Rdestowate

Rdestowate
	; Szczaw zwyczajny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	rdestowate
	Nazwa systematyczna
	Polygonaceae Juss.; Gen. Pl.: 82. 4 Aug 1789

(c) I, Selso, CC-BY-SA-3.0

Szczaw alpejski

Rumex vescicaria

Rheum palaestinum

Rdestowate (Polygonaceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych z grupy dwuliściennych właściwych. W sumie do rodziny zalicza się 43-49 rodzajów (w zależności od ujęcia systematycznego) z 1110 gatunkami^[2]. Występują one głównie w strefie klimatu umiarkowanego na obu półkulach, zasięg nielicznych rodzajów obejmuje także tropiki^[3]. Do rodzimej flory polskiej należy ok. 30 gatunków przeważnie roślin łąkowych i ruderalnych^[4]. W sumie do flory Polski należą (rodzaje rodzime, uprawiane i zawleczone): gryka (Fagopyrum), szczaw (Rumex), szczawiór (Oxyria), rabarbar (Rheum), rdest (Polygonum), rdestowiec (Reynoutria) i rdestówka (Fallopia)^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

(c) Jörg Hempel, CC BY-SA 3.0 de

Rdest ziemnowodny

Rdestowate są kosmopolityczną rodziną roślin, lecz głównie występują w strefach umiarkowanych i chłodnych półkuli północnej. Jednak niektóre rodzaje są unikalne dla półkuli południowej, jak na przykład: Oxygonum na Madagaskarze i w Afryce Południowej, muhlenbekia w Australii i Nowej Zelandii, Antigonon w Meksyku i Ameryce Środkowej czy kokkoloba w strefie tropikalnej Ameryki^[6].

Morfologia

Kokkoloba gronowa

Chorizanthe staticoides

Pokrój: Wśród przedstawicieli dominują rośliny zielne (roczne i wieloletnie), należą tu także pnącza, krzewy i drzewa. Formy drzewne są w przeważającej części ograniczone do strefy tropikalnej Ameryki. Poszczególne gatunki mogą być wiecznie zielone lub zrzucające liście^[6]. Charakterystyczne są często zgrubiałe węzły na łodygach^[3].
Liście: Skupione w rozecie przyziemnej lub skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe lub okółkowe. Zwykle są pojedyncze, u niektórych rodzajów silnie zredukowane (Calligonum i Muehlenbeckia). Ogonek liściowy jest lub go brak, w podrodzinie Polygonoideae u nasady ogonka liściowego występuje charakterystyczna gatka – pochewka powstała ze zrośnięcia przylistków.
Kwiaty: Niepozorne, obupłciowe, wiatropylne lub owadopylne. Kwiaty zredukowane, 3–krotne. Okwiat jest pojedynczy lub podwójny, barwny lub zielony. Słupek jeden górny, powstający z 3 owocolistków zakończony 2-4 szyjkami, zwykle wolnymi, pręcików 6–9.
Owoce: Trójgraniasty orzeszek, u niektórych rodzajów zamknięty w rozrastającym się, mięsistym dnie kwiatowym^[3].

Systematyka

Triplaris americana

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla ołownicowatych, spokrewniona także z rodzinami tamaryszkowatych i pomorzlinowatych w obrębie kladu polygonids w rzędzie goździkowców:

polygonids

	Droseraceae – rosiczkowate

	Nepenthaceae – dzbanecznikowate

Drosophyllaceae – rosolistnikowate

	Ancistrocladaceae

	Dioncophyllaceae

	Frankeniaceae – pomorzlinowate

	Tamaricaceae – tamaryszkowate

	Plumbaginaceae – ołownicowate

	Polygonaceae – rdestowate

Podział rodziny

Klasyfikacja rodziny opiera się tradycyjnie na cechach morfologicznych. Relacje między taksonami pozostają niejasne, przez różnych autorów rodzaje są różnie ujmowane i dzielone^[2]^[7]^[8]^[9]:

Podrodzina Symmerioideae Meisner

Symmeria Benth.

Podrodzina Polygonoideae Eaton – rośliny zielne, pnącza i krzewy, tu należą wszystkie rdestowate występujące w Europie Środkowej. Wyróżnia się tu ok. 15^[2]–20 rodzajów^[10] (w zależności od szerszego lub węższego ujęcia taksonomicznego taksonów). Wykaz rodzajów według GRIN^[10]^[7]:

Plemię Oxygoneae T. M. Schuster & Reveal
- Oxygonum Burch. ex Campd. – 30 gatunków

Plemię Persicarieae Dumort.
- Podplemię Persicariinae (Dumort.) Galasso, Soldano & Banfi
  - Persicaria (L.) Mill. – persikaria
- Podplemię Koenigiinae Dammer
  - Aconogonon (Meisn.) Rchb.
  - Bistorta (L.) Scop.
  - Koenigia L.

Plemię Fagopyreae Eaton
- Fagopyrum Mill. – gryka

Plemię Pteroxygoneae T. M. Schuster & Reveal
- Pteroxygonum Dammer & Diels

Plemię Calligoneae Eaton
- Calligonum L.
- Pteropyrum Jaub. & Spach

Plemię Rumiceae Dumort.
- Oxyria Hill – szczawiór
- Rheum L. – rabarbar
- Rumex L. – szczaw (w tym Emex Campd. – emeks)

Plemię Polygoneae Rchb.
- Knorringia (Czukav.) Tzvelev
- Podplemię Polygoninae Roberty & Vautier
  - Atraphaxis L.
  - Polygonum L. – rdest (w tym Polygonella Michx.)
  - Duma T.M.Schust.
- Podplemię Reynoutriineae Roberty & Vautier
  - Fallopia Adans. – rdestówka
  - Muehlenbeckia Meisn. – muhlenbekia
  - Reynoutria Houttuyn – rdestowiec

Podrodzina Eriogonoideae Arnott – rodzaje zmienne pod względem pokroju, często z drewniejącymi pędami, występują w strefie tropikalnej i w zachodniej części Ameryki Północnej. Wyróżnia się tu ok. 28^[2]–30 rodzajów^[10] (w zależności od szerszego lub węższego ujęcia taksonomicznego taksonów). Wykaz rodzajów według GRIN^[10]:

Acanthoscyphus Small
Afrobrunnichia Hutch. & Dalziel
Antigonon Endl.
Aristocapsa Reveal & Hardham
Brunnichia Banks ex Gaertn.
Centrostegia A. Gray
Chorizanthe R. Br. ex Benth.
Coccoloba P. Browne – kokkoloba
Dedeckera Reveal & J. T. Howell
Dodecahema Reveal & Hardham
Eriogonum Michx. – pokoślin
Gilmania Coville
Goodmania Reveal & Ertter
Gymnopodium Rolfe
Harfordia Greene & Parry
Hollisteria S. Watson
Johanneshowellia Reveal
Lastarriaea J. Rémy
Leptogonum Benth.
Mucronea Benth.
Nemacaulis Nutt.
Neomillspaughia S. F. Blake
Oxytheca Nutt.
Podopterus Humb. & Bonpl.
Pterostegia Fisch. & C. A. Mey.
Ruprechtia C. A. Mey.
Sidotheca Reveal
Stenogonum Nutt.
Systenotheca Reveal & Hardham
Triplaris Loefl.

Pozycja w systemie Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa goździkowe (Caryophyllidae Takht.), nadrząd Polygonanae Takht. ex Reveal, rząd rdestowce (Polygonales Dumort.), rodzina rdestowate (Polygonaceae Juss.)^[11].

Pozycja w systemie Takhtajana (1997)

Gromada okrytonasienne, klasa dwuliścienne, podklasa goździkowe (Caryophyllidae), nadrząd Polygonanae, rząd rdestowce (Polygonales), rodzina rdestowate (Polygonaceae).

Pozycja w systemie Cronquista (1981)

Gromada okrytonasienne, klasa dwuliścienne, podklasa goździkowe (Caryophyllidae), rząd rdestowce (Polygonales), rodzina rdestowate (Polygonaceae).

Zastosowanie

Do rodziny rdestowatych należy kilka roślin ozdobnych, takich jak uprawiane w ogrodach skalnych rośliny z rodzaju pokoślin (Eriogonum) i persikaria (Persicaria) oraz sadzone nad wodami gatunki z rodzaju rabarbar (Rheum) i szczaw lancetowaty (Rumex hydrolapathum). Do roślin sadzonych jako ozdobne należą także muhlenbekia niska (Muehlenbeckia axillaris), antigonon cienkoogonkowy (Antigonon leptopus) i Atraphaxis frutescens. Spożywane są mięsiste owoce pozorne gatunku kokkoloba gronowa (Coccoloba uvifera), liście szczawiu zwyczajnego (Rumex acetosa) i ogonki liściowe rabarbaru ogrodowego (Rheum × hybridum). Szeroko rozpowszechniona rośliną uprawianą dla jadalnych owoców jest też gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum)^[3].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 263-264. ISBN 1-55407-206-9.
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 83-01-10951-3.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
↑ ^a ^b La famille des Polygonaceae (fr.). Plantes et botanique. [dostęp 2016-09-02].
↑ ^a ^b Gabriele Galasso, Enrico Banfi, Fabrizio De Mattia, Fabrizio Grassi, Sergio Sgorbati, Massimo Labra. Molecular phylogeny of Polygonum L. s.l. (Polygonoideae, Polygonaceae), focusing on European taxa: preliminary results and systematic considerations based on rbcL plastidial sequence data. „Atti Soc. it. Sci. nat. Museo civ. Stor. nat. Milano”. 150 (I), s. 113-148, 2009 (ang.).
↑ Schuster, Tanja M., Wilson, Karen L., Kron, Kathleen A.. Phylogenetic relationships of Muehlenbeckia, Fallopia, and Reynoutria (polygonaceae) investigated with chloroplast and nuclear sequence data. „International Journal of Plant Sciences”. 172, 8, s. 1053(14), 2011 (ang.).
↑ Schuster, Tanja M.; Reveal, James L.; Kron, Kathleen A.. Phylogeny of Polygoneae (Polygonaceae: Polygonoideae). „Taxon”. 60, 6, s. 1653-1666, 2011.
↑ ^a ^b ^c ^d Family: Polygonaceae (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-06-01].
↑ Crescent Bloom: Polygonaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-08-29].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-18] (ang.).

[heywood-3] Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 263-264. ISBN 1-55407-206-9.

[4] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 83-01-10951-3.

[checklist-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.

[peb-6] La famille des Polygonaceae (fr.). Plantes et botanique. [dostęp 2016-09-02].

[galasso-7] Gabriele Galasso, Enrico Banfi, Fabrizio De Mattia, Fabrizio Grassi, Sergio Sgorbati, Massimo Labra. Molecular phylogeny of Polygonum L. s.l. (Polygonoideae, Polygonaceae), focusing on European taxa: preliminary results and systematic considerations based on rbcL plastidial sequence data. „Atti Soc. it. Sci. nat. Museo civ. Stor. nat. Milano”. 150 (I), s. 113-148, 2009 (ang.).

[schuster-8] Schuster, Tanja M., Wilson, Karen L., Kron, Kathleen A.. Phylogenetic relationships of Muehlenbeckia, Fallopia, and Reynoutria (polygonaceae) investigated with chloroplast and nuclear sequence data. „International Journal of Plant Sciences”. 172, 8, s. 1053(14), 2011 (ang.).

[9] Schuster, Tanja M.; Reveal, James L.; Kron, Kathleen A.. Phylogeny of Polygoneae (Polygonaceae: Polygonoideae). „Taxon”. 60, 6, s. 1653-1666, 2011.

[grin-10] Family: Polygonaceae (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-06-01].

[crescent-11] Crescent Bloom: Polygonaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-08-29].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne