyki czy wypoczynku, pełni sztuczny zbiornik wodny Maziarnia, położony w odległości około 8 km od miejscowości, który jest ostoją dla ptactwa, ryb i innych zwierząt oraz turystyczną atrakcją i miejscem wypoczynku dla ludzi. W centrum miejscowości znajduje się skromny park wraz z ławeczkami. Nieopodal znajduje się stadion, który jest głównym miejscem rekreacji mieszkańców. Na zaplecze gastronomiczne Raniżowa składają się m.in. hotel oraz pub-pizzeria.

Historia

Historia Raniżowa zaczyna się jeszcze w głębokim średniowieczu, kiedy tereny te stanowiły serce Puszczy Sandomierskiej. Nie wiadomo jak rozwijała się miejscowość przed 1366 r., z którego to pochodzi pierwsza wzmianka o Raniżowie. Niewątpliwie jednak przed tą datą miejscowość już istniała, gdyż dokument z 1366 r. mówi: "Zakładamy wieś w naszym lesie Doblowa koło Raniżowa na prawie niemieckim obrządku magdeburskiego"^[7].

Kazimierz III Wielki upodobał sobie okoliczne lasy, zbudował zameczek myśliwski i uczynił zeń drugi stan myśliwski. Polowania na tych terenach urządzał też Władysław Jagiełło. Raniżów miał swój wkład w zwycięstwo nad Krzyżakami w 1410 r. ponieważ tu zaopatrywano się w mięso na wyprawę wojenną podczas wielkich polowań w 1409 r.

Okres od śmierci Jagiełły aż do pierwszego rozbioru Polski nie zaznaczył się niczym szczególnym w historii Raniżowa. Wieś podupadła, a kryzys pogłębiał się w II poł. XVII i na początku XVIII wieku, kiedy kraj niszczony był wojnami i napadami sąsiadów. W ciągu trwania Polski szlacheckiej istniał klucz raniżowski (królewszczyzna), na który składały się miejscowości (łącznie licznymi przysiółkami): Raniżów, Wola Raniżowska, Staniszewskie, Lipnica, Mazury, Dzikowiec, Nart i Zielonka.

Po pierwszym rozbiorze Polski Raniżów znalazł się pod panowaniem Habsburgów. W procesie kolonizacji józefińskiej na obszarze wsi została założona kolonia Ranischau. Nowi osadnicy założyli tu zbór luterański. W 1782 Raniżów uzyskał prawa miejskie, które stracił 1919^[8].

W latach następnych nastąpił rozwój handlu, a zwiększenie się liczby ludności zachęciło do osiedlania się Żydów. Raniżów nabrał cech małomiasteczkowych. Obok siebie żyły trzy odrębne narody i trzy kultury. Mieszając się nawzajem stworzyć miały z czasem specyficzny folklor charakterystyczny dla tego regionu.

W 1941 Niemcy wysiedlili wszystkich Żydów zamieszkujących miejscowość^[8].

Po drugiej wojnie światowej Raniżów zamieszkiwany był już w zasadzie tylko przez ludność polską. Nowe władze, decydując się na rozwój rolnictwa stworzyły w miejscowości spółdzielcze gospodarstwo rolne oraz sieć związanych z nim zakładów i sklepów. Raniżów, tracąc charakter małomiasteczkowy zaczął się rozszerzać, wchłaniając pobliskie osiedla i przysiółki.

Od 1989 r. następują dalsze zmiany w wyglądzie i charakterze miejscowości. Wiele budynków zostało sprywatyzowanych, część zakładów upadła a na ich miejsce powstały nowe. Po reformie szkolnictwa w Raniżowie powstało gimnazjum gminne z potężną halą sportową. Raniżów jest prężnie rozwijającym się centrum samorządowym, kulturalnym oraz handlowo-usługowym gminy.

Do dziś w każdy czwartek odbywają się w Raniżowie targi, które stanowią niejako kontynuację kupiecko-handlowych tradycji miejscowości sięgających XIX w.

Gospodarka

Na obrzeżach Raniżowa znajduje się fabryka mebli Bog-Fran Sp. z o.o. W miejscowości znajduje się także oddział Banku BPS.

Sport

Klub Sportowy w Raniżowie został założony 24 października 1952 r.jako Koło Ludowego Zrzeszenia Sportowego, przyjmując nazwę „LZS Raniżów”. Pierwszą sekcją sportową była piłka nożna, później powstały kolejne: podnoszenia ciężarów, piłki ręcznej kobiet, lekkoatletyki, siatkówki, tenisa stołowego, szachów i kolarstwa. Największe sukcesy w prawie 50-letniej historii klubu są udziałem ciężarowców Tadeusza Olszowy oraz Stanisława Małek. Nazwa klubu ewoluowała do obecnej KS „Raniżovia” Raniżów. Obecnie działa tylko sekcja piłkarska. Drużyna Seniorów gra w V lidze okręgowej grupy Dębickiej.

Zobacz też

• cmentarz żydowski w Raniżowie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Raniżów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 525 .
• Oficjalna strona internetowa Raniżowa
• Joachim Popek: Kolonizacja józefińska w Galicji. Studium na przykładzie wsi Ranischau. W: Polska – Słowacja – Ukraina. Trójpogranicze wielokulturowe, 2014