Rawa Mazowiecka

Rawa Mazowiecka
	miasto i gmina
	; Plac Piłsudskiego – kościół parafialny i były klasztor jezuitów
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	rawski
Data założenia	1218
Prawa miejskie	1321
Burmistrz	Piotr Irla; (od 2018)
Powierzchnia	14,28 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności; • gęstość	; 17 324; 1213,2 os./km²
Strefa numeracyjna	46
Kod pocztowy	96-200, 96-201
Tablice rejestracyjne	ERW
	Położenie na mapie powiatu rawskiego Rawa Mazowiecka
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Rawa Mazowiecka
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Rawa Mazowiecka
	51°46′N 20°15′E/51,766667 20,250000
TERC (TERYT)	1013011
SIMC	0977077
	Urząd miejskiPiłsudskiego 5; 96-200 Rawa Mazowiecka
	Strona internetowa
	BIP

Rawa Mazowiecka – miasto w województwie łódzkim, siedziba powiatu rawskiego, położone nad Rawką i jej dopływem Rylką. Była stolicą ziemi rawskiej, województwa rawskiego oraz miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[3] w starostwie rawskim w 1792 roku^[4].

Miejsce obrad sejmików ziemskich ziemi rawskiej od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku^[5].

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 17 324 mieszkańców^[2].

Położenie

Według danych z roku 2006^[6] Rawa Mazowiecka ma obszar 13,69 km², w tym:

użytki rolne: 62%
użytki leśne: 6%

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 14,28 km²^[7]. Miasto stanowi 2,14% powierzchni powiatu.

Rawa Mazowiecka jako miasto stanowiące wydzieloną gminę miejską jest w całości otoczona przez gminę wiejską Rawa Mazowiecka.

Pod względem historycznym Rawa Mazowiecka leży na Mazowszu^[8], w dawnej ziemi rawskiej, której była stolicą^[9]. W latach 1462–1793 Rawa była stolicą województwa rawskiego. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa skierniewickiego.

Rezerwaty przyrody

Na terenie miasta częściowo znajduje się rezerwat przyrody Rawka chroniący koryto rzeki Rawki z rozgałęzieniami od źródeł do ujścia^[10].

Ochrona środowiska

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Rawa Mazowiecka została sklasyfikowana jako trzydzieste czwarte najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej^[11].

Historia

Rawa Mazowiecka pierwszy raz pojawia się w źródłach historycznych w 1228, lecz prawdopodobnie jeszcze wtedy nie posiadała praw miejskich. W 1313 powstała kasztelania rawska^[12]. W 1321 Rawa uzyskała prawa miejskie (łac. Rava oppidum), stając się stolicą księstwa rawskiego. W latach 1355–1370 książę mazowiecki Siemowit III wybudował tu murowany zamek, który stanowił część systemu umocnień państwa Kazimierza Wielkiego, równocześnie obwiedziono miasto murami. W 1462 król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk dokonał inkorporacji tutejszego księstwa do Korony, tworząc województwo rawskie, którego stolicą uczynił Rawę, miało to wpływ na rozkwit miasta. Z 1507 roku pochodzi pierwsze świadectwo istnienia osiedla żydowskiego w Rawie^[13]. Od 1562 przechowywany był na tutejszym zamku tzw. skarb rawski, pieniądze na utrzymanie wojska kwarcianego. Podczas wojen szwedzkich w XVII wieku miasto poważnie ucierpiało i podupadło gospodarczo^[12].

Siemowit odstępuje Kościołowi w Rawie wieś Rzeczkowo

21 sierpnia 1698 w Rawie Mazowieckiej zmarła przedstawicielka rodu Kostków, herbu Dąbrowa, Zofia^[14] Domicela (ur. 1628, córka Macieja i Anny Czapskiej). Była wychowywana na dworze księżnej Ostrogskiej wojewodziny wołyńskiej, siostry Anny Alojzyny, a po jej śmierci na dworze księżnej Wiśniowieckiej, matki Michała, przyszłego króla Polski. Była hojną donatorką kościoła w Rawie, została pochowana w grobach nowego kościoła w Rawie.

Zdobycie koszar w Rawie (4.02.1863)

Ożywienie gospodarcze i nieznaczny rozwój pod koniec XVIII w. W 1795 Rawa została włączona do Królestwa Prus, a od 1807 stała się stolicą powiatu rawskiego departamentu warszawskiego w Księstwie Warszawskim. Od 1815 znalazła się w Królestwie Polskim. W 1827 powstała pierwsza fabryka sukna^[12].

4 lutego 1863 Antoni Jeziorański, naczelnik wojenny województwa rawskiego w powstaniu styczniowym, wspólnie z Aleksandrem Sokołowskim i Franciszkiem Sokołowskim wykonał udane uderzenie na Rawę Mazowiecką, zdobywając rosyjskie koszary, pozyskując broń i biorąc jeńców. W latach 1905–1907 liczne wystąpienia chłopskie i robotnicze. Istotną grupę wśród mieszkańców miasta stanowili Żydzi (w 1921 3018 osób, czyli ok. 1/3 ludności). W okresie międzywojennym w mieście działała Komunistyczna Partia Polski i lewicowe organizacje chłopskie, które w 1931 zorganizowały tzw. marsz głodnych. W chwili wybuchu II wojny światowej miasto liczyło 9 tysięcy mieszkańców, 10 września 1939 miała miejsce pierwsza egzekucja 40 mieszkańców^[12].

W 1941 Niemcy utworzyli getto, gromadząc w nim ponad 4 tys. Żydów. W 1942 wszyscy zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince i tam zamordowani. W styczniu 1945 miasto zostało zbombardowane, a następnie zdobyte przez Armię Czerwoną.

Po wojnie miasto zostało odbudowane, powstały Zakłady Przyrządów Pomiarowych, będące filią VIS Warszawa^[12].

Zabytki

Poaugustiański kościół oo. pasjonistów

Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP

Ruiny zamku książąt mazowieckich

Ratusz miejski

Znajdują się tu ruiny zamku książąt mazowieckich. Zachowaną basztę, którą opiekuje się Muzeum Ziemi Rawskiej można zwiedzać w sezonie letnim. W Rawie Mazowieckiej znajduje się też jedna z największych stacji zabytkowej Kolei Wąskotorowej Rogów – Rawa – Biała łączącej Rawę z Rogowem oraz Białą Rawską. Do zabytków można zaliczyć również dom przy ulicy Słowackiego, w którym niegdyś zatrzymał się Napoleon Bonaparte w trakcie jednej ze swych podróży. W Rawie znajdują się również 3 zabytkowe kościoły.

Według rejestru zabytków NID^[15] na listę zabytków wpisane są obiekty:

strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej Starego Miasta, nr rej.: 800-A z 4.10.1991
zespół klasztorny augustianów, ob. pasjonistów, 1790:
- kościół pw. Wniebowzięcia NMP, nr rej.: 781 z 27.12.1967
- klasztor, nr rej.: 782 z 27.12.1967
zespół klasztorny jezuitów, XVII-XVIII w.:
- kościół, obecnie parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, nr rej.: 777 z 27.12.1967
- dzwonnica, nr rej.: 779 z 27.12.1967
- kolegium, obecnie plebania, nr rej.: 780 z 27.12.1967
kościół szpitalny pw. św. Ducha, obecnie ewangelicko-augsburski, XVI w., XIX w., nr rej.: 783 z 27.12.1967
cmentarz żydowski, ul. Żydomicka, 1 poł. XVIII w., nr rej.: 872 A z 20.03.1992
park miejski, 1 poł. XIX w., nr rej.: A 478 z 16.09.1978
zamek książąt mazowieckich (ruina), XIV w., XVIII-XX w., obecnie Muzeum Ziemi Rawskiej nr rej.: 784 z 27.12.1967
ratusz, ul. Piłsudskiego 5, 1822, nr rej.: 785 z 27.12.1967
jatki miejskie, ul. Mickiewicza 11, 1820-30, nr rej.: 602-XI-389 z 29.06.1954 oraz 270 z 27.12.1967
dworzec kolejki wąskotorowej, 1922, nr rej.: 1000 A z 31.12.1996 (dec. – Rogowska Kolej Dojazdowa).
układ torowy kolejki wąskotorowej, nr rej.: 1000 A z 31.12.1996 (dec. – Rogowska Kolej Dojazdowa).
kolejowy most stalowy na rzece Rawce, 1928, nr rej.: 1000 A z 31.12.1996 (dec. – Rogowska Kolej Dojazdowa).
dom, ul. Armii Krajowej 1, 1 poł. XIX w., nr rej.: 600-XI-37 z 29.06.1953 oraz 272 z 27.12.1967
szkoła podstawowa, ul. Kościuszki 19, 1922, nr rej.: 916 A z 22.12.1992
dom, ul. Łowicka 26, 1930, nr rej.: 631 z 29.09.1984
dom (dworek), ul. 1 Maja 55, 2 poł. XIX w., nr rej.: 789 z 7.02.1982
zespół willowy, ul. Miła 4, 1 ćw. XX w., nr rej.: 913 A z 4.12.1992:
- willa
- dom ogrodnika
- brama wjazdowa
- ogród
dom, pl. Piłsudskiego 4 (siedziba niektórych wydziałów Urzędu Miasta), 1 poł. XIX w., nr rej.: 786 z 27.12.1967
dom, pl. Piłsudskiego 4 a, poł. XIX w., nr rej.: 787 z 27.12.1967
dom, pl. Piłsudskiego 4 b, poł. XIX w., nr rej.: 788 z 27.12.1967
dom, pl. Piłsudskiego 10, XVIII/XIX w., nr rej.: 789 z 27.12.1967
dom, pl. Piłsudskiego 11, poł. XIX w., nr rej.: 790 z 27.12.1967
dom, pl. Piłsudskiego 12, poł. XIX w., nr rej.: 791 z 27.12.1967
dom, pl. Piłsudskiego 14, 1824-25, nr rej.: 792 z 27.12.1967
dom, pl. Piłsudskiego 15 (d.16), poł. XIX w., nr rej.: 793 z 27.12.1967
dom, pl. Piłsudskiego 16 (d.17), poł. XIX w., nr rej.: 271 z 27.12.1967
dom, ul. Słowackiego 44 (d.14), nr rej.: 601-XI-38 z 29.06.1954
dom, ul. Warszawska 8, nr rej.: 769 z 25.08.1986
dom, pl. Wolności 6, 1 poł. XIX w., nr rej.: 795 z 27.12.1967
młyn gospodarczy, ul. Słowackiego 31, 1918/19, nr rej.: 886 A z 4.12.1992

Legenda

Władający księstwem rawskim Siemowit III po śmierci pierwszej żony Eufemii ożenił się powtórnie. Początkowo małżeństwo układało się szczęśliwie, jednak później Siemowit III zaczął podejrzewać, że żona go zdradza. Mimo że była w ciąży, kazał zamknąć ją w zamkowej wieży. Chociaż torturowana służąca nic złego na swoją panią nie powiedziała, książę rozkazał domniemanego kochanka księżnej powlec końmi, a żonę po porodzie zgładzić. Nowo narodzonego chłopca oddał zaś na wychowanie ubogiej kobiecie w okolicach Rawy. Kiedy dowiedziała się o tym córka księcia z pierwszego małżeństwa, Małgorzata, żona Kaźka, księcia słupskiego, zabrała potajemnie dziecko na swój dwór na Pomorze. Wychowała brata jak należało na księcia. Kiedy chłopiec dorósł, był tak podobny do Siemowita III, że nikt nie mógł wątpić, że jest synem księcia mazowieckiego. Zrozpaczony władca, gdy go ujrzał, zrozumiał jak strasznie się pomylił podejrzewając żonę o zdradę i skazując ją na śmierć. Duch księżnej powraca podobno na rawski zamek.

Ruiny zamku i stadion klubu RKS Mazovia znajdujący się przy zamku

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia św. Pawła od Krzyża
- parafia Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata
- parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
Kościół Ewangelicko-Augsburski:
- parafia w Rawie Mazowieckiej
Świadkowie Jehowy:
- zbór Rawa Mazowiecka (Sala Królestwa ul. Orzeszkowej 46)^[16]

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[17]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	17 765	100	9209	51,8	8556	48,2
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	1299,6		673,7		625,9

Piramida wieku mieszkańców Rawy Mazowieckiej w 2014 roku^[18].

Transport

DK8 w Rawie Mazowieckiej

Przez miasto przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie:

Przez miasto przebiega linia Kolei Wąskotorowej Rogów – Rawa – Biała. Znajduje się tu stacja Rawa Mazowiecka, oraz przystanek Zamkowa Wola. Obecnie na trasie kolejki odbywa się sezonowy ruch turystyczny.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Honorowi obywatele Rawy Mazowieckiej

Józef Piłsudski – Marszałek Polski
Eugeniusz Walczuk – profesor Politechniki Łódzkiej
Sławek Wierzcholski – muzyk, dziennikarz radiowy i prasowy, założyciel grupy Nocna Zmiana Bluesa
Józef Zawitkowski – biskup pomocniczy diecezji łowickiej
Mieczysław Iwanicki – dziekan dekanatu rawskiego
Elżbieta Dedek – pianistka
Jan Koziatek^[19] – były^[20] przełożony domu zakonnego Zgromadzenia Męki Jezusa Chrystusa w Rawie Mazowieckiej.

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Rawie Mazowieckiej

Przypisy

↑ Powierzchnia Rawy Mazowieckiej = 14,28 km² według GUS, stan na 20 maja 2013. kurow-wiki.openhosting.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-31)]..
↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 37.
↑ Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa rawskiego, 1792.
↑ Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 29.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2011-08-10. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
↑ Jacek Bochiński, Jarosław Zawadzki: Polska – nowy podział terytorialny. Przewodnik encyklopedyczny. Świat Książki, Warszawa 1999, s. 153. ISBN 83-72-27259-X
↑ Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński: Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, Tom I. Nakładem S. Orgelbranda Księgarza, Warszawa 1843, s. 560.
↑ Rejestr Form Ochrony Przyrody prowadzony przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi (stan na 28.08.2015 r.). [dostęp 2015-10-14].
↑ Przerażający raport ws. jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy. 2016-05-14.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 224–226.
↑ Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 15.
↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010 ISBN 978-83-89976-40-6, s. 56.
↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-19].
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20] .
↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14].
↑ Rawa Mazowiecka w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Pasjoniści: o. Jan Koziatek Honorowym Obywatelem Rawy. Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce, 2011-12-22. [dostęp 2014-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-30)]. (pol.).
↑ Zmiany u pasjonistów. Gość Niedzielny, 2014-07-08. [dostęp 2014-08-21]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Strona Urzędu Miasta
Rawa Mazowiecka w Regionalnym Katalogu Zabytków
Rawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 550 .

[GUS-1] Powierzchnia Rawy Mazowieckiej = 14,28 km² według GUS, stan na 20 maja 2013. kurow-wiki.openhosting.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-31)]..

[populacja2019-2] Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[3] Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 37.

[4] Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa rawskiego, 1792.

[5] Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 29.

[autonazwa1-6] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[7] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2011-08-10. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.

[8] Jacek Bochiński, Jarosław Zawadzki: Polska – nowy podział terytorialny. Przewodnik encyklopedyczny. Świat Książki, Warszawa 1999, s. 153. ISBN 83-72-27259-X

[9] Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński: Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, Tom I. Nakładem S. Orgelbranda Księgarza, Warszawa 1843, s. 560.

[10] Rejestr Form Ochrony Przyrody prowadzony przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi (stan na 28.08.2015 r.). [dostęp 2015-10-14].

[11] Przerażający raport ws. jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy. 2016-05-14.

[mazowsze-12] Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 224–226.

[13] Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 15.

[14] Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010 ISBN 978-83-89976-40-6, s. 56.

[15] NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-19].

[16] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20] .

[17] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14].

[populacja2016-18] Rawa Mazowiecka w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[19] Pasjoniści: o. Jan Koziatek Honorowym Obywatelem Rawy. Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce, 2011-12-22. [dostęp 2014-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-30)]. (pol.).

[20] Zmiany u pasjonistów. Gość Niedzielny, 2014-07-08. [dostęp 2014-08-21]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Biała Rawska Błaszki Bolimów Drzewica Działoszyn Głowno Kamieńsk Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Ozorków Piątek Przedbórz Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żychlin

Miasta	Biała Rawska Rawa Mazowiecka
Gminy miejskie	Rawa Mazowiecka
Gminy miejsko-wiejskie	Biała Rawska
Gminy wiejskie	Cielądz Rawa Mazowiecka Regnów Sadkowice

Prowincja wielkopolska	Brześć Kujawski Chełmno Gniezno Inowrocław Kalisz Lidzbark Warmiński Łęczyca Malbork Płock Poznań Rawa Mazowiecka Sieradz Skarszewy Warszawa
Prowincja małopolska	Bełz Bracław Czernihów Drohiczyn Kamieniec Podolski Kijów Kraków Lublin Lwów Łuck Sandomierz Żytomierz
Wielkie Księstwo Litewskie	Brześć Mińsk Mścisław Nowogródek Połock Smoleńsk Troki Wilno Witebsk Wornie
Inflanty	Dorpat Dyneburg Kieś Parnawa

Przynależność wojewódzka	woj. warszawskie (KP) (1816–1837, 1863) gubernia mazowiecka (1837–1844) gubernia warszawska (1845–1867) gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (II RP) (1939) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Biała (Rawska) (do 1870 i od 1925) Inowłódz (do 1870) Nowe Miasto (nad Pilicą) (do 1870 i od 1916) Rawa Mazowiecka
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała Rawska (191?–25) Biała Rawska (od 1973) Boguszyce (18??–1954) Budziszewice (do 1954) Byliny (do 18??) Cielądz (od 1973) Czerniewice Gortatowice (do 1954) Góra (do 1954) Inowłódz (od 1924) Lubania (do 1954) Lubochnia Marianów (do 1954) Niwna (1953–54) Nowe Miasto nad Pilicą (od 1973) Rawa Mazowiecka (od 1973) Regnów (do 1954) Rzeczyca Sadkowice (od 1973) Stara Wieś (do 1954) Wałowice (do 1953) Żelechlin (do 1953) Żelechlinek (od 1953)
Gromady (1954–72)	Babsk (1954–72) Biała (1959–72) Bieliny (1954–68) Boguszyce (1954–72) Budziszewice (1954–72) Bukowiec (1954–57) Chrząszczewek (1954–58) Cielądz (1954–72) Czerniewice (1954–72) Dziurdzioły (1960–68) Glinnik (1954–68) Gortatowice (1954–72) Inowłódz (1954–72) Julianów (1954–61) Kaleń (1954–72) Kłopoczyn (1954–58) Komorów (1954–59) Królowa Wola (1954–57) Krzemienica (1954–72) Kurzeszyn (1954–72) Lewin (1954–61) Lubania (1954–72) Lubochnia (1954–72) Lubocz (1954–59) Naropna (1954–59) Niwna (1954–61) Ossowice (1954–59) Pobiedna (1954–72) Podkonice Duże (1954–59) Porady Górne (1954–58) Rawa Mazowiecka (1959–72) Regnów (1954–72) Rosocha (1956–57) Rzeczyca (1954–72) Sacin (1954–56) Sadkowice (1954–72) Sadykierz (1954–68) Stara Wieś (1954–72) Tarnowska Wola (1954–58) Teklin (1954–60) Teodozjów (1954–58) Węgrzynowice (1954–59) Wielka Wola (1954–59) Wilkowice (1954–68) Wola Chojnata (1954–57) Wólka Lesiewska (1954–58) Żdżarki (1954–57) Żdżary (1954–72) Żelechlinek (1954–72)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne