Raymond Schwartz

Raymond Schwartz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia8 kwietnia 1894
Metz
Data i miejsce śmierci14 maja 1973
Paryż
Zawód, zajęciebankier, tłumacz, pisarz, poeta, esperantysta
Faksymile
Strona internetowa
Na planie pierwszego pełnometrażowego filmu esperanckiego Angoroj (Lęki, 1964), w którym Schwartz zagrał rolę komisarza policji

Raymond Schwartz (ur. 8 kwietnia 1894 w Metzu, zm. 14 maja 1973 w Paryżu) – francuski urzędnik bankowy i pisarz esperancki, autor licznych wierszy i powieści, jak również skeczy, które reżyserował w paryskich kabaretach esperanckich.

Życiorys

Urodził się we francuskiej rodzinie w Metzu w Alzacji-Lotaryngii, wchodzącej wówczas w skład Niemiec. Schwartz zdobył dobre wykształcenie, biegle mówił nie tylko po francusku i niemiecku, ale także w łacinie i grece.

W młodym wieku został esperantystą i marzył o lepszej przyszłości dzięki rozpowszechnieniu języka esperanto. I wojna światowa, w czasie której został wcielony do armii niemieckiej i miał walczyć na froncie wschodnim, była tragedią dla Schwartza jako zdeklarowanego pacyfisty. Po wojnie nie został w Metzu, który na powrót został włączony do Francji, lecz przeniósł się do Paryża, gdzie pracował w banku aż do emerytury[1][2].

W Paryżu Schwartz prowadził trzy kabarety esperanckie: Verda Kato (pl. Zielony Kot, 1920–1926), Bolanta Kaldrono (pl. Wrzący Kocioł, 1936–1939) i Tri Koboldoj (pl. Trzy Skrzaty, 1949–1956)[3]. Był redaktorem czasopisma La Pirato, publikował także utwory satyryczne na łamach m.in. Sennacieca Revuo, organu SAT, Literatura Mondo oraz Franca Esperantisto[4].

W pierwszym pełnometrażowym filmie esperanckim, kryminale Angoroj (1964, reż. Jacques-Louis Mahé) Schwartz zagrał rolę komisarza policji[5].

Twórczość esperancka

Baldur Ragnarsson podzielił pisarstwo Schwartza na dwie części: „kabaretową” – głównie poezję – i „prozatorską”, poważniejszą. Satyryczny, rozrywkowy charakter mają Verdkata testamento (Testament Zielonego Kota), La stranga butiko (Dziwny sklep), La ĝoja podio (Radosne podium) i …kun siaspeca spico (…ze swoistą przyprawą)[6].

Twórczość prozatorska składa się głównie ze zbioru nowel i dwóch powieści. Anni kaj Montrmartre (Anni i Montmartre) to opowieść o niemieckiej dziewczynie, spacerującej po paryskiej dzielnicy słynącej z kawiarni; przygody zagubionej, smutnej kobiety są okazją do opisu życia na Montmartre w latach 20.[7]

Najważniejsze dzieło Schwartza to obszerna powieść Kiel akvo de l' rivero (Jak woda rzeki), wydana w 1963 roku, 10 lat przed śmiercią autora. Utwór opowiada o losach człowieka, wbrew swojej woli, wplątanego w dwie wojny, który – zgodnie z myślą autora na temat ludzkiego życia wyrażoną w tytule – płynie z prądem rzeki życia, nie umiejąc przeciwstawić się wydarzeniom. Powieść jest realistyczna, ale Schwartz, jak we wszystkich utworach, dodaje do niej nieco swojego dowcipu[6].

W 1971 roku ukazał się pełny zbiór 35 noweli Schwartza pod tytułem Vole … Novele (Chcąc … Nowelowo; tytuł jest grą słów: vole-nevole oznacza w esperancie chcąc nie chcąc)[8].

Dzieła Schwartza

Lista dzieł w porządku chronologicznym[9]:

  • Verdkata Testamento (1926) (zbiór wierszy)
  • Prozo ridetanta (1928)
  • Anni kaj Montmartre (1930) (powieść)
  • La Stranga Butiko (1931) (zbiór wierszy)
  • La Ĝoja Podio (1949)
  • Kiel Akvo de l' Rivero (1963) (powieść)
  • Ne kiel Meier! (1964)
  • … kun siaspeca spico! (1971)
  • Vole … Novele (1971) (zbiór nowel)

Przypisy

  1. Pri la vivo de Raymond Schwartz (esperanto). kabareto.esperanto.cc. [dostęp 2018-08-24]. (życiorys R. Schwartza)
  2. Geoffrey H. Sutton: Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto, 1887-2007. Mondial, 2008, s. 130–131. ISBN 978-1-59569-090-6.
  3. Gilbert René Ledon: Raymond Schwartz kaj ties Kabaretoj (esperanto). kabareto.esperanto.cc. [dostęp 2018-08-24]. (Schwartz i jego kabarety)
  4. R. Schwartz. Marseille... La Mediteraneo Maro. „Franca Esperantisto”. Juli, s. 102, 1939. [dostęp 2018-08-24]. 
  5. Angoroj (1964) (ang.). IMDb. [dostęp 2018-08-24].
  6. a b Baldur Ragnarsson: Raymond Schwartz – la serioza humuristo (esperanto). Libera Folio, 2005-09-20. [dostęp 2018-08-24]. (Raymond Schwartz – poważny humorysta)
  7. Concise Encyclopedia..., s. 132
  8. Concise Encyclopedia..., s. 134
  9. La verkoj de Raymond Schwartz (esperanto). kabareto.esperanto.cc. [dostęp 2018-08-24].

Linki zewnętrzne

  • Raymond Schwartz (esperanto). Originala Literaturo Esperanta. [dostęp 2018-08-24].
  • Angoroj (esperanto). filmoj.net. [dostęp 2018-08-24].

Media użyte na tej stronie

Esperanto Lingvo Internacia.svg
Autor: Przemysław Wierzbowski, Licencja: CC0
Wektoryzowany obraz starej esperanckiej nakleiki z zieloną gwiazdą i tekstem: "Esperanto – Język Międzynarodowy". Pierwotna nazwa esperanta brzmiała właśnie "Lingvo Internacia" – "Język Międzynarodowy".
Raymond Schwartz.jpg
Raymond Schwartz, French Esperantist and author of Kiel akvo de l’ rivero
Raymond Schwartz signature.png
Subskribo de Raymond Schwartz
1963 angoroj fotita de jacques mahe.jpg
Autor: Jacques Mahé, Licencja: Copyrighted free use
Press release for "Angoroj" by UEA. Text: "'Angoroj', la unua parolata esperantoa filmo pretigxas! / Realigo de Jacques Mahé en kunlaboro kun Internacia Arta Teatro. / Sur la foto de maldekstre: Jacques Mahé, Jana Ravselj, Srdjan Flego, Marc Darnault kaj Jean Thierry / Foto: Jacques Mahé".