Rannik
 Rannik zimowy | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | rannik | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Eranthis Salisb. Trans. Linn. Soc. London 8: 303. 9 Mar 1807[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
Eranthis hyemalis (L.) Salisb.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Zasięg | |||
 | |||
Rannik (Eranthis Salisb.) – rodzaj roślin z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Wyróżnia się w jego obrębie 11 gatunków[4]. Ich zasięg obejmuje południową Europę i poprzez zachodnią Azję, Syberię i Chiny sięga Japonii. Rośliny z tego rodzaju należą do najwcześniej zakwitających po wytopieniu śniegów. Rosną w lasach i zaroślach na nizinach, w górach także w miejscach skalistych. Preferują gleby wapienne[5]. W Polsce gatunkiem uprawianym i przejściowo dziczejącym jest rannik zimowy E. hyemalis[6]. Rzadko uprawiane bywają inne gatunki[7][8].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny z bulwiastymi kłączami[9] osiągające do 10 cm wysokości[5].
- Liście
- Odziomkowe, jeśli obecne, wyrastają w liczbie 1 lub 2, na długich ogonkach. Mają blaszkę zaokrągloną i palczasto podzieloną. Na nierozgałęzionej łodydze wyrastają poza tym w okółku liście (podkwiatki)[9].
- Kwiaty
- Wyrastają zwykle pojedynczo na szczycie łodygi z okazałymi 5-8 działkami kielicha barwy żółtej, białej lub różowej (żółte są gatunki europejskie, białawe te rosnące na Dalekim Wschodzie). Płatki korony zmodyfikowane – przekształcone w drobne, rurkowate miodniki. Pręciki w liczbie 10 lub bardziej liczne, ich nitki jednożyłkowe, bardzo wąskie, ich główki są elipsoidalne lub kuliste. Zalążnia górna zwieńczona długą szyjką słupka[9][5].
- Owoce
- Mieszki w liczbie od 4 do 9, rzadko liczniejsze. Nasiona drobne, bardzo liczne[9].
Systematyka
- Pozycja systamatyczna
Rodzaj z plemienia Actaeeae, z podrodziny Ranunculoideae, rodziny jaskrowatych Ranunculaceae[10].
- Wykaz gatunków[4]
- Eranthis albiflora Franch. – rannik białokwiatowy[7]
- Eranthis byunsanensis B.Y.Sun
- Eranthis cilicica Schott & Kotschy – rannik wiosenny[11], rannik cylicyjski[12], rannik cylicki[8]
- Eranthis hyemalis (L.) Salisb. – rannik zimowy
- Eranthis iranica Rukšāns & Zetterl.
- Eranthis lobulata W.T.Wang
- Eranthis longistipitata Regel
- Eranthis pinnatifida Maxim. – rannik pierzastodzielny[8]
- Eranthis sibirica DC.
- Eranthis stellata Maxim.
- Eranthis tanhoensis Erst
- Eranthis ×tubergenii (E. cilicica × E. hyemalis) – rannik Tubergena[8]
Zastosowanie
Kilka gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne, głównie ze względu to, że zakwitają bardzo wczesną wiosną[8].
Uprawa
Są bardzo odporne na mróz, wymagają próchnicznej ziemi o stałej wilgotności i zasadowym odczynie[11]. Dobrze rosną pod drzewami i krzewami[8].
Ranniki to gatunki łatwe w uprawie, nie wymagające szczególnej troski. Najobficiej kwitną w miejscach słonecznych (termin kwitnienia przy dużym nasłonecznieniu może być krótki), ale dobrze radzą sobie także w półcieniu. Tolerują różne typy gleb, również te mniej żyzne. Ważne, aby podłoże nie było podmokłe – przy nadmiarze wody może dojść do gnicia organów podziemnych. Optymalne są gleby żyzne, umiarkowanie wilgotne o odczynie od lekko kwaśnego do obojętnego. Nawożenie mineralne nie jest konieczne, ranniki można natomiast wspomóc nawozami organicznymi (obornik, kompost), które nie tylko dostarczą różnorodnych pierwiastków pokarmowych, ale także poprawiają parametry gleby[7].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
- ↑ a b c Eranthis Salisb.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-23].
- ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 51. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 158. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c Rannik – oryginalna bylina na rabaty, skalniaki oraz obrzeża, Gospodarstwo Ogrodnicze Elżbieta i Zbigniew Bilscy [dostęp 2018-06-27].
- ↑ a b c d e f Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 344. ISBN 978-83-7506-845-0.
- ↑ a b c d Eranthis (ang.). W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-03-01].
- ↑ Genus: Eranthis (ang.). W: GRIN Taxonomy for Plants [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-10-08].
- ↑ a b Nazwa polska według Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Nazwa polska według Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Nalagtus, Licencja: CC BY-SA 4.0
Distribution map of the genus eranthis in Europe und Asia