Regiolekt

Regiolekt, interdialekt[1] – postdialektalna odmiana językowa, zajmująca pozycję pośrednią między mową miejscową a językiem standardowym[2]. Od standardu odróżnia się zauważalnymi naleciałościami z gwar lokalnych, zwykle nieuświadamialnymi lub trudno usuwalnymi[3]. Użytkownikami regiolektów są znaczne grupy przedstawicieli danego etnosu, ponieważ terytorium występowania regiolektu obejmuje obszar szeregu sąsiednich dialektów, wliczając nie tylko wsie, ale także miasta i osady typu miejskiego[4].

We współczesnej socjolingwistyce proces niwelacji dialektów i ich wypierania przez język literacki nie zawsze uważa się za nieunikniony i coraz częściej zamiast o wymieraniu dialektów mówi się o ich przekształcaniu w narzecza przejściowe. Takie narzecza, niestabilne w porównaniu do dialektów, określane są mianem interdialektów lub regiolektów[5]. Do rosyjskiej lingwistyki termin ten (ros. региолект) wprowadzili V.I. Trubinski i A.S. Gerd[6]. Pojęcie to występuje także w dialektologii romańskiej (fr. régiolecte), a w niemieckiej tradycji lingwistycznej takie formy języka nazywa się również półdialektami/gwarami połowicznymi (niem. Halbmundart)[7], regionalnymi językami potocznymi (niem. regionale Umgangssprache) lub dialektoidami[8]. W językoznawstwie polskim jako synonimiczne wobec regiolektu funkcjonują terminy: intergwara, supragwara (interdialekt, supradialekt); subdialekt, lekt łączony[2], pandialekt[9][10].

W odniesieniu do interdialektów stosuje się również termin koiné, określający pierwotnie grekę hellenistyczną, która funkcjonowała jako lingua franca w strefie śródziemnomorskiej. Pojęcie koiné rezerwuje się z zasady dla regiolektów, których zasięg występowania wyraźnie wykroczył poza obszar macierzysty i które zyskały status ogólnie akceptowanego środka komunikacji. Jako koiné bywa ujmowany interdialekt ogólnoczeski (obecná čeština)[11].

Termin „regiolekt” bywa także traktowany jako synonim wyrażenia „język regionalny[12][13]; niekiedy określa się nim również dialekty wydzielone terytorialnie (geolekty[14]), odróżniając je tym samym od odmian wydzielonych socjalnie (socjolektów)[15].

Zobacz też

Przypisy

  1. Wyderka 2014 ↓, s. 103.
  2. a b Wyderka 2014 ↓, s. 110.
  3. Topolińska 1990 ↓, s. 32–34.
  4. Грузберг Л., Региолект, wyd. 11, Пермь: Пермский государственный гуманитарно-педагогический университет, 2010, ISSN 2076-4154 (ros.).p?,
  5. Šipková 2017 ↓.
  6. Жеребило Т. В., Словарь лингвистических терминов, wyd. 5, Назрань: «Пилигрим», 2010, s. 486, ISBN 978-5-98993-133-0 (ros.).
  7. Хорошева Н. В., Региолект как промежуточный идиом во французском и русском языках, „Вестник Пермского университета. Российская и зарубежная филология”, 3 (15), 2011, s. 32 (ros.).
  8. Löffler 1986 ↓, s. 234.
  9. Elżbieta Sękowska, „Polszczyzna osób bilingwalnych w Zagłębiu Ruhry w sytuacji oficjalnej” – recenzja, „Poradnik Językowy”, zeszyt 4, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1992, ISSN 0551-5343.???
  10. Stanisław Dubisz, Halina Karaś, Nijola Kolis, Dialekty i gwary polskie, Wiedza Powszechna, 1995, s. 95, ISBN 978-83-214-0989-4.
  11. Encyklopedický slovník češtiny, Praga: SPN, 2002, s. 81 (cz.).
  12. Wyderka 2014 ↓, s. 112.
  13. Zofia Rudnik-Karwatowa, Słownik słów kluczowych językoznawstwa slawistycznego, Hanna Karpińska, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1999 (2), s. 83, ISBN 83-86619-48-1.???
  14. Kateřina Čečilová, Charakteristika současné aragonštiny, Praga: Uniwersytet Karola, 2007, s. 3 (cz.).
  15. Margaret E. Winters, Language across time: Historical linguistics, [w:] Cognitive Exploration of Language and Linguistics, René Dirven, Marjolyn Verspoor (red.), wyd. reprint, poprawione, John Benjamins Publishing, 2004 (Cognitive linguistics in practice), s. 204, ISBN 978-90-272-1906-0 (ang.).

Bibliografia

  • Milena Šipková, INTERDIALEKT, [w:] Petr Karlík, Marek Nekula, Jana Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017 (cz.).
  • Bogusław Wyderka, O rozwoju polskich dialektów, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, 21 (2), 2014, s. 101–113, DOI10.14746/pspsj.2014.21.2.6, ISSN 2450-4939.1 stycznia
  • Heinrich Löffler, Sind Soziolekte neue Dialekte? Zum Aufgabenfeld einer nachsoziolinguistischen Dialektologie, Peter von Polenz, Johannes Erben, Jan Goosens (red.), 1986, s. 232–239 (niem.).
  • Zuzanna Topolińska, Charakter i dynamika językowych procesów integracyjnych w powojennej Polsce, „Socjolingwistyka”, 10, 1990, s. 29–35.