Receptor

Ten artykuł od 2007-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Receptory – wyspecjalizowane komórki lub narządy zmysłowe odbierające informacje z otoczenia.

Receptor – w ogólnym znaczeniu struktura mająca zdolność do:

1. specyficznego rozpoznania stymulacji o naturze fizykochemicznej;
2. wywołania bezpośrednio, bądź za pośrednictwem innych struktur, reakcji na stymulację.

Typy receptorów

Ze względu na charakter bodźca bądź stymulacji receptory dzielą się na:

• chemoreceptory – receptory rozróżniające substancje chemiczne; pojęcie bywa stosowane w odniesieniu do:
  • białek: receptory smaku i węchu – białka receptorowe kubków smakowych i neuronów węchowych nabłonka węchowego (receptory węchowe);
  • komórek: neurony smakowe, w neurony węchowe;
  • narządów: kubki smakowe, nabłonek węchowy);
• termoreceptory – receptory reagujące na temperaturę bądź jej zmianę;
• nocyceptory – receptory wrażeń bólowych;
• mechanoreceptory – receptory wrażeń mechanicznych, takich jak dotyk (ciałko blaszkowate Vatera-Paciniego) lub dźwięk (narząd ślimakowy ucha wewnętrznego wykorzystuje mechanoreceptory do przetworzenia dźwięku w sygnały nerwowe);
  • wibroreceptory – receptory krótkich fal wibracyjnych wywołanych drżeniem powierzchni;
• fotoreceptory – receptory światła (białka: opsyny, rodopsyna; komórki: czopki, pręciki; narządy: oko);
• magnetoreceptory – receptory natężenia i kierunku pola magnetycznego;
• elektroreceptory – receptory natężenia i kierunku pola elektrycznego;
• osmoreceptory – receptory ciśnienia osmotycznego;
• proprioreceptory – receptory ruchu, pozycji i równowagi;
• baroreceptory (presoreceptory) – receptory ciśnienia;
• statoreceptory, receptory statyczne – informują ośrodkowy układ nerwowy o położeniu ciała i o jego ruchach.

Niektóre receptory mogą też reagować na bodźce inne niż właściwe dla ich funkcji. Na przykład nocyceptory i termoreceptory człowieka reagują na kapsaicynę zawartą w odmianach papryki (Capsicum sp.) o ostrym smaku, a receptory zimna są aktywowane mentolem.

Receptory cholinergiczne (ukł. przywspółczulny):

• Nikotynowe (N) – agonistą jest nikotyna;
  • Nikotynowe neuronalne (Nn);
  • Nikotynowe mięśniowe (Nm);
• Muskarynowe (M) – agonistą jest muskaryna. Wyróżnia się 5 rodzajów M1-M5:
  • M1 – uczenie się i pamięć;
  • M2 – serce;
  • M3 – mięśnie gładkie.

Klasyfikacja receptorów

• ze względu na lokalizację:
  • eksteroreceptory – na zewnątrz ciała;
  • interoreceptory – wewnątrz ciała; dzielą się ze względu na lokalizację:
    • proprioreceptory (proprioceptory) – narząd ruchu (stawowe, mięśniowe) – informuje o położeniu ciała oraz jego części względem siebie (kinestezja);
    • interoreceptory (enteroceptory) – narządy wewnętrzne – informują o stanie poszczególnych narządów, ciśnieniu krwi;
    • angioreceptory – informują o stanie środowiska w naczyniach.
• eksteroreceptory, dzielą się ze względu na styczność z bodźcem:
  • telereceptory, receptory odległościowe – z pewnej odległości od powierzchni zewnętrznej ciała (np. fotoreceptory - wzrok, chemoreceptory – węch, narządy słuchu i równowagi);
  • kontaktoreceptory, receptory kontaktowe – są w bezpośrednim kontakcie z bodźcem (np. dotyk, ból, smak, temperatura);
• receptory czucia głębokiego (proprioreceptory).

Zobacz też

• mechanizm działania kapsaicyny