Reaktor Maryla

Reaktor Maryla (Mały Reaktor Laboratoryjny) – polski reaktor jądrowy o konstrukcji basenowej, chłodzony i moderowany wodą. Został uruchomiony 29 grudnia 1963 r. w Instytucie Badań Jądrowych w Świerku. Zaprojektowany był do pracy na mocy cieplnej 250 W (w praktyce pracował na ok. 100 W), wobec czego nazywany był reaktorem mocy zerowej lub zestawem krytycznym, gdyż nie potrzebował czynnego odprowadzania ciepła. Był zaprojektowany jako prototyp reaktora szkolno-treningowego. Po wielu znaczących modyfikacjach reaktor został wyłączony z eksploatacji w połowie lat 70. XX w.

Reaktor Maryla został wybudowany w narożniku hali reaktora EWA, w jej piwnicach. Służył m.in. do testowania paliwa reaktora EWA oraz badań nad technologią reaktorową. Dzięki reaktorowi Maryla dokonano znacznych modyfikacji reaktora EWA (m.in. zdecydowano o dodaniu berylu jako moderatora), np. przy podnoszeniu jego mocy. Używanym paliwem w Maryli były elementy paliwowe reaktora EWA, tzw. EK-10 o wzbogaceniu 10%. W rdzeniu znajdywały się bloki grafitowe oraz kanały eksperymentalne, a całość otoczona była reflektorem grafitowym. Maksymalna pojemność rdzenia to 20 elementów paliwowych.

Reaktor Maryla był kilkukrotnie modernizowany, dlatego używano kolejnych jego numerów, jak Maryla-0 (nieoficjalnie), Maryla-1 oraz Maryla-2. W szczególności reaktor Maryla-2, uruchomiony 12 lutego 1967 r., można uznać za osobny reaktor, gdyż mimo umieszczenia w tym samym basenie co Maryla-1, Maryla-2 posiadał inną geometrię rdzenia osadzoną na innej głębokości. Ostatnią fazą modyfikacji reaktora Maryla był reaktor UR-100.

Reaktor Maryla (w szczególności Maryla-2) przyczynił się do konieczności wprowadzenia modyfikacji do sowieckich reaktorów typu WWR-SM działających w innych krajach, w tym w ZSRR.

W chwili obecnej pusty basen reaktora wciąż istnieje. Po usunięciu paliwa i przeprowadzeniu dekontaminacji zaprzestano dalszych prac z reaktorem Maryla.

Bibliografia

• praca zbiorowa: Polska atomistyka / Polish Nuclear Science. Wydawnictwo Instytutu Zrównoważonej Energetyki, 2017. ISBN 978-83-944254-5-6.
• Andrzej Mikulski. Zestawy krytyczne (reaktory mocy zerowej) w Instytucie Badań Jądrowych. „Postępy Techniki Jądrowej”. 58 (Z.4), s. 2-8, 2015. 
• Krzysztof Wojciech Fornalski. Anna, Agata, Maryla – zapomniane polskie reaktory. „Ekoatom”. 8, s. 9–17, 2013. 
• Krzysztof Wojciech Fornalski. Reaktory jądrowe w Polsce. „Energia dla Przemysłu”. 3–4, s. 16–19, 2011.