Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat

1. Zewnętrzne Karpaty Zachodnie
2. Centralne Karpaty Zachodnie
3. Wewnętrzne Karpaty Zachodnie
4. Zewnętrzne Karpaty Wschodnie
5. Wewnętrzne Karpaty Wschodnie
6. Karpaty Południowe
7. Góry Zachodniorumuńskie i Wyżyna Transylwańska
I. Podkarpacie
II. Równiny Południoworumuńskie
III. Kotlina Panońska

W nauce polskiej problematyka regionalizacji Karpat (nie tylko zresztą fizycznogeograficznej) podjęta została już w XIX w. Zajmowali się nią m.in. Wincenty Pol^[1] i Antoni Rehman^[2]. Po 1918 r. temat ten obecny był w pracach m.in. Ludomira Sawickiego^[3], Stanisława Pawłowskiego^[4],^[5] czy Włodzimierza Kubijowicza^[6]. Propozycję regionalnego podziału Karpat w ówczesnych granicach Polski podali w Krynicy na dorocznym Zjeździe Karpackim wiosną 1936 r. Walery Goetel i Stanisław Leszczycki. Podział ten, z pewnymi drobnymi korektami, opublikowany został w tym samym roku w "Wierchach"^[7].

Poniższa regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat została opracowana przez Jerzego Kondrackiego (Karpaty, 1989, Warszawa: WSiP ISBN 83-02-04067-3). Nie jest to ani jedyna, ani też ogólnie przyjęta regionalizacja Karpat i ich części – w poszczególnych krajach „karpackich” funkcjonują inne regionalizacje. Regionalizacja Kondrackiego jest natomiast regionalizacją najczęściej stosowaną w Polsce.

Symbole cyfrowe regionalizacji w odniesieniu do Karpat zostały przedstawione przez J. Kondrackiego w referacie na Konferencji Regionalnej Międzynarodowej Unii Geograficznej w roku 1971 w Budapeszcie, a opublikowane w Annales Universitas Scientiarum Budapestenesis, Sectio Geografica w 1973. Propozycja zawierała oznaczenia trzycyfrowe dla jednostek rzędu podprowincji (rozumiane nieco inaczej niż w późniejszych publikacjach). Megaregion oznaczony numerem 5 – region karpacki – obejmuje oprócz Karpat także obniżenia podkarpackie (w tym Podkarpacie) i wewnątrzkarpackie (w tym Kotlinę Panońską), dlatego też w prowincjach 51-54 brakuje niektórych numerów, które nie odnoszą się do Karpat.

51 Karpaty Zachodnie

513 Zewnętrzne Karpaty Zachodnie

513.1 Karpaty Austriacko-Morawskie (cz. Rakousko-Jihomoravské Karpaty, niem. Österreichisch-Südmährische Karpaten)

513.1* Dolnoaustriackie Góry Wyspowe (niem. Niederösterreichische Inselbergschwelle)

513.1** Rohrwald

513.1** Leiser Berge

513.1** Staatzer Klippe

513.1** Falkensteiner Berge

513.1* Wzgórza Mikulowskie (cz. Mikulovská vrchovína)

513.1** Wzgórza Pawłowskie (cz. Pavlovské vrchy)

513.1** Pogórze Milowickie (cz. Milovická pahorkatina)

513.2 Karpaty Środkowomorawskie (cz. Středomoravské Karpaty)

513.2* Las Żdanicki (cz. Ždánický Les)

513.2* Pogórze Litenczyckie (cz. Litenčická pahorkatina)

513.2* Chrziby (cz. Chřiby)

513.2* Pogórze Kyjowskie (cz. Kyjovská pahorkatina)

513.3 Pogórze Zachodniobeskidzkie (cz. Podbeskydská pahorkatina)

513.31 Pogórze Morawsko-Śląskie

513.32 Pogórze Śląskie

513.33 Pogórze Wielickie

513.34 Pogórze Wiśnickie

513.41-43 Karpaty Słowacko-Morawskie (cz. i słow. Slovensko-moravské Karpaty)

513.4* Pogórze Myjawskie (słow. Myjavská pahorkatina)

513.411 Białe Karpaty (cz. Bilé Karpaty, słow. Biele Karpaty)

513.412 Jaworniki (cz., słow. Javorníký)

513.42 Góry Wizowickie (cz. Vizovická vrchovina)

513.43 Góry Hostyńsko-Wsetyńskie (cz. Hostýnsko-vsetínská hornatina)

513.43* Góry Hostyńskie (cz. Hostýnské vrchy)

513.43* Góry Wsetyńskie (cz. Vsetínské vrchy)

513.44-54 Beskidy Zachodnie (słow Podsústava Západnich Beskyd)

513.44 Beskid Morawsko-Śląski (cz. Moravskoslezské Beskydy, słow. Moravsko-sliezske Beskydy)

513.45 Beskid Śląski (cz. Slezské Beskydy)

513.46 Kotlina Żywiecka

513.47 Beskid Mały

513.48 Beskid Makowski

513.49 Beskid Wyspowy

513.50 Kotlina Rabczańska

513.51 Beskid Żywiecki

513.511 Beskid Orawsko-Żywiecki (słow. Slovenské Beskydy, które dzielą się na Oravské Beskydy i Kysucké Beskydy)

513.512 Pasmo Babiogórskie

513.513 Działy Orawskie

513.514 Beskid Orawsko-Podhalański

513.52 Gorce

513.53 Kotlina Sądecka

513.54 Beskid Sądecki

513.55 Góry Czerchowskie (słow. Čergov)

513.56 Góry Kisuckie (słow. Kisucká vrchovina)

513.57 Magura Orawska (słow. Oravská Magura)

513.6 Pogórze Środkowobeskidzkie

513.61 Pogórze Rożnowskie

513.62 Pogórze Ciężkowickie

513.63 Pogórze Strzyżowskie

513.64 Pogórze Dynowskie

513.65 Pogórze Przemyskie

513.66 Obniżenie Gorlickie

513.67 Kotlina Jasielsko-Krośnieńska

513.68 Pogórze Jasielskie

513.69 Pogórze Bukowskie

513.7 Beskidy Środkowe (słow. Podsústava Nizkých Beskyd)

513.71 Beskid Niski (słow. Nízke Beskydy)

513.72 Pogórze Ondawskie (słow. Ondavská vrchovina)

514 Centralne Karpaty Zachodnie

514.1 Obniżenie Orawsko-Podhalańskie

514.11 Kotlina Orawsko-Nowotarska

514.12 Pieniny

514.13 Pogórze Spisko-Gubałowskie

514.14 Rów Podtatrzański

514.2 Małe Karpaty

514.3 Dolina Środkowego Wagu

514.31 Kotlina Trenczyńska (słow. Trenčianská kotlina)

514.32 Kotlina Ilawska (słow. Ilavská kotlina)

514.33 Kotlina Wielkiej Bytczy (słow. Bytčianská kotlina)

514.34 Kotlina Żylińska (słow. Žilinská kotlina)

514.4 Łańcuch Małofatrzański

514.41 Góry Inowieckie (słow. Považský Inovec)

514.42 Góry Strażowskie (słow. Strážovské vrchy)

514.43 Mała Fatra (słow. Malá Fatra)

514.5 Łańcuch Tatrzański

514.51 Góry Choczańskie (słow. Chočské vrchy)

514.52 Tatry Zachodnie (słow. Západné Tatry)

514.53 Tatry Wschodnie (słow. Východné Tatry)

514.6 Obniżenie Nitrzańsko-Turczańskie

514.61 Kotlina Środkowonitrzańska (słow. Střednonitrianská kotlina)

514.62 Kotlina Górnonitrzańska (słow. Hornonitrianská kotlina)

514.63 Żar (słow. Žiar)

514.64 Kotlina Turczańska (słow. Turčianska kotlina)

514.7 Obniżenie Liptowsko-Spiskie

514.71 Kotlina Liptowska (słow. Liptovská kotlina)

514.72 Kotlina Popradzka (słow. Popradská kotlina)

514.73 Kotlina Hornadzka (słow. Hornádska kotlina)

514.74 Góry Lewockie (słow. Levočské vrchy)

514.8 Łańcuch Wielkofatrzański

514.81 Trybecz (słow. Tríbeč)

514.82 Ptacznik (słow. Vtáčnik)

514.83 Hroński Inowiec (słow. Pohronský Inovec)

514.84 Góry Krzemnickie (słow. Kremnické vrchy)

514.85 Wielka Fatra (słow. Veľká Fatra)

514.9 Łańcuch Niżnotatrzański

514.91 Niżne Tatry (słow. Nízke Tatry)

515-517 Wewnętrzne Karpaty Zachodnie

515.1 Bruzda Hronu

515.11 Kotlina Helpiańska (słow. Heľpianské podolie)

515.12 Kotlina Brezneńska (słow. Breznianská kotlina)

515.13 Kotlina Lopejska (słow. Lopejska kotlina)

515.14 Kotlina Bańskobystrzycka (słow. Žiarská kotlina)

515.15 Kotlina Zwoleńska (słow. Zvolenská kotlina)

515.16 Przełom Dubrawski

515.17 Kotlina Żarska (słow. Žiarská kotlina)

515.18 ostatni karpacki odcinek doliny Hronu (brak nazwy w „Karpatach” J. Kondrackiego)

515.2 Łańcuch Rudaw Słowackich

515.21 Góry Szczawnickie (słow. Štiavnické vrchy)

515.22 Jaworie (słow. Javorie)

515.23 Polana (słow. Poľana)

515.24 Góry Bystrzyckie (słow. Bystricka vrchovina)

515.25 Rudawy Weporskie (słow. Veporské rudohorie lub Veporské vrchy)

515.26 Rudawy Gemerskie (słow. Gemerské rudohorie lub Stolické vrchy)

515.27 Góry Straceńskie (słow. Slovenský raj)

515.28 Rudawy Spiskie (słow. Volovské vrchy + Čierna hora)

515.29 Branisko i Bachureń

515.29* Branisko (słow. Branisko)

515.29* Bachureń (słow. Bachureň)

516.1 Kotlina Południowosłowacka (słow. Juhoslovenska kotlina)

516.11 Pogórze Krupińskie (słow. Krupinská planina)

516.12 Kotlina Ipelska (słow. Ipeľská kotlina)

516.13 Kotlina Łuczeńska (słow. Lučenecká kotlina)

516.14 Kotlina Rimawska (słow. Rimavská kotlina)

516.15 Kotlina Borsod

516.2 Kras Słowacko-Węgierski (słow. Slovenský kras)

516.3 Cserehát

516.4 Kotlina Koszycka (słow. Košická kotlina)

517.1 Góry Tokajsko-Slańskie (słow. Slanské vrchy – Góry Slańskie i Zemplínské vrchy, węg. Tokaji Hegység / Zempleni Hegység – Góry Zemplińskie)

517.2-5 Średniogórze Północnowęgierskie (węg. Északi-középhegség)

517.2 Góry Bukowe (węg. Bükk)

517.3 Matra

517.4 Cserhát (słow. Cerová vrchovina, węg Cserhát)

517.5 Börzsöny

52 Karpaty Wschodnie

522, 524-526 Zewnętrzne Karpaty Wschodnie

522 Beskidy Wschodnie

522.1 Beskidy Lesiste

522.11 Góry Sanocko-Turczańskie (ukr. Werchnio-Dnistrowśki Beskydy – dotyczy tylko Gór Turczańskich)

522.12 Bieszczady Zachodnie

522.13 Bieszczady Wschodnie (ukr. Werchowyńsko-Wododilnyj chrebet i Skoliwśki Beskydy)

522.14 Beskidy Brzeżne (ukr. Berehowi lub Krajowi Karpaty)

522.15 Gorgany

522.16 Beskidy Pokucko-Bukowińskie

522.2 Beskidy Połonińskie (ukr. Połonynśkyj chrebet)

522.21 Połonina Równa (ukr. Połonyna Riwna)

522.22 Połonina Borżawa

522.23 Połonina Czerwona (ukr. Krasna Połonyna)

522.24 Świdowiec (ukr. Swydowieć)

522.25 Czarnohora (ukr. Czornohora)

522.26 Połoniny Hryniawskie (ukr. Hryniawśki Hory)

524-525 Karpaty Mołdawsko-Munteńskie

524.1 Obcinele Bukowińskie

524.2 Stînişoara

524.3 Ţarcău

524.4 Dolina Trotuszu i Kotlina Darmaneşti

524.5 Góry Czukaskie

524.6 Góry Oituz

525.1 Góry Vrancei

525.2 Góry Buzău

525.3 Góry Gîrbova

526 Subkarpaty Wschodnie

526.1 Subkarpaty Mołdawskie

526.2 Subkarpaty Munteńskie

523 Wewnętrzne Karpaty Wschodnie

523.1 Karpaty Marmaroskie (rum. Munţii Maramureşului)

523.2 Kotlina Marmaroska (rum. Depresiunea Maramureş)

523.3 Góry Rodniańskie (rum. Munţii Rodnei)

523.* Kotlina Dornej Watry (rum. Depresiunea Dornelor)

523.4 Góry Bystrzyckie

523.41 Obcina Mestecăniş

523.42 Giumalăul-Rarăul

523.43 Pietrosul

523.44 Budac

523.45 Ceahlău

523.46 Giurgeu

523.47 Hăghimaş

523.5 Łańcuch Wyhorlacko-Gutyński (słow. Vihorlatsko-gutínska oblasť, ukr. Wułkanicznyj chrebet)

523.51 Wyhorlat (słow. Vihorlatské vrchy)

523.52 Makowica (ukr. Makowycia)

523.53 Bużora

523.54 Tupy

523.55 Góry Oaş

523.56 Góry Gutyńskie (rum. Gutîi)

523.57 Góry Cybleskie (rum. Ţibleş)

523.6 Łańcuch Kelimeńsko-Hargicki

523.61 Bîrgău

523.62 Góry Kelimeńskie (rum. Călimăn)

523.63 Góry Harghita

523.64 Baraoltu

523.65 Góry Bodoc

523.66 Perşani

523.7 Obniżenie Gheorgeńsko-Braszowskie

523.71 Kotlina Giurgeu (rum. Depresiunea Giurgeu)

523.72 Kotlina Ciuc (rum. Depresiunea Ciuc)

523.73 Kotlina Braszowska (rum. Depresiunea Braşovului)

53 Karpaty Południowe

rum. Carpaţii Meridionali

531 Właściwe Karpaty Południowe

531.1 Grupa Fogaraska

531.11 Bucegi

531.12 Leaota

531.13 Piatra Craiului

531.14 Góry Iezerul

531.15 Góry Fogaraskie (rum. Munţii Făgăraşului)

531.16 Obniżenie Lovistei

531.17 Pasmo Cozia

531.2 Grupa Parângu

531.21 Góry Căpătini

531.22 Parâng

531.23 Obniżenie Lotru

531.24 Góry Lotru

531.25 Góry Sybińskie

531.26 Góry Sebeş

531.3 Grupa Godeanu-Retezat

531.31 Kotlina Petroşeni

531.32 Masyw Retezat

531.33 Masyw Godeanu

531.34 Góry Ţarcu

531.35 Bruzda Czerny

531.36 Góry Vîlcan

531.37 Góry Mehedinţi

531.4 Poiana Ruscă

532 Subkarpaty Południowe (Getyckie)

532.1 Subkarpaty Ardżeszu

532.2 Subkarpaty Aluty

532.3 Subkarpaty Olteńskie

533 Góry Banackie

533.1 Bruzda Temesz-Czerna

533.2 Góry Almăj

533.3 Góry Locva

533.4 Kotlina Almăj

533.5 Masyw Semenic

533.6 Góry Anińskie

533.7 Obniżenie Caraş-Reşiţa

533.8 Góry Dognecea

54 Góry Zachodniorumuńskie i Wyżyna Transylwańska

541 Wyżyna Transylwańska

541.1 Wyżyna Samoszu (rum. Podişul Someşan)

541.2 Równina Transylwańska (rum. Cîmpia Transilvaniei)

541.3 Dolina Środkowej Maruszy

541.4 Wyżyna Tyrnawska (rum. Podişul Tirnavelor)

541.5 Kotlina Fogaraska (rum. Depresiunea Făgăraşului)

541.6 Kotlina Sybińska

541.7 Kotlina Haţeg

542 Góry Zachodniorumuńskie

(rum. Apuseni)

542.1 Masyw Biharu (rum. Bihor)

542.2 Góry Maruszy

542.21 Góry Zarand

542.22 Rudawy Siedmiogrodzkie (rum. Munţii Metaliferi)

542.23 Góry Trascău

542.24 Bruzda Maruszy

542.3 Góry Kereszu

542.31 Góry Codru

542.32 Kotlina Beiuş

542.33 Pădurea Craiului

542.34 Kotlina Vad

542.4 Góry Seş-Meseş

542.41 Góry Seş

542.42 Góry Meseş

542.43 Kotlina Şimleu

Zobacz też

• Ukraińskie Karpaty

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Kondracki Karpaty, wydanie drugie poprawione, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989, ISBN 83-02-04067-3.