Rzodkiew

Rzodkiew
	; Morfologia (rzodkiew świrzepa)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	rzodkiew
	Nazwa systematyczna
	Raphanus L.; Sp. Pl. 669. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Raphanus sativus L.
Synonimy
	Quidproquo Greuter & Burdet.;
	Quidproquo Greuter & Burdet.;

Rzodkiew zwyczajna (odm. rzodkiewka)

Rzodkiew (Raphanus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny kapustowatych. Należą do niego w zależności od ujęcia trzy gatunki^[5] lub jeden^[6]. Rośliny te pochodzą z basenu Morza Śródziemnego. Rozprzestrzenione zostały niemal na całym świecie^[7]. W Polsce występują w zależności od ujęcia dwa gatunki (uprawiana rzodkiew zwyczajna i zadomowiona rzodkiew świrzepa)^[8] lub jeden w dwóch podgatunkach^[6]. Rozpowszechnionym w świecie warzywem pod postacią różnych odmian jest rzodkiew zwyczajna (jedną z jej odmian jest rzodkiewka).

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne (jednoroczne lub dwuletnie), sztywno owłosione prostymi, pojedynczymi włoskami, rzadko nagie. Pędy prosto wzniesione lub pokładające się, pojedyncze lub rozgałęzione^[4]. Osiągają do 0,8 m wysokości^[9].
Liście: Odziomkowe ogonkowe, pojedyncze, ząbkowane, lirowate lub pierzasto wcinane. Liście łodygowe są do nich podobne, ale górne niemal siedzące^[4].
Kwiaty: Zebrane po kilka w grona wydłużające się podczas owocowania. Działki kielicha podługowate do równowąskich, prosto wzniesione, nasady działek bocznych woreczkowato wyciągnięte. Płatki korony białe lub purpurowe, zwykle z ciemnymi żyłkami. Owalne lub zaokrąglone, ale u nasady z paznokciem o długości zbliżonej do szerszej części szczytowej lub dłuższej. Pręcików sześć, wyraźnie czterosilnych (cztery dłuższe, dwa krótsze). Miodniki cztery. W zalążni od 2 do 22 zalążków. Słupek okazały lub drobny, ze znamieniem główkowatym, czasem nieznacznie dwudzielnym^[4].
Owoce: Wąskie, wielonasienne łuszczyny, zwężające się między nasionami^[9], rozpadające się na jednonasienne człony^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny kapustowatych Brassicaceae, w jej obrębie klasyfikowany do plemienia Brassiceae^[5].

Podział rodzaju

Według części źródeł w obrębie rodzaju wyróżniane są trzy gatunki^[5]:

Raphanus confusus (Greuter & Burdet) Al-Shehbaz & Warwick
Raphanus raphanistrum L. – rzodkiew świrzepa
Raphanus sativus L. – rzodkiew zwyczajna

Alternatywnie występujący na Bliskim Wschodzie R. confusus wyłączany jest do monotypowego rodzaju Quidproquo Greuter & Burdet jako Quidproquo confusum Greuter & Burdet. Z kolei Raphanus sativus bywa włączany jako podgatunek Raphanus raphanistrum subsp. sativus (L.) Domin^[6].

Zastosowanie

Rzodkiew zwyczajna od dawna uprawiana była jako warzywo. Istnieje wiele różnych odmian, w których jadane są zgrubiały odcinek podliścieniowy łodygi i górna części korzenia (rzodkiewka var. radicans i rzodkiew czarna var. niger), liście i łuszczyny (rzodkiew wężowa var. caudatus), a rzodkiew oleista (var. oleiformis) zawiera w nasionach olej jadalny^[10]^[11]. Rzodkiew jedli niewolnicy w starożytnym Rzymie, uprawiana była też w starożytnych Chinach^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
↑ ^a ^b Raphanus. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Raphanus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].
↑ ^a ^b ^c Genus Raphanus L.. W: grin [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-06].
↑ ^a ^b ^c Raphanus L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-06].
↑ Suzanne I. Warwick: Raphanus Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 35, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 172. ISBN 0-333-74890-5.
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 800. ISBN 83-214-1305-6.
↑ rzodkiew, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-05-06] .
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).

[ing-3] Raphanus. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-25].

[china-4] Raphanus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].

[grin-5] Genus Raphanus L.. W: grin [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-06].

[powo-6] Raphanus L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-06].

[america-7] Suzanne I. Warwick: Raphanus Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 35, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philips-9] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 172. ISBN 0-333-74890-5.

[slownik-10] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 800. ISBN 83-214-1305-6.

[11] rzodkiew, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-05-06] .

[E-12] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Rzodkiew

Spis treści

Morfologia

Systematyka

Zastosowanie

Przypisy

Media użyte na tej stronie