Regiment Gwardii Konnej Koronnej

Regiment Gwardii Konnej Koronnej

Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Rozformowanie	1794
Dowódcy
Pierwszy	Jakub Henryk Flemming
Działania zbrojne
Powstanie kościuszkowskie
Organizacja
Dyslokacja	Stanowiska[1]: Warszawa Kraków
Rodzaj wojsk	Wojska lądowe

Oficer i szeregowy Gwardii Konnej Koronnej w stroju paradnym w 1775

Szeregowy i oficer Gwardii Konnej Koronnej w mundurze zwykłym w 1775

Warszawa 1770 - (mal. Canaletto)

Aleksander Orłowski, Bitwa pod Maciejowicami (widok od strony polskiej)

Ocalałe budynki Koszar Gwardii Konnej Koronnej (tzw. Koszar Mirowskich) przy ul. Chłodnej 3

Regiment Gwardii Konnej Koronnej – oddział jazdy armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Gwardia Konna Koronna była formacją podległą bezpośrednio królowi, a opłacaną ze skarbu państwa. Zgodnie z etatem Sejmu Niemego z 1717 roku, regiment miał liczyć 1000 „porcji”^[2]. . W 1766 roku ustanowiono nowy etat, zakładający 645 „głów”. W 1776 roku zredukowano liczebność etatową do 359 osób, a następnie jeszcze ograniczono - do 349 „głów”^[3]. W 1777 regiment składał się ze sztabu, lejbkompanii i chorągwi: płk. Lettowa, oberlejtnanta Gordona, oberlejtnanta Hoffmana, majora Dębickiego, Majora Rynkowskiego, kapitana Lantaua i kapitana Wierzbowskiego^[4].

Według lustracji w 1778 etat przewidywał 334 osoby, a stan faktyczny 426. Zgodnie z etatem z 1783 roku gwardia konna miała liczyć już 466 głów. Taka też liczebność etatowa regimentu przetrwała już bez zmian do wybuchu powstania kościuszkowskiego^[3].

W styczniu 1789 posiadał 465 „głów”^[5]. Po skompletowaniu w 1790 roku byłych pułków dragońskich, oddział liczył 465 żołnierzy^[6]. Od nazwiska dowódcy nazywani „dragonami mirowskimi".

Regiment w 1792 liczył 487 „głów” i 429 koni^[7]. W 1794 roku w marcu liczyła 554 „głów” i 433 koni, w maju 660 „głów” i 476 koni, a we wrześniu 683 „głów” i 515 koni^[7].

Hala Mirowska w Warszawie stoi na miejscu koszar dragonów mirowskich.

Stan liczebny gwardii na koniec kwietnia 1794^[8]:

Sztab

• 1 pułkownik
• 1 podpułkownik
• 2 majorów
• 5 kapitanów sztabowych
• 1 regkwatermistrz
• 1 oberaudiutant
• 1 adiutant
• 1 fregfel
• 1 beraiter
• 1 furier
• 1 paukier
• 1 frębacz
• 1 konował
• 1 siodlarz
• 1/0 puszkarz
• 2 profos i podprofos
• /3 podchorążowie
• /14 szeregowi

Razem sztab 23 według etatu, 39 faktycznie, 1 brak, 17 nadkompletowych

Chorągwie

• 3 kapitanów
• 8 poruczników
• 8 chorążych
• 8 wachmistrzów
• 8/5 podchorążych
• 8 furierów
• 8 trębaczy
• 8 felczerów
• 24/23 kaprali
• 360/420 szeregowych

Razem w chorągwiach: etat-443, faktycznie 420

Ogółem: etat 466, faktycznie 459

Żołnierze regimentu

W regimencie etatami oficerskimi były: szef regimentu, felczer, pułkownik, podpułkownik (do 1782 - dwóch), 2 majorów, 3 kapitanów z kompaniami, 5 kapitanów sztabowych, regimentskwatermistrz, audytor, adiutant, bereiter w randze porucznika, 8 poruczników, 8 chorążych^[9].

Szefowie regimentu^[1][10]:

• feldm. Jakub Henryk Flemming (1717),
• gen. lejtn. Stanisław Lubomirski^[a] (1754-1760),
• gen. lejtn. Kazimierz Poniatowski (1760),
• Wincenty Potocki (6 grudnia 1773-1793)
• ks. Stanisław Poniatowski (1794-)

Pułkownicy^[1][10]:

• Wilhelm Mier^[b] (1717),
• gen. mjr Karol Jordan (1767 (?)^[1])
• Henryk Lettow (1766-1782)
• Józef Hoffman (1782-1792)
• gen. mjr Dionizy Poniatowski (1792-)

Bitwy i potyczki

Regiment brał udział w działaniach zbrojnych konfederacji barskiej. Nie wziął udziału w wojnie z Rosją 1792. Wchodził wówczas skład korpusu rezerwowego gen. Arnolda Byszewskiego^[9]. Walczył w czasie insurekcji warszawskiej. Jego żołnierze walczyli pod Słonimiem (3 sierpnia 1794), Krupczycami (16 września 1794), Brześciem (17 września 1794) i Maciejowicami (10 października 1794)^[1].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
• Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
• Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.