Raróg górski

Raróg górski

Falco biarmicus[1]
Temminck, 1825
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sokołowe
Rodzina	sokołowate
Podrodzina	sokoły
Plemię	Falconini
Rodzaj	Falco
Gatunek	raróg górski
Podgatunki
F. b. feldeggii Schlegel, 1843 F. b. erlangeri O. Kleinschmidt, 1901 F. b. tanypterus Schlegel, 1843 F. b. abyssinicus Neumann, 1904 F. b. biarmicus Temminck, 1825
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
siedliska całoroczne      zimowiska      prawdopodobne siedliska całoroczne

Raróg górski^[3] (Falco biarmicus) – gatunek ptaka z rodziny sokołowatych (Falconidae).

Występowanie

Występuje w południowej Europie, prawie całej Afryce i wyspowo w zachodniej Azji – w Arabii i Azji Mniejszej. To jedyny duży sokół, który zamieszkuje tak południowo położone części świata. Europejskie szczątkowe populacje ulokowane są w Chorwacji, południowych Włoszech (w tym na Sycylii) i Grecji (zachodnie i południowe Bałkany). W Europie Środkowej pojawia się sporadycznie, rzadko na terenach na północ od basenu Morza Śródziemnego.
Na wszystkich obszarach, gdzie żyje, jest uznawany za ptaka rzadkiego. Niektórymi z przyczyn takiego stanu jest rzadko spełniony wymóg dużego terytorium, a także działanie człowieka, który tępiąc tego drapieżnika przyczynia się do jego niskiej liczebności.

Systematyka

Wyróżnia się 5 podgatunków F. biarmicus^[4][5]:

• F. b. feldeggii Schlegel, 1843 – Włochy do Turcji, Azerbejdżanu i północno-zachodniego Iranu
• F. b. erlangeri O. Kleinschmidt, 1901 – północno-zachodnia Afryka
• F. b. tanypterus Schlegel, 1843 – północno-wschodnia Afryka do Arabii, Izraela i Iraku
• F. b. abyssinicus Neumann, 1904 – południowa Mauretania do Etiopii i Somalii, na południe po Kamerun i północną Kenię
• F. b. biarmicus Temminck, 1825 – Demokratyczna Republika Konga do południowej Kenii i na południe do RPA

Charakterystyka

Głowa raroga górskiego w 1. roku życia

Ptak ten, w sokolnictwie nazywany lanerem, ma najsmuklejszą sylwetkę wśród dużych sokołów. Upierzenie barwy brązowej, czubek głowy (potylica i kark) rdzawy, ciemne pasy w pobliżu oczu i wąskie „wąsy” na policzku. Na wierchu (bardziej) i spodzie ciała mocno zaznaczają się prążki. Samica wyraźnie większa od samca. Młode osobniki są upierzone mniej kontrastowo, ubarwione są bardziej jednolicie i mają brunatny nalot. Na tyle głowy widać jasnobrązowe kreskowanie, na grzbiecie jednolicie ciemnobrązowe pióra, a na spodzie białe z podłużnymi plamkami. Z bliska niewyrośnięte młode raroga i raroga górskiego są możliwe do odróżnienia.
W porównaniu z sokołem wędrownym ma dłuższe ogon i skrzydła, które są bardziej równomiernie szerokie. W powietrzu macha nimi wolniej. Ma ciemniejszy wierzch niż nieco większy raróg zwyczajny – górski: niebieskoszary z ciemnymi prążkami, a zwyczajny: brunatny. W locie oba te spokrewnione gatunki są trudne do rozróżnienia, zwłaszcza na Bałkanach i innych regionach, gdzie współwystępują. Osiąga wielkość wrony.

Na potylicy i karku raroga górskiego widać rdzawy pasek, Południowa Afryka

Wymiary średnie

Długość ciała

43–50 cm

Rozpiętość skrzydeł

samiec około 100 cm
samica 110–115 cm

Masa ciała

700–900 g

Biotop

Zamieszkuje różne typy biotopów – od nizinnych pustyń po górskie lasy. Odnotowywany był aż do 5000 m n.p.m.^[6]

Pożywienie

Poluje na ptaki wielkości gołębia, łapie je zarówno na ziemi, jak i w powietrzu. Często poluje w parach – jeden ptak wypłasza ofiarę, drugi ją chwyta. Na suchych terenach może też chwytać ssaki, gady i płazy.
Wśród typowej diety rarogów górskich znajdują się kawki, pustułeczki, kalandry, pustułki łapane w locie, a z ziemi szczury, młode króliki, jaszczurki i duże owady.

Okres lęgowy

Gniazdo

Para rarogów górskich pozostaje sobie wierna całe życie. Gnieździ się w górskich załomach skalnych, często także przejmuje nadrzewne gniazda po innych ptakach. Czasem na bezludnych pustkowiach zakłada gniazdo na ziemi.

Jaja

Jaja

Składa 3–4 jaja. Przypominają zniesienie sokoła wędrownego, choć mają żółtawe plamkowanie, a nie czerwonobrązowe.

Wychowywanie młodych

W trakcie wychowywania potomstwa często oboje rodzice polują razem – na zmianę atakują wypłoszone ptaki. Nierzadko sukces łowiecki zależy od skuteczności ich współpracy.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje raroga górskiego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za wzrostowy. Według szacunków z 2015 roku europejska populacja liczy 430–840 par lęgowych^[2][6].

Przypisy

Bibliografia

• Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Species account: Lanner Falcon Falco biarmicus. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-09-02]. (ang.).