Regulacyjna teoria temperamentu

Regulacyjna teoria temperamentu, RTT to koncepcja temperamentu autorstwa polskiego psychologa Jana Strelaua, stanowiąca kontynuację badań Pawłowa[1] nad temperamentem.

W koncepcji tej temperament jest pojęciem dwuwymiarowym – na poziomie energetycznym i czasowym. Na poziomie energetycznym temperament charakteryzują cztery cechy: aktywność, reaktywność, wrażliwość sensoryczna oraz wytrzymałość[2].

  • Aktywność (AK), w teorii Strelaua, jest rozumiana jako tendencja do zachowań o wysokiej wartości stymulacyjnej (dostarczających wysokiej stymulacji zewnętrznej).
  • Reaktywność emocjonalna (RE) to tendencja do intensywnego reagowania na bodźce, wywołujące emocje, czyli wrażliwość (↑ RE) lub odporność (↓ RE) emocjonalna. Poziom reaktywności warunkuje styl działania jednostki, czyli typowy sposób wykonywania czynności.
  • Wrażliwość sensoryczna (WS) to zdolność reagowania na bodźce o niskiej wartości sensorycznej
  • Wytrzymałość (WT) to zdolność adekwatnego reagowania na bodźce długotrwałe lub silnie stymulujące

Pojęcia te wywodzą się z pojęcia siły procesu pobudzenia Pawłowa.

W wymiarze czasowym temperament można opisać następującymi cechami:

  • żwawość (ŻW) to tendencja do szybkiego reagowania, utrzymywania wysokiego tempa aktywności oraz łatwej zmiany reakcji,
  • perseweratywność (PE) to tendencja do kontynuowania zachowań po zaprzestaniu stymulacji.

Style działania

Strelau wyróżnił dwa style działania:

  • Wspomagający – taki styl charakteryzuje osoby wysokoreaktywne; przeważają u nich czynności pomocnicze nad zasadniczymi, przy wysokiej stymulacji spada ich efektywność działania, preferują zachowania o niskiej wartości stymulacyjnej, a w sytuacjach szczególnej mobilizacji organizmu ponoszą wysokie koszty psychofizyczne.
  • Prostolinijny – to styl charakteryzujący osoby niskoreaktywne; u których występuje równowaga czynności zasadniczych i pomocniczych (bądź przewaga tych pierwszych), efektywność działania takich osób spada przy niskiej stymulacji; przy pozbawieniu możliwości podwyższenia poziomu stymulacji, preferują zatem zachowania o wysokiej wartości stymulacyjnej.

Przypisy

  1. ↑ Jan Strelau: Psychologia różnic indywidualnych. SCHOLAR, 2006, s. 250-258.
  2. ↑ Jan Strelau (red.): Psychologia : podręcznik akademicki. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2007, s. 708 -711. ISBN 978-83-7489-083-0.