Rejestr (językoznawstwo)

Rejestr (ang. register) – forma języka zarezerwowana dla pewnych celów funkcjonalnych lub pewnej sytuacji komunikatywnej. Wybór rejestru uzależniony jest od takich czynników, jak rodzaj relacji między rozmówcami, ich poziom społeczno-kulturowy i omawiana tematyka[1]. W kontekstach edukacyjnych rejestr rozumie się przeważnie jako stopień formalności środków językowych dobieranych na gruncie danej odmiany języka[2].

Termin „rejestr” stosowany jest przede wszystkim w anglojęzycznej tradycji socjolingwistycznej i stylistycznej, jako zamiennik tego pojęcia funkcjonuje również określenie „styl funkcjonalny”[3]. W literaturze socjolingwistycznej można znaleźć mnogość ujęć tego terminu. Według szerszej definicji rejestr stanowi repertuar środków ze wszystkich poziomów języka, obejmując wówczas również takie elementy jak prozodia czy środki parajęzykowe, według węższej – zestaw specyficznych elementów językowych, z reguły ujawniających się w obrębie warstwy leksykalnej. W innym rozumieniu za swoiste rejestry uznaje się także specyficzne czy wyraźnie uproszczone odmiany językowe, takie jak mowa matczyna. W socjolingwistyce kwantytatywnej i wariacyjnej pojęcie rejestru bywa utożsamiane z pojęciem socjolektu, rozumianym jako zbiór słownictwa właściwego dla pewnej grupy zawodowej lub grupy interesu[3].

Rejestry cechuje uwarunkowanie sytuacyjne, dialekty zaś odzwierciedlają odmienności pomiędzy różnymi użytkownikami języka[4]. Rejestry nie są ściśle powiązane ze zróżnicowaniem gwarowym (każdy dialekt można realizować na różne sposoby), choć dla użytkownika dialektu nieliterackiego rolę specjalnego rejestru (sytuacyjnej formy języka) może odgrywać dialekt standardowy[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Jean Delisle, Hanna Lee-Jahnke, Monique Catherine Cormier (red.), Terminologia tłumaczenia, Teresa Tomaszkiewicz (tłum.), wyd. 2, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 84, ISBN 83-232-1336-4, OCLC 69283161.
  2. ↑ Linguistic Identity: Dialects, Regionalisms, and Speech Registers, [w:] Introduction to Linguistic Analysis, Uniwersytet Millersville [zarchiwizowane z adresu 2018-07-01].
  3. ↑ a b Kamila Mrázková, REJSTŘÍK, [w:] Petr Karlík, Marek Nekula, Jana Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017 (cz.).
  4. ↑ a b Karen Calteaux, Standard and non-standard African language varieties in the urban areas of South Africa: main report for the STANON Research Programme, HSRC Publishers, 1996, s. 34–35, ISBN 978-0-7969-1754-6 (ang.).