Rdest
 Morfologia (rdest ptasi) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | rdest |
| Nazwa systematyczna | |
| Polygonum L. Sp. Pl. 359. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Rdest (Polygonum L.) – rodzaj roślin należących do rodziny rdestowatych. Pod względem taksonomicznym jest to bardzo trudny rodzaj, o zmieniającej się klasyfikacji na przestrzeni lat. W pierwotnym, szerokim ujęciu ustalonym przez Karola Linneusza (Polygonum sensu lato), rodzaj ten obejmuje ponad 200 gatunków[2]. Ponieważ w ujęciu tym rodzaj ma charakter parafiletyczny od wielu lat różni taksonomowie proponują nowe ujęcia mające na celu wyodrębnienie rodzajów monofiletycznych. Współczesne publikacje taksonomiczne wyodrębniają w miejscu dawnego rodzaju rdest (Polygonum sensu lato) szereg drobniejszych rodzajów, spośród których we florze Polski przedstawicieli mają: Polygonum sensu stricto, Persicaria, Bistorta, Fallopia[4]. W polskim piśmiennictwie z zakresu nomenklatury botanicznej zaadaptowano wyodrębnienie rodzaju Fallopia nazywając go odrębną nazwą polską jako „rdestówka”. Dodatkowo wyodrębnionemu rodzajowi Reynoutria nadana została nazwa „rdestowiec”. Nazwa „rdest” pozostaje w użyciu w stosunku do pozostałych rodzajów wydzielanych z szerokiego ujęcia rodzaju Polygonum[5].
Morfologia
Charakterystyka rodzaju Polygonum w wąskim ujęciu (sensu stricto)[6]:
- Pokrój
- Rośliny zielne zwykle jednoroczne, rzadziej byliny, także rośliny drewniejące.
- Łodyga
- Prosto wzniesione lub płożące, zwykle nagie, rzadziej brodawkowane.
- Liście
- Łodygowe, skrętoległe (naprzeciwległe tylko u P. humifusum), siedzące lub ogonkowe. Gatka przejrzysta, biała lub srebrzysta, gładka, rozpadająca się na włókna lub zupełnie. Blaszka liściowa równowąska, lancetowata, owalna, całobrzega.
- Kwiaty
- Zebrane w kłosokształtne kwiatostany lub wyrastające pojedynczo, bezszypułkowe lub krótkoszypułkowe. Kwiaty obupłciowe. Urnowaty lub dzwonkowaty okwiat jest 5-listkowy, nie powiększa się podczas owocowania, jest biały, zielonkawy lub różowy. Pręciki w liczbie od 3 do 8, niektóre mogą być zredukowane do prątniczków. Słupki zwykle 3, rzadziej 2, zakończone główkowatymi znamionami.
Systematyka
Avicularia (Meisner) Börner, Centinodium (H. G. L. Reichenbach) Montandon, Discolenta Rafinesque
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Polygoneae i podrodziny Polygonoideae w obrębie rodziny rdestowatych Polygonaceae[7].
Pod względem taksonomicznym jest to bardzo trudny rodzaj, o zmieniającej się klasyfikacji na przestrzeni lat. W pierwotnym, szerokim ujęciu ustalonym przez Karola Linneusza (Polygonum sensu lato), rodzaj ten obejmuje ponad 200 gatunków[2]. Ponieważ w ujęciu tym rodzaj ma charakter parafiletyczny od wielu lat różni taksonomowie proponowali nowe ujęcia mające na celu wyodrębnienie rodzajów monofiletycznych. Przełomowy charakter miała publikacja Kerstin Haraldson z 1978[8], bowiem jej klasyfikacja została później w dużym stopniu potwierdzona dalszymi dowodami, w tym molekularnymi[4]. W efekcie współczesne publikacje taksonomiczne wyodrębniają w miejscu dawnego rodzaju rdest (Polygonum sensu lato) następujące rodzaje: Polygonum sensu stricto (z włączeniem lub wyodrębnieniem drobnego rodzaju Polygonella), Persicaria, Bistorta, Oxygonum, Fallopia, Pteropyrum, Atraphaxis i Calligonum[4]. Rodzaje te wchodzą w skład dwóch plemion – Polygoneae i Persicarieae[9]. Plemię Polygoneae obejmuje 7–8 rodzajów, w tym: Calligonum, Atraphaxis, Polygonum (sensu stricto), Fallopia, Pteropyrum[9][4].
W wąskim ujęciu w obrębie rodzaju Polygonum (sensu stricto) wyróżnia się w zależności od ujęcia wielu drobnych taksonów od ok. 20[9] do ok. 65 gatunków[6].
- Pozycja rodzaju na tle kladogramu podrodziny Polygonoideae[2][10]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Gatunki rdestów występujące w Polsce
Spośród gatunków zaliczanych do rodzaju Polygonum w wąskim ujęciu na terenie Polski występują[5] (wszystkie reprezentują sekcję Polygonum[6]):
- rdest nadbrzeżny Polygonum oxyspermum C. A. Mey. & Bunge ex Ledeb. s. – gatunek w Polsce wymarły
- rdest piaskowy Polygonum arenarium Waldst. & Kit. – efemerofit
- rdest pokrewny Polygonum affine D. Don
- rdest ptasi Polygonum aviculare L.
- rdest rozłożysty Polygonum patulum M. Bieb. – efemerofit
- Z gatunków zaliczanych do rodzaju Polygonum sensu lato w Polsce występują (jako rodzime lub dziczejące)[5]:
- klasyfikowane do rodzaju Bistorta[11]:
- rdest himalajski Polygonum amplexicaule D.Don – właśc. Bistorta amplexicaulis (D. Don) Greene
- rdest wężownik Polygonum bistorta L. – właśc. Bistorta officinalis Delarbre
- rdest żyworodny Polygonum viviparum L. – właśc. Bistorta vivipara (L.) Delarbre
- klasyfikowane do rodzaju Bistorta[11]:
- klasyfikowane do rodzaju Persicaria[7][12]:
- rdest łagodny, r. wielkokwiatowy Polygonum mite Schrank – właśc. Persicaria mitis (Schrank) Holub.
- rdest mniejszy Polygonum minus Huds. – właśc. Persicaria minor (Huds.) Opiz
- rdest nepalski Polygonum nepalense Meisn. – właśc. Persicaria nepalensis (Meisn.) H.Gross – zadomowiony antropofit
- rdest ostrogorzki, r. wodny, pieprz wodny Polygonum hydropiper L. – właśc. Persicaria hydropiper (L.) Delarbre
- rdest plamisty Polygonum persicaria L. – właśc. Persicaria maculosa Gray
- rdest szczawiolistny Polygonum lapathifolium L. – właśc. Persicaria lapathifolia (L.) Delarbre
- rdest wschodni Polygonum orientale L. – właśc. Persicaria orientalis (L.) Spach – efemerofit
- rdest ziemnowodny Polygonum amphibium L. – właśc. Persicaria amphibia (L.) Delarbre
- rdest Bungego Polygonum bungeanum Turcz. – właśc. Persicaria bungeana (Turcz.) Nakai – efemerofit
- klasyfikowane do rodzaju Persicaria[7][12]:
- klasyfikowane do rodzaju Koenigia[13]:
- rdest wielkokłosowy Polygonum polystachyum Wall. ex Meisn. – właśc. Koenigia polystachya (Wall. ex Meisn.) T.M.Schust. & Reveal – zadomowiony antropofit
- klasyfikowane do rodzaju Koenigia[13]:
- Wybór z pozostałych gatunków rodzaju Polygonum sensu stricto sekcji Polygonum[6]
- Polygonum achoreum S.F. Blake
- Polygonum argyrocoleon Steud. ex Kunze
- Polygonum fowleri B.L.Rob.
- Polygonum glaucum Nutt.
- Polygonum marinense T.R.Mert. & P.H.Raven
- Polygonum plebeium R.Br.
- Polygonum ramosissimum Michx.
- Polygonum striatulum B.L. Rob.
- Gatunki rodzaju Polygonum sensu stricto sekcji Duvaria (występują głównie w Ameryce Północnej)[6]
- Polygonum bidwelliae S.Watson
- Polygonum bolanderi W.H. Brewer
- Polygonum californicum Meisn.
- Polygonum cascadense W.H.Baker
- Polygonum douglasii Greene
- Polygonum engelmannii Greene
- Polygonum heterosepalum M.Peck & Ownbey
- Polygonum hickmanii H.R.Hinds & Rand.Morgan
- Polygonum majus (Meisn.) Piper
- Polygonum minimum S. Watson
- Polygonum nuttallii Small
- Polygonum paronychia Cham. & Schltdl.
- Polygonum parryi Greene
- Polygonum polygaloides Meisn.
- Polygonum shastense Brewer ex A.Gray
- Polygonum spergulariiforme Meisn. ex Small
- Polygonum tenue Michx.
- Polygonum utahensis Brenckle & Cottam
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
- ↑ a b c d Sang-Tae Kim, Michael J. Donoghue. Molecular phylogeny of Persicaria (Persicarieae, Polygonaceae). „Systematic Botany”. 33(1), s. 77–86, 2008.
- ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 136, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e Polygonum. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-06-02]. (ang.).
- ↑ a b Genus Polygonum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-07-31].
- ↑ Haraldson, K. 1978. Anatomy and taxonomy in Polygonaceae subfam. Polygonoideae Meisn. emend. Jaretzky Symbolae Botanicae Upsalienses, 22: 1–95.
- ↑ a b c Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 263-264. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ Tanja M. Schuster, James L. Reveal, Michael J. Bayly, Kathleen A. Kron. An updated molecular phylogeny of Polygonoideae (Polygonaceae): Relationships of Oxygonum, Pteroxygonum, and Rumex, and a new circumscription of Koenigia. „Taxon”. 64, 6, s. 1188-1208, 2015. DOI: 10.12705/646.5.
- ↑ Species Records of Polygonum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-06-02]. (ang.).
- ↑ Polygonum. [w:] The Plant List [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2011-06-02]. (ang.).
- ↑ Koenigia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-26].
Media użyte na tej stronie
Autor: Olivier Pichard, Licencja: CC BY-SA 3.0
Polygonum oxyspermum Cayeux-sur-Mer (Somme), France
Polygonum aviculare L. (s. l.)
- Original Description
- Echter Vogelknöterich, Polygonum aviculare
Autor: Krzysztof Ziarnek, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Polygonum aviculare, flower. Szczecin Dąbie, NW Poland