Rejencja legnicka

Mapa rejencji legnickiej z 1905 r.

Mapa rejencji w prowincji śląskiej w 1905 r.

Siedziba rejencji w Legnicy

Rejencja legnicka (niem. Regierungsbezirk Liegnitz) – pruska jednostka administracyjna obejmująca zachodnią część prowincji Śląsk (1919-1938 i 1941–1945) – prowincji Dolny Śląsk, powstała w 1815 i istniejąca do końca II wojny światowej. Rejencja była zwyczajowo nazywana „Śląskiem Dolnym” (Niederschlesien). Obejmowała zachodni kraniec Śląska i część Łużyc Górnych.

Rejencja legnicka objęła przede wszystkim zachodnią część Śląska przyłączonego do Królestwa Prus w wyniku wojen śląskich – państwo stanowe Carolath, księstwa legnickie, jaworskie i żagańskie oraz części księstw głogowskiego i świdnickiego. Tereny te podlegały od 1741 kamerze wojny i domen w Głogowie (od 1809 mieszczącej się w Legnicy). W 1820 i w 1825 przyłączono do rejencji legnickiej skrawki części Królestwa Saksonii nabytej przez Prusy w kongresie wiedeńskim – pruską część Łużyc Górnych. Siedzibą władz było miasto Legnica (Liegnitz), innymi znaczącymi miastami były Zgorzelec (Görlitz), Zielona Góra (Grünberg in Schlesien), Głogów (Glogau), Bolesławiec (Bunzlau), Hoyerswerda (od 1825) i Jelenia Góra (Hirschberg im Riesengebirge).

Rejencja legnicka powstała na mocy edyktu z 30 kwietnia 1815. Początkowo objęła powiaty

• Bunzlau (Bolesławiec)
• Freystadt in Niederschlesien (Kożuchów)
• Glogau (Głogów)
• Görlitz (Zgorzelec)
• Grünberg in Schlesien (Zielona Góra)
• Lauban (Lubań)
• Liegnitz (Legnica)
• Lüben (Lubin)
• Löwenberg (Lwówek Śląski)
• Goldberg Haynau (Złotoryja–Chojnów)
• Sagan (Żagań)
• Sprottau (Szprotawa)

Po zniesieniu rejencji dzierżoniowskiej w 1820 do rejencji legnickiej włączono powiaty:

• Bolkenhain (Bolków)
• Hirschberg im Riesengebirge (Jelenia Góra)
• Jauer (Jawor)
• Landeshut (Kamienna Góra)
• Schönau (Świerzawa)
• Rothenburg (Rózbork)

W 1825 do rejencji legnickiej włączono powiat Hoyerswerda należący wcześniej do Brandenburgii.

W latach 1873–1874 utworzono dwa powiaty miejskie (Stadtkreise) – Zgorzelec i Legnica.

Po I wojnie światowej rejencja pozostała w całości w granicach Niemiec. W 1919 rejencja weszła, obok rejencji wrocławskiej, w skład prowincji Dolny Śląsk. W latach 1920–1922 status miast wydzielonych otrzymały Głogów, Zielona Góra i Jelenia Góra.

1 października 1932:

• powiat Bolkenhain (Bolków) przyłączono do powiatu Landeshut (Kamienna Góra),
• powiat Jauer (Jawor) przyłączono do powiatu Liegnitz (Legnica),
• powiaty Goldberg-Haynau (Złotoryja–Chojnów) i Schönau (Świerzawa) połączono w powiat Goldberg (Złotoryja),
• powiat Sagan (Żagań) przyłączono do powiatu Sprottau (Szprotawa),
• powiat Freystadt in Schlesien (Kożuchów) przyłączono do powiatu Grünberg in Schlesien (Zielona Góra).

1 października 1933 przywrócono powiaty Freystadt in Niederschlesien (Kożuchów) i Jauer (Jawor) w poprzednich granicach.

1 października 1938 do rejencji legnickiej włączono powiat Fraustadt (Wschowa) ze zniesionej Marchii Granicznej Poznań – Prusy Zachodnie.

Ludność

W 1945 niemal cały obszar rejencji legnickiej został włączony do Polski jako część Ziem Odzyskanych. Po utworzeniu województw obszary te weszły w skład województw wrocławskiego i poznańskiego (okolice Zielonej Góry). W latach 1975–1998 obszarowi dawnej rejencji odpowiadały w przybliżeniu województwa legnickie i jeleniogórskie wraz z południową częścią zielonogórskiego. Obecnie większość tych terenów należy do województw dolnośląskiego i lubuskiego.

Przy Niemczech pozostały leżące na zachód od Nysy Łużyckiej powiaty Hoyerswerda (w całości), Rothenburg (Rózbork) (niemal cały) oraz skrawki powiatów Görlitz (Zgorzelec) i Sagan (Żagań). Zostały przyłączone do kraju związkowego Saksonii w sowieckiej strefie okupacyjnej w Niemczech, a następnie w NRD. Po reformie administracyjnej w 1952 znalazły się w okręgu Drezno. Obecnie leżą w powiatach Bautzen i Görlitz w kraju związkowym Saksonia.

Przypisy

Podział administracyjny Prowincji Śląsk Rejencja legnicka (1815-1945) Powiaty miejskie Glogau (od 1920) Görlitz (od 1873) Grünberg (1922-1933) Hirschberg (od 1922) Liegnitz (od 1874) Powiaty ziemskie Bolkenhain (1820-1932) Bunzlau Fraustadt (od 1938) Freystadt (do 1932 i od 1933) Glogau Goldberg (do 1818, od 1932) Goldberg-Haynau (1818-1932) Görlitz Grünberg Hirschberg im Riesengebirge Hoyerswerda (od 1825) Jauer (do 1932 i od 1933) Landeshut Lauban Liegnitz Löwenberg Lüben Rothenburg (Oberlausitz) Sagan (do 1932) Schönau (1818-1932) Sprottau Rejencja opolska (1815-1945) Powiaty miejskie Beuthen O.S. (od 1890) Gleiwitz (od 1897) Hindenburg (od 1927) Kattowitz (1897-1922) Königshütte (1898-1922) Neisse (od 1911) Oppeln (od 1899) Ratibor (od 1904) Powiaty ziemskie Beuthen (do 1927) Beuthen-Tarnowitz (od 1927) Cosel Falkenberg O.S. Groß Strehlitz Grottkau Guttentag (1922-1939) Hindenburg O.S. (1873-1926) Kattowitz (od 1873) Kreuzburg (od 1820) Leobschütz Lublinitz (do 1922 i od 1939) Neisse Neustadt Oppeln Pleß Ratibor Rosenberg O.S. Rybnik (do 1927) Tarnowitz (1873-1927) Tost-Gleiwitz Rejencja wrocławska (1815-1945) Powiaty miejskie Breslau Brieg (od 1907) Schweidnitz (od 1899) Waldenburg (od 1924) Powiaty ziemskie Breslau Brieg Frankenstein (od 1820) Glatz (od 1820) Groß Wartenberg Guhrau Habelschwerdt (od 1820) Kreuzburg (do 1820) Militsch Münsterberg (1820-1932) Namslau Neumarkt Neurode (1854-1932) Nimptsch (1820-1932) Oels Ohlau (do 1932 i od 1933) Reichenbach (od 1820) Schweidnitz (od 1820) Steinau (do 1932) Strehlen Striegau (1820-1932) Trebnitz Waldenburg (od 1820) Wohlau Rejencja dzierżoniowska (1815-1820) Powiaty miejskie brak Powiaty ziemskie Bolkenhain Frankenstein Hirschberg im Riesengebirge Glatz Habelschwerdt Jauer Landeshut Münsterberg Nimptsch Reichenbach Schweidnitz Schönau Striegau Waldenburg