Reforma

Reforma – proces ewolucyjnego, stopniowego i zwykle długotrwałego przekształcania elementów systemu politycznego, nie naruszający jego podstawowych reguł i mechanizmów, przebiegający pod kontrolą instytucji władzy politycznej. Reformy stanowią przeciwwagę i uzupełnienie zmian rewolucyjnych.

Wprowadzana jest przez uchwalenie lub wydanie jednego lub kilka aktów prawnych (z reguły jest to ustawa parlamentu i rozporządzenia do niej), a następnie przez działania organów władzy wykonawczej.

Zasadność wprowadzenia reformy, jej długofalowe koszty i skutki społeczne często mogą być ocenione dopiero po wielu latach od jej wprowadzenia.

Powody reform

Do powodów, z jakich przeprowadzane są reformy należą:

  • niska efektywność systemu politycznego i jego otoczenia, stanowiąca podłoże realnych lub potencjalnych konfliktów społecznych;
  • żądania zmiany sposobów i rozmiarów dystrybucji dóbr, zgłaszane przez różne grupy społeczne
  • zwiększanie się liczby, natężenia i gwałtowności konfliktów społecznych, prowadzących do podważenia istniejącego porządku społecznego;
  • pojawienie się formułowanych wewnątrz elity władzy postulatów wprowadzenia zmian;
  • przenikanie wzorów i praktycznych regulacji życia społecznego istniejących w otoczeniu międzynarodowym.

Klasyfikacja reform

Według źródła i przyczyn pojawiania się impulsu zmian:

  • reformy prewencyjne - podjęte odgórnie przez ośrodek władzy, w celu niedopuszczenia do ewentualnej eskalacji niepożądanych sprzeczności i konfliktów, które grożą osłabieniem lub destrukcją systemu politycznego;
  • reformy wymuszone - będące rezultatem wcześniejszego wystąpienia oddolnych działań podejmowanych przez niezadowolone grupy społeczne.

Według kryterium skutków przekształceń:

  • reformy adaptacyjne - przystosowujące system polityczny i jego instytucje do otoczenia:
    • regulujące - porządkujące i ukierunkowujące procesy zmian o żywiołowym charakterze;
    • innowacyjne - wprowadzające do systemu nowe rozwiązania zwiększające jego skuteczność;
  • ze względu na stosunek przyjętych kryteriów postępu społecznego:
    • wsteczne - cofające postęp społeczny, odbierające całemu społeczeństwu lub jego części zdobycze postępu;
    • stabilizujące - umacniające istniejący stan rzeczy w państwie;
    • postępowe - umożliwiające czy przyśpieszające postęp społeczny;
  • z uwagi na ich miejsce w czasie rewolucji:
    • częściowo rozładowujące napięcie rewolucyjne;
    • przygotowujące rewolucję;
    • umacniające przesłanki rewolucji.

Konsekwencje reformy

Analiza przebiegu reformy pozwala na wskazanie jej konsekwencji dla systemu politycznego i zakresu władzy posiadanego przez podmiot inicjujący reformę. Reforma może dla niego oznaczać:

  • zwiększenie zakresu władzy;
  • utrzymanie dotychczasowego stanu posiadania;
  • dokonanie dobrowolnej lub przymuszonej delegacji części swych uprawnień władczych na rzecz innego podmiotu;
  • zmuszenie do podziału kompetencji władczych lub oddania większości z nich;
  • utracenie władzy w wyniku nieprzewidzianych konsekwencji reformy.

Zobacz też

Bibliografia

  • J. Kowalski, W. Lamentowicz, P. Winczorek, Teoria państwa i prawa, Warszawa 1981.
  • W. Lamentowicz, Funkcje systemu a żywiołowa dynamika makrostruktur życia społecznego, Warszawa 1978.
  • W. Lamentowicz, Kapitalizm i reformy społeczne, Warszawa 1987.
  • R. Cichocki, Społeczne ramy reformy, w: Między przeszłością a przyszłością, pod redakcją J. Włodarka, Poznań 1998.