Referendum na Białorusi w 2004 roku
| |||
| Państwo |  Białoruś | ||
| Rodzaj | referendum ogólnokrajowe | ||
| Data przeprowadzenia | 17 października 2004 | ||
| Data zarządzenia | 7 września 2004 przez: Alaksandra Łukaszenkę | ||
| Głosowanie | |||
| |||
| poprzednie: Referendum na Białorusi w 1996 roku | następne: brak | ||
Portal  Białoruś | |||
Referendum na Białorusi w 2004 roku – referendum konstytucyjne przeprowadzone w dniu 17 października 2004 roku. Było to trzecie referendum ogólnopaństwowe w niepodległej Białorusi.
Przyczyny
W 1994 roku odbyły się pierwsze wybory prezydenckie, w których zwyciężył Alaksandr Łukaszenka. Zgodnie z obowiązującym prawem jego kadencja miała wygasnąć w 1999 roku, jednak Łukaszenka i jego zwolennicy twierdzili, że w związku z wejściem w życie zmian Konstytucji Białorusi przyjętych na podstawie referendum z 1996 roku kadencję powinno się liczyć od czasu wejścia w życie zmian w ustawie zasadniczej (do 2001 roku). Według obowiązującego prawa, prezydent mógł sprawować swój urząd maksymalnie przez dwie kadencje[1]. 7 września 2004 roku (w dzień żałoby po ofiarach ataku terrorystycznego na szkołę w Biesłanie) Łukaszenka podpisał dekret w sprawie organizacji referendum ogólnopaństwowego[2]. W referendum Białorusini odpowiadali na jedno pytanie[1]:
Czy pozwala Pan/Pani pierwszemu Prezydentowi Republiki Białorusi A.G. Łukaszence uczestniczyć w charakterze kandydata w wyborach na stanowisko Prezydenta Republiki Białorusi i czy akceptujesz pierwszą część art. 81 Konstytucji Republiki Białorusi w następującym brzmieniu: „Prezydent jest wybierany na okres 5 lat bezpośrednio przez obywateli Republiki Białorusi na podstawie powszechnego, wolnego, równego i bezpośredniego prawa wyborczego”?
Referendum odbyło się tego samego dnia, co wybory parlamentarne[3].
Wyniki referendum
Liczba osób uprawnionych od udziału w referendum wyniosła 6 986 163. W referendum wzięło udział 6 307 395 osób (frekwencja: 90,28%). Za odpowiedziało 5 548 477 osób (87,97%), przeciw 691 917 (10,97%). Liczba głosów nieważnych wyniosła 67 001 (1,06%)[1].
Kontrowersje
Pytanie referendalne było sprzeczne z obowiązującymi na Białorusi przepisami. Pytanie referendalne, choć sformułowane w formie jednego pytania, w rzeczywistości było zdaniem złożonym składającym się z dwóch pytań: o udział Łukaszenki w wyborach prezydenckich oraz na zmianę artykułu 81. Konstytucji Białorusi. Na pytanie referendalne można było odpowiedzieć na trzy sposoby: dwa razy na tak, dwa razy na nie lub też na pierwsze pytanie nie, a na drugie tak. W przypadku zagłosowania za ponownym startem Łukaszenki w wyborach przy niezgodzie na zmianę art. 81 Konstytucji Białorusi konieczna byłaby nowelizacja Konstytucji, czyli opcja ta była tożsama z pierwszą[1].
Zgodnie z artykułem 112 Konstytucji przedmiotem referendum nie mogą być sprawy związane z wyborem i dymisją prezydenta. Referendum z 2004 roku naruszyło prawo. Mimo to zmiana w Konstytucji weszły w życie[4].
Opozycja stwierdziła, że oficjalny wynik referendum sfałszowano, powołując się na dane pochodzące z sondażu Instytutu Gallupa[5]. Instytut wskazał, że za zmianą Konstytucji opowiedziało się 48,1% uprawnionych, czyli o niecałe 2% za mało, by zmiana prawa mogła wejść w życie[5][3]. Zwracano uwagę, że 14% uprawnionych zagłosowało przed terminem[5]. W dniu referendum miały miejsce protesty wyborcze, w których wzięło udział ok. 5000 osób. Niemal natychmiast po rozpoczęciu protestu milicja rozpędziła uczestników[2].
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) oceniło, że zarówno referendum, jak i odbywające się tego samego dnia wybory parlamentarne nie spełniły norm demokratycznych. OBWE skrytykowały: odmowę zarejestrowania wielu kandydatów na listach wyborczych, tendencyjność państwowych środków masowego przekazu, naloty policji na komitety wyborcze oraz brak zasłoniętych kabin do głosowania w lokalach wyborczych. Przebieg referendum i wyborów parlamentarnych skrytykowała także Rada Europy[5] i Rada Unii Europejskiej[6]. 13 grudnia 2004 roku Rada Unii Europejskiej w stanowisku 2004/661/WPZiB podjęła decyzję o rozszerzeniu o kolejne dwa nazwiska listy osób nie mogących wjeżdżać na terytorium państw Unii Europejskiej (wcześniej na liście znajdowały się cztery osoby oskarżane o udział w porwaniu i prawdopodobnym zamordowaniu Juryja Zacharanki, Wiktara Hanczara, Anatola Krasouskiego i Dzmitryja Zawadskiego) z powodu sfałszowania wyborów i referendum na Białorusi w dniu 17 października 2004 roku oraz poważnego naruszenia praw człowieka poprzez zwalczanie demonstracji pokojowych po wyborach i referendum[6].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d Ziętara 2016 ↓, s. 144.
- ↑ a b Vital Silicki: Białoruś: anatomia zapobiegawczego autorytaryzmu. W: Valer Bulhakaŭ: Geopolityczne miejsce Białorusi w Europie i świecie. Warszawa: Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego, 2006, s. 75-76. ISBN 978-83-60694-02-2.
- ↑ a b Ziętara 2016 ↓, s. 145.
- ↑ Czachor 2004 ↓, s. 70.
- ↑ a b c d Mirosław Głogowski: Dyktatura z woli narodu. tygodnikprzeglad.pl, 2004-10-31. [dostęp 2020-08-21].
- ↑ a b Tomasz Kubin: Stosunki polsko-białoruskie w końcu XX i na początku XXI wieku. W: Mieczysław Stolarczyk: Stosunki Polski z sąsiadami w pierwszej dekadzie XXI wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011, s. 174. ISBN 978-83-226-1973-5.
Bibliografia
- Rafał Czachor. Instytucja referendum ogólnopaństwowego w Republice Białoruś. „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”. 4 (20), 2014. Adam Marszałek.
- Valer Bulhakaŭ: Geopolityczne miejsce Białorusi w Europie i świecie. Warszawa: Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego, 2006. ISBN 978-83-60694-02-2.
- Mieczysław Stolarczyk (red.): Stosunki Polski z sąsiadami w pierwszej dekadzie XXI wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011. ISBN 978-83-226-1973-5.
- Wojciech Ziętara. Instytucja referendum ogólnopaństwowego w Republice Białorusi po 1991 roku. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio H – Oeconomia”, 2016. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Media użyte na tej stronie
