Ratusz w Mławie

Ratusz w Mławie

nr rej. A-140 z 9.04.1962
widok ogólny
Państwo	Polska
Miejscowość	Mława
Ukończenie budowy	1782-1786
Ważniejsze przebudowy	1844-1846, 1939-1945
Położenie na mapie Mławy Ratusz w Mławie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ratusz w Mławie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ratusz w Mławie
Położenie na mapie powiatu mławskiego Ratusz w Mławie
53°06′41″N 20°22′58″E/53,111389 20,382778

Ratusz w Mławie – budowla barokowa, zbudowana w latach 1782-1786, przekształcana w latach 1844-1846 i 1939-1945; piętrowa z ośmioboczną wieżyczką na kalenicy.

Mieści się na Starym Rynku, jest usytuowany obok kościoła parafialnego^[1]. Ich usytuowanie w Mławie w środku dużego rynku miejskiego było urbanistycznym ewenementem nie tylko na Mazowszu^[1].

Ratusz był siedzibą władz miejskich^[1]. Tu obradował burmistrz i rajcowie miejscy, sprawowano sądy i wydawano wyroki, przyjmowano delegacje i organizowano przyjęcia^[1][2]. W ratuszu znajdowała się również sala wagi miejskiej, czyli sala do ważenia przez urzędnika zwanego ważnikiem wystawianych towarów^[1][2]. Była też sala postrzygalni sukna, w której dokonywano wykańczania produkowanego w mieście materiału^[1][2].

Obecny układ budynku z odbudowaną wieżą i zainstalowanym w niej zegarem przypomina od strony wschodniej stan pierwotny^[3]. Zachowany został spokojny kształt budynku z rozczłonkowaniem pionowym elewacji za pomocą pilastrów podkreślających wartość architektoniczną obiektu^[3].

Historia

Król Zygmunt Stary wydał 27 lutego 1544 roku^[4] przywilej zezwalający na wybudowanie ratusza w „commodiore loco” – dogodniejszym miejscu^[1]. Może to sugerować, że ratusz istniał już wcześniej, w innym, nieznanym miejscu (zdaniem Leszka Arenta "musiałby być usytuowany gdzieś obok rynku, w miejscu mniej eksponowanym, być może w pobliżu obecnego Zielonego Rynku. Teren ten – to zapewne najstarsza część miasta, pozostałość po dawnym placu targowym")^[1]. Na fundamencie tym stanął ratusz obecnych rozmiarów (bez dobudowanych później 7 sklepów tzw. „magistrackich”), wzorowany wówczas na ratuszu działdowskim.

„Kamień węgielny” pod mury pierwszego mławskiego ratusza został wmurowany około 1545 r, nowy budynek mógł być gotowy do przyjęcia władz w swoje podwoje już około 1550 roku^[1]. Budynek został wzniesiony prawdopodobnie w stylu renesansowym^[1][3][2].

Nie wiemy jak wyglądał pierwszy murowany ratusz, ponieważ nie zachował się jego wizerunek do naszych czasów^[1].

W roku 1692 w czasie pożaru miasta, ratusz spalił się razem z kościołem^[1][3][2].

W 1742 roku król elekcyjny, August III nadał przywilej na wybudowanie ratusza. Z przywileju jednak nie skorzystano. Jeden z protokołów zebrania mieszczan z 1746 r. zaczyna się od słów: „za zadzwonieniem dzwonka ratuszowego”. Jak wskazuje Dominik Ostaszewski mogła to być inna, czasowa siedziba zarządu miasta.

Ratusz został odbudowany na podstawie przywileju króla Augusta II Mocnego (wybudowane zostały wtedy cztery studnie w narożnikach rynku^[3]).Padł ponownie ofiarą pożaru, który wybuchł 19 sierpnia 1776 roku na ulicy Żydowskiej (obecnie Warszawskiej), całkowicie ją niszcząc^[1][3][2].

28 sierpnia 1778 r. radni z ówczesnym burmistrzem Stanisławem Krokwińskim zwrócili się do Stanisława Augusta Poniatowskiego o przekazanie części dochodów z produkcji i sprzedaży trunków na odbudowę ratusza oraz wykopanie czterech studni na rynku miejskim, które w przyszłości uchroniłyby miasto od pożaru^[5][2]. Pozytywna odpowiedź nadeszła 22 października 1779 r^[5][2].

Obecny ratusz został wybudowany na starych fundamentach w 1782 r^[2], budowa trwała do 1789^[3]. Zostawiono widoczne do dzisiaj na narożnikach budynku kamienie pełniące funkcje odbojnic^[3]. Budynek był jednopiętrowy w stylu skromnego późnego baroku, z pseudomansardowym dachem^[3][2].

Zwieńczeniem budowy z 1789 był łaciński napis na czterech zewnętrznych ścianach ratusza: „Za panowania z Bożej Łaski Najjaśniejszego Stanisława Augusta, króla Polskiego, wielkiego księcia Litwy przy poparciu wielmożnego Adama Feliksa dwóch imion Piotrowicza, starosty Mławskiego, kosztem całego miasta Jego Królewskiej Mości - Mławy, pilnością i staraniem szanownego i sławetnego Stanisława Krokwińskiego, burmistrza mławskiego. Dla biednych i bogatych mieszkańców jak i przechodniów niech będzie równa sprawiedliwość. Roku Pańskiego 1789”^[6][7]. W 1939 roku na rozkaz władz okupacyjnych napis został zatarty^[6]. Napis powrócił w 2013 r^[6][8].

Po prawej widoczne (nieistniejące już) dobudowane do ratusza sukiennice (kramy miejskie)

W 1836 roku dobudowano do ratusza od strony południowej w licu ściany zachodniej rodzaj jednokondygnacyjnych sukiennic, ciąg siedmiu kramów^[3].

W latach 1841-1846 przebudowano istniejącą wieżyczkę, umieszczając na niej zegar^[3].

Według urzędowych danych za 1844 rok z guberni płockiej, przedstawiający obraz zabudowy w miastach tego regionu – ratusz w Mławie nie istniał. Można znaleźć tu wykaz 186 domów drewnianych, 30 domów murowanych, 2 kościołów, zaś przy rubryce „Ratusz” – kreskę. Z tego co wiadomo, w tamtym okresie nie nawiedziły Mławy żadne większe pożary i zniszczenia. Jeśli chodzi o wnętrze Ratusza, jedną z piękniejszych sal ratusza była sala obrad, którą zdobił fresk malowany w latach 1925-1926 przez prof. Aleksandra Szredzkiego. Architektonicznie ratusz mławski stanowi typową kamieniczkę z czasów Stanisława Augusta. Na dachu pierwotnie była tzw. „kopułka z sygnaturką”, czyli dzwonkiem, zwołującym radnych miejskich na zebrania. Wieża ratuszowa obita blachą, jest późniejszym dodatkiem. W 1841 roku mieszczanie postanowili przebudować wieżę, powiększając ją (do 18 łokci) i umieszczając w niej zegar. Zegar miał być nowy z cyferblatem. Przebudowy podjął się niejaki Tecławski, przybyły z Prus, za 8900 zł. Był to człowiek biedny, a całe jego mienie stanowił stary wieżowy zegar. Chcąc się go pozbyć, stanął do licytacji i wygrał ją. Nie mógł jednak rozpocząć budowy bez zakupienia materiałów. Tecławskiemu pomógł Michał Mostowski – dziedzic Windyk i Kuklina, dzierżawca miejskiego folwarku Wójtostwo, wpłacając do kasy miejskiej niezbędną kaucję. Budowa trwała kilka lat, jednak Tecławski nie mógł podołać zobowiązaniu i powrócił do Prus. Wieżę w 1846 roku ukończył własnym kosztem poręczyciel Mostowski.

Do 1 IX 1939 r. zegar wraz z kurantem na wieży obsługiwany był przez mławskiego Żyda – Mosze Wilczera. Podczas wojny Niemcy zniszczyli wieżyczkę, łaciński napis, fresk oraz zburzyli sukiennice. Na ich miejscu powstał jednopiętrowy budynek łączący się kondygnacjami z ratuszem. Obecny układ budynku z odbudowaną wieżą przypomina (od strony wschodniej) stan poprzedni. Zainstalowany przed kilku laty w ratuszowej wieży elektryczny zegar z kurantem, kilkakrotnie na dobę odtwarzał hejnał. Łaciński napis został odtworzony w języku polskim i zdobi jedną ze ścian holu ratusza.

Z okazji 550-lecia Mławy na zewnątrz gmachu został wmurowany pamiątkowy napis, z myślą zaczerpniętą z Norwida: „Przeszłość to jest dziś, tylko cokolwiek dalej".

Na frontowej ścianie mławskiego ratusza pojawiła się tablica upamiętniająca 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości z cytatem Józefa Piłsudskiego^[9].

Zobacz też

• synagoga w Mławie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Opis ratusza na oficjalnej stronie miasta
• Archiwalne widoki ratusza w bibliotece Polona