Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim

Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim
Ilustracja
Ratusz na grafice Tadeusza Korzona
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Miejscowość

 Piotrków Trybunalski

Adres

Rynek Trybunalski

Kondygnacje

2

Ukończenie budowy

przed poł. XVI w.

Zniszczono

1868

Położenie na mapie Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim
Mapa konturowa Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim”
Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego
Mapa konturowa Piotrkowa Trybunalskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim”
Ziemia51°24′29,66″N 19°41′46,64″E/51,408240 19,696290

Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim – dawny ratusz na Rynku w Piotrkowie Trybunalskim, zbudowany najpóźniej w XVI w., rozebrany w 1868.

Historia

Dokładna data powstania ratusza nie jest znana[1]. Ratusz na pewno istniał w połowie XVI w., ale mógł powstać już w wieku XIV lub XV[2][3][1].

Wymiary murowanego ceglanego ratusza były niezbyt duże – 15,5 na 17 metrów[4]. Od strony północnej ratusz posiadał arkady służące komunikacji[4]. Najwyższa kondygnacja zwieńczona była attyką[4]. Obok ratusza znajdowała się waga miejska oraz pręgierz[5].

Ratusz był przebudowywany w połowie i pod koniec XVI w. (m.in. w 1574), a także na początku wieku XVII[3]. W 1611 dostawiono do ratusza na koszt powiatu piotrkowskiego wieżę, która następnie pełniła funkcję więzienia Trybunału Koronnego[3]. W latach 1615, 1640, 1648 i 1731 ratusz był niszczony przez pożary, zaś w latach 1657 i 1703 przez grabieże[4]. Ostatnia odbudowa ratusza miała miejsce w roku 1768[4]. W roku 1845 miały miejsce próby zabezpieczenia niszczejącego ratusza[4]. Władze miejskie urzędowały w ratuszu do 1863[6]. Następnie został wydzierżawiony kupcom[6]. Ostatecznie ratusz rozebrano w 1868[4]. Decyzję o rozbiórce przypisywano rosyjskim władzom zaborczym, możliwe jednak, że został zburzony na prośbę władz miejskich[7].

Przekaz Franciszka Salezego Jezierskiego:

Szczupły rynek tak ma przybliżone okna kamienic do ratusza, że mówiących patronów słyszeć można we wszystkich prawie kamienicach[8].

Franciszek Salezy Jezierski, Niektóre wyrazy porządkiem abecadła zebrane

Siedziba Trybunału Koronnego

Od końca XVI w. (być może od lat 80.) do 1792 ratusz pełnił rolę siedziby Trybunału Koronnego[9]. W piotrkowskim ratuszu obrady odbywały się od października do kwietnia i dotyczyły spraw i apelacji z terenów Wielkopolski, Mazowsza, Kujaw i Prus Królewskich[10]. Wiosną zaś trybunał przenosił się do Lublina, gdzie rozpatrywał sprawy z Małopolski i ziem ruskich[10]. W czasie obrad trybunału władze miejskie Piotrkowa mogły przenosić się do Kamienicy Wójtowskiej na rogu Rynku i ul. Grodzkiej[11].

Na czas obrad Trybunału przenoszono z kościoła farnego św. Jakuba do ratusza obraz Matki Bożej Trybunalskiej, który od około 1600 stanowił własność Trybunału[3]. Obraz umieszczano w kaplicy na pierwszym piętrze ratusza obok sali sądowej[3]. Po zakończeniu kadencji Trybunału obraz wracał do kościoła farnego[3]. Po 1792 obraz pozostawał w archiwum trybunału w ratuszu, zaś w 1829 został przeniesiony do kościoła św. Franciszka Ksawerego, gdzie znajduje się do dzisiaj[12].

Upamiętnienie

Współcześnie na Rynku na fundamentach dawnego ratusza zbudowany jest obiekt małej architektury w postaci niewielkich murków, pokazujący zasięg i rozkład dawnego ratusza[13][14]. Obok zarysu fundamentów ratusza znajduje się tablica upamiętniająca 400-lecie powstania Trybunału Koronnego[6].

  • Wieża ratusza na sztychu Erika Dahlbergha ukazującym Piotrków w 1657

    Wieża ratusza na sztychu Erika Dahlbergha ukazującym Piotrków w 1657

  • Ratusz na odrysie widoku rynku sprzed pożaru w 1786

    Ratusz na odrysie widoku rynku sprzed pożaru w 1786

  • Ratusz na grafice Tadeusza Korzona

    Ratusz na grafice Tadeusza Korzona

  • Grafika z „Opiekuna Domowego” (1871)

    Grafika z „Opiekuna Domowego” (1871)

  • Współczesny zarys fundamentów ratusza

    Współczesny zarys fundamentów ratusza

  • Obraz Matki Bożej Trybunalskiej

    Obraz Matki Bożej Trybunalskiej

Przypisy

  1. ↑ a b Sadowski 2013 ↓, s. 269–270.
  2. ↑ Atlas historyczny Polski 1998 ↓, s. 99.
  3. ↑ a b c d e f Piotrków Trybunalski i okolice 2008 ↓, s. 49.
  4. ↑ a b c d e f g Sadowski 2013 ↓, s. 271.
  5. ↑ Baran-Kozłowski 2017 ↓, s. 34.
  6. ↑ a b c Rynek Trybunalski. Centrum Informacji Turystycznej. Urząd Miasta Piotrkowa Trybunalskiego. [dostęp 2019-12-30].
  7. ↑ Sadowski 2013 ↓, s. 276.
  8. ↑ Głowacki 1990 ↓, s. 62.
  9. ↑ Piotrków Trybunalski i okolice 2008 ↓, s. 48.
  10. ↑ a b Sadowski 2013 ↓, s. 270.
  11. ↑ Atlas historyczny Polski 1998 ↓, s. 93.
  12. ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 46.
  13. ↑ Piotrków Trybunalski i okolice 2008 ↓, s. 73.
  14. ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 17.

Bibliografia

  • Atlas historyczny Polski. Województwo sieradzkie i łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Część II Komentarz Indeksy. Henryk Rutkowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, 1998. ISBN 83-86301-75-9.
  • Wojciech Baran-Kozłowski. Prastare dzieje Piotrkowa – czyli słów parę o mieście Piotrkowie. „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”. t. 18 z. 2, s. 21–37, 2017. 
  • Gminny program opieki nad zabytkami gminy miasta Piotrków Trybunalski na lata 2015–2018, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego, 2014.
  • Kazimierz Głowacki. Dylematy rewaloryzacji piotrkowskiego Starego Miasta. „Ochrona Zabytków”. 43/2 (169), s. 59–66, 1990. 
  • Piotrków Trybunalski i okolice. Przewodnik turystyczny. Piotrków Trybunalski – Łódź: Urząd Miasta Piotrkowa Trybunalskiego; Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, 2008. ISBN 978-83-927264-4-9.
  • Łukasz M. Sadowski. Piotrków Trybunalski. Miasto królewskie i miasto gubernialne. „Sztuka Europy Wschodniej”. 1, s. 269–277, 2013. 

Media użyte na tej stronie

Piotrkow Old Town map.png
Autor: Witia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Plan Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim (obszar na podstawie planu w ewidencji zabytków).
Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Piotrków Trybunalski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Piotrków Trybunalski, Poland
Ta mapa of Piotrków Trybunalski została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Town hall in Piotrkow 1871.jpg
Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim na grafice z 1871.
Town hall in Piotrkow 18th century.jpg
Ratusz na odrysie widoku Rynku w Piotrkowie Trybunalskim sprzed pożaru miasta w 1786.
Outline of town hall in Piotrkow 01.JPG
Autor: Witia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zarys dawnego ratusza na Rynku Trybunalskim w Piotrkowie Trybunalskim
Town hall in Piotrkow in 1657.jpg
Wieża ratusza w Piotrkowie Trybunalskim w 1657.
MB Trybunalska 02.jpg
Matka Boża Trybunalska koronowana
Town hall in Piotrkow by Tadeusz Korzon 01.jpg
Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim (rozebrany w 1868) na grafice Tadeusza Korzona.
Town hall in Piotrkow by Tadeusz Korzon 02.jpg
Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim (rozebrany w 1868) na grafice Tadeusza Korzona.