Religia w Toruniu

Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu – matka toruńskich kościołów

Religia w Toruniu – wspólnoty wyznaniowe działające na terenie Torunia.

Charakterystyka

Piękna Madonna Toruńska

Kościół św. Szczepana w Toruniu

Cerkiew św. Mikołaja w Toruniu

Kościół św. Jakuba w Toruniu

Matka Boża Nieustającej Pomocy, główna patronka diecezji toruńskiej

Kaplica św. Barbary w Toruniu

Kościół św. Katarzyny w Toruniu

Budowa Kościoła Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Toruniu (stan z września 2016)

Dom Prowincjalny Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety w Toruniu

Kaplica polskokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu

Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan w Toruniu

Kościoły

W Toruniu znajduje się 25 kościołów rzymskokatolickich, z czego 4 pochodzą z czasów średniowiecznych (kolejnych 6 średniowiecznych kościołów już nie istnieje), 1 pochodzi z XVII wieku, 1 – z XVIII wieku, 2 – z XIX wieku, pozostałych 17 zostało zbudowanych (bądź budowa została rozpoczęta) w XX wieku. 21 z nich to kościoły parafialne^[1].

Prócz kościołów rzymskokatolickich w Toruniu istnieje ponad 10 zborów innych wyznań, w tym 7 – protestanckich.

Administracja

Toruń od 1992 roku jest stolicą diecezji toruńskiej Kościoła rzymskokatolickiego, ustanowionej przez papieża Jana Pawła II bullą Totus Tuus Poloniae Populus 25 marca 1992 roku. Ingres pierwszego biskupa toruńskiego Andrzeja Wojciecha Suskiego do katedry św. Jana Ewangelisty i św. Jana Chrzciciela w Toruniu odbył się 31 maja 1992 roku. Miasto obejmują cztery dekanaty: Toruń I, Toruń II, Toruń III i Toruń IV^[2][3].

W Toruniu znajdują się także ośrodki innych wyznań, m.in. cerkiew prawosławna, rozliczne kościoły wyznań ewangelickich.

Kalendarium

Najważniejsze fakty z dziejów toruńskiej religii^[4][5]:

Państwo Krzyżackie (1228–1454)

• 1236 – erygowano parafię św. św. Janów na Starym Mieście (obecnie parafia katedralna)
• 1239 – posługę rozpoczęli oo. franciszkanie
• 1243 – w klasztorze franciszkanów odbył się synod z udziałem legata papieskiego Wilhelma z Modeny
• 28 lipca 1243 – utworzono diecezję chełmińską dla całej ziemi chełmińskiej
• 1250 – biskup włocławski Wolimir przekazał wieś Mokre mieszczanom toruńskim
• 1264 – erygowano parafię św. Jakuba na Nowy Mieście
• 1309 – rozpoczęto budowę kościoła parafialnego Nowego Miasta pod wezwaniem św. Jakuba
• 1320 – erygowano parafię Podwyższenia Krzyża Świętego w Kaszczorku
• 1320 – rozpoczęto budowę nowego kościoła dominikanów
• 1414 – rozebrano kościół Świętego Krzyża

Królestwo Polskie (1454–1793)

• 1520 – początek ruchu reformacyjnego w Toruniu
• 25 marca 1557 – pierwsze publiczne nabożeństwo ewangelickie
• 1596 – posługę rozpoczęli oo. jezuici
• 1645 – zorganizowano Colloquium charitativum (łac. „braterska rozmowa”), spotkanie ekumeniczne mające na celu pogodzić katolików i protestantów
• 1656 – rozebrano kościół św. Ducha
• 16 lipca 1724 – doszło do zamieszek między miejscowymi protestantami a katolikami, zakończone zdemolowaniem kolegium jezuickiego przez protestantów

W Królestwie Prus (1793–1815)

• 1811 – rozebrano kościół św. Jerzego
• 1813 – erygowano parafię św. Apostołów Piotra i Pawła na Podgórzu
• 1813 – spalono kościół św. Anny

Królestwo Prus (1815–1920)

• 1824 – rozebrano kościół św. Wawrzyńca
• 1 kwietnia 1831 – erygowano parafię Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny na Starym Mieście
• 1832 – rozebrano kościół św. Mikołaja
• 1844 – rozebrano kaplicę św. Katarzyny

II Rzeczpospolita (1920–1939)

• 1911 – powstał zbór Badaczy Pisma Świętego (wcześniejsza nazwa Świadków Jehowy)
• 1921 – posługę rozpoczęli oo. redemptoryści
• 1921 - otwarto Juwenat oo. redemptorystów
• 1921 – erygowano parafię Ewangelicko-Augsburską
• 27 stycznia 1926 – erygowano parafię Chrystusa Króla na Mokrym
• 15 czerwca 1933 – w procesji Bożego Ciała wziął udział prezydent Polski Ignacy Mościcki
• 1935 – kościół św. Jana został podniesiony do godności bazyliki mniejszej
• 1 kwietnia 1937 – erygowano parafię św. Antoniego na Wrzosach

II wojna światowa (1939–1945)

• październik 1939 – Wielka Synagoga została zniszczona przez hitlerowców
• 23 lutego 1945 - w obozie koncentracyjnym w Dachau zginął toruński kapłan bł. Stefan Wincenty Frelichowski

Okres PRL (1945–1989)

• 4 kwietnia 1945 – posługę rozpoczęli oo. jezuici
• 3 czerwca 1945 – oo. redemptoryści wraz z chórem i orkiestrą parafii św. św. Janów zorganizowali w Toruniu pierwszą po wojnie procesję Bożego Ciała
• 1946 – erygowano parafię Opatrzności Bożej na Rudaku
• 1 lutego 1949 – prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński nawiedził kościół św. św. Piotra i Pawła na Podgórzu w drodze na ingres do Gniezna
• 13 lutego 1950 – w kościele św. Jakuba pochowano ks. bp. Adolfa Piotra Szelążka
• 29 listopada 1950 – erygowano parafię św. Józefa na Bielanach
• 1–2 lutego 1953 – prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński nawiedził kościół św. św. Piotra i Pawła na Podgórzu oraz klasztor oo. redemptorystów na Bielanach
• 21 grudnia 1956 – prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński wygłosił konferencję adwentową w kościele św. św. Piotra i Pawła na Podgórzu
• 3–4 września 1957 – prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński wizytował parafię Opatrzności Bożej na Rudaku
• 10–12 września 1966 – zorganizowano diecezjalne obchody Milenium chrztu Polski
• 1966 – pożar kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Kaszczorku (obecnie dzielnica Torunia)
• 1 października 1967 – prymas Polski Stefan Wyszyński dokonał koronacji cudownego obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy
• 28 kwietnia 1968 – na zaproszenia o. Władysława Wołoszyna w kościele akademickim kardynał Karol Wojtyła wygłosił wykład pt.: „Apostolstwo świeckich”
• 12–14 września 1969 – Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński wizytował parafię św. św. Piotra i Pawła na Podgórzu
• 7 października 1971 – erygowano parafię Matki Bożej Zwycięskiej na Mokrym
• 1976 – erygowano parafię św. Michała Archanioła i bł. ks. Bronisława Markiewicza na Rybakach
• 1976 – posługę rozpoczęli księża michalici
• 8 grudnia 1980 – erygowano parafią św. Maksymiliana Kolbego Na Skarpie
• 1 stycznia 1982 – erygowano parafią Matki Bożej Królowej Polski na Rubinkowie
• 25 listopada 1982 – erygowano parafię Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny na Stawkach
• 8 grudnia 1984 – erygowano parafię Matki Bożej Łaskawej na Czerniewicach
• 1 grudnia 1987 – erygowano parafię Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa na Rubinkowie
• 8/9 maja 1989 – pożar kościoła św. Ducha^[6]

Po 1989 roku

• 1 maja 1990 – erygowano parafię Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny Kowalskiej na Koniuchach
• 8 grudnia 1991 – rozpoczęło nadawanie Radio Maryja
• 25 marca 1992 – powołano 13 nowych diecezji w Polsce, wśród nich diecezję toruńską
• 25 marca 1992 – kościół św. Jana został podniesiony do godności bazyliki katedralnej
• 21 stycznia 1993 – erygowano parafię wojskową św. Katarzyny
• 8 września 1993 – utworzono Wyższe Seminarium Duchowne
• 19 maja 1995 – erygowano parafię Matki Bożej Nieustającej Pomocy na Bielawach
• 28 maja 1995 roku – konsekrowano kościół Matki Bożej Królowej Polski
• 26 sierpnia 1996 – erygowano parafię Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej Na Skarpie
• 1 września 1996 - otwarto Studium Muzyki Kościelnej Diecezji Toruńskiej
• 1996 - w Toruniu posługę rozpoczynają oo. paulini
• 23 listopada 1997 – na terenie WSKSiM odsłonięto pomnik Chrystusa Króla
• 7 czerwca 1999 – wizyta papieża św. Jana Pawła II w Toruniu oraz nabożeństwo czerwcowe z Jego udziałem na lotnisku Aeroklubu Toruńskiego
• 31 sierpnia 1999 – erygowano parafię bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego na Glinkach
• 8 września 1999 – erygowano parafię bł. Matki Marii Karłowskiej Na Skarpie
• 2000 – przy katedrze odsłonięto pierwszy w Toruniu pomnik Jana Pawła II
• 1 października 2001 – powołano do życia Wydział Teologiczny (na bazie Toruńskiego Instytutu Teologicznego)
• 10 czerwca 2003 – rozpoczęto nadawanie Telewizji Trwam
• 10 października 2004 – konsekrowano kościół Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny Kowalskiej
• 25 marca 2007 – na terenie WSD odsłonięto pomnik bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego
• 15 sierpnia 2007 – przed kościołem garnizonowym św. Katarzyny odsłonięto zrekonstruowaną figurę Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej
• 19 października 2011 – przy Alei Jana Pawła II odsłonięto pomnik bł. ks. Jerzego Popiełuszki
• 13 czerwca 2012 – konsekrowano kościół św. Antoniego
• 16 sierpnia 2015 – erygowano parafię greckokatolicką
• 14 maja 2016 – konsekrowano kościół Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa
• 18 maja 2016 – konsekrowano kościół Najświętszej Maryi Panny Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II
• 9 listopada 2016 – erygowano parafię św. Andrzeja Apostoła na Jarze
• 26 listopada 2017 – przed kościołem Chrystusa Króla odsłonięto pomnik kardynała Stefana Wyszyńskiego
• 7 czerwca 2019 – konsekrowano kościół bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego

Kościół rzymskokatolicki

Kościoły parafialne

• Kościół katedralny św. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty – Stare Miasto
• Kościół św. Antoniego – Wrzosy
• Kościół Chrystusa Króla – Mokre
• Kościół św. Jakuba Apostoła – Stare Miasto
• Kościół św. Józefa – Bielany
• Kościół św. Maksymiliana Marii Kolbego – Na Skarpie
• Kościół Matki Bożej Królowej Polski – Rubinkowo
• Kościół Matki Bożej Łaskawej – Czerniewice
• Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej – Chełmińskie Przedmieście
• Kościół św. Michała Archanioła i bł. ks. Bronisława Markiewicza – Rybaki
• Kościół Miłosierdzia Bożego i św. siostry Faustyny – Koniuchy
• Kościół Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa – Rubinkowo
• Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – Stawki
• Kościół Opatrzności Bożej – Rudak
• Kościół św. św. Apostołów Piotra i Pawła – Podgórz
• Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, Kaszczorek
• Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Stare Miasto

Kościoły nieparafialne

• Kościół Akademicki pw. św. Ducha – Stare Miasto
• Kościół Garnizonowy pw. św. Katarzyny – Stare Miasto
• Kościół pw. Maryi Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II – Starotoruńskie Przedmieście
• Kaplica pw. św. Barbary – Barbarka

Kościoły w budowie

• Kościół bł. Marii Karłowskiej – Na Skarpie
• Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy – Bielawy
• Kościół Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej – Na Skarpie
• Kościół bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego – Glinki
• Kościół św. Andrzeja Apostoła – Wrzosy, Os. Jar^[7]

Kościoły w bliskim sąsiedztwie Torunia

• Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Małej Nieszawce
• Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Cierpicach
• Kościół Matki Bożej Królowej Męczenników Polskich w Przysieku
• Kościół św. Wojciecha w Złotorii
• Kościół św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Grębocinie
• Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Lubiczu Dolnym
• Kościół Matki Bożej Częstochowskiej i św. Wacława w Lubiczu Górnym
• Kościół św. Mikołaja w Papowie Toruńskim
• Kościół Chrystusa Króla w Grabowcu (filialny)
• Kościół św. Ignacego w Młyńcu Drugim (filialna)
• Kaplica św. Jana Chrzciciela w Łysomicach (filialna)

Wybrane kościoły w Toruniu

• 

  Chrystusa Króla, Mokre

• 

  Matki Bożej Królowej Polski, Rubinkowo I

• 

  Antoniego, Wrzosy

• 

  św. Michała Archanioła i bł. Ks. Bronisława Markiewicza, Rybaki

• 

  św. Maksymiliana Kolbe, Na Skarpie

Parafie

• Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy – Bielawy
• Parafia bł. Marii Karłowskiej – Na Skarpie
• Parafia Chrystusa Króla – Mokre
• Parafia Matki Bożej Łaskawej – Czerniewice
• Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego – Kaszczorek
• Parafia Matki Bożej Królowej Polski – Rubinkowo
• Parafia Matki Bożej Zwycięskiej – Mokre
• Parafia Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny – Koniuchy
• Parafia Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa – Rubinkowo II
• Parafia Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej – Na Skarpie
• Parafia bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego – Glinki
• Parafia świętych Apostołów Piotra i Pawła – Podgórz
• Parafia Opatrzności Bożej – Rudak
• Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – Stawki
• Parafia Katedralna śś. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty – Stare Miasto
• Parafia św. Antoniego – Wrzosy
• Parafia św. Jakuba Apostoła – Stare Miasto
• Parafia św. Józefa – Bielany
• Parafia Maksymiliana Marii Kolbego – Na Skarpie
• Parafia św. Michała Archanioła i bł. Bronisława Markiewicza – Rybaki
• Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego – Stare Miasto
• Parafia św. Andrzeja Apostoła – Jar^[8]:
• Parafia wojskowa św. Katarzyny – Stare Miasto^[9]

Parafie w bliskim sąsiedztwie Torunia

• Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Małej Nieszawce
• Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Cierpicach
• Parafia Matki Bożej Królowej Męczenników Polskich w Przysieku
• Parafia św. Wojciecha w Złotorii
• Parafia św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Grębocinie
• Parafia św. Stanisława w Lubiczu Dolnym
• Parafia Matki Bożej Częstochowskiej i św. Wacława w Lubiczu Górnym
• Parafia św. Mikołaja w Papowie Toruńskim

Sanktuaria

• Sanktuarium bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego – Stare Miasto
• Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy – Bielany
• Sanktuarium Miłosierdzia Bożego i św. siostry Faustyny – Koniuchy
• Sanktuarium Matki Bożej Podgórskiej Niepokalanej Królowej Rodzin - Podgórz
• Sanktuarium Maryi Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II – Starotoruńskie Przedmieście^[10]

Wybrane sanktuaria w Toruniu

• 

  Sanktuarium bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego, Stare Miasto

• 

  Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy, Bielany

• 

  Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny, Koniuchy

• 

  Sanktuarium Matki Bożej Podgórskiej Niepokalanej Królowej Rodzin, - Podgórz

• 

  Kościół Maryi Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II w Toruniu

Zakony

Uczelnie

• Wydział Teologiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika^[15] – Bielany
• Wyższe Seminarium Duchowne^[16] – Bielany
• Ośrodek Formacji Diakonów Stałych^[17] – Przysiek k. Torunia
• Studium Muzyki Kościelnej Diecezji Toruńskiej^[18] – Rubinkowo

Kościół greckokatolicki

W Toruniu znajduje się Parafia greckokatolicka obrządku bizantyjsko-ukraińskiego. Z powodu braku świątyni liturgia celebrowana jest w kościele rzymskokatolickim pw. św. Maksymiliana^[19].

Kościół prawosławny

W Toruniu znajduje się jedna parafia prawosławna pw. św. Mikołaja należąca do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego^[20].

Kościół starokatolicki

W Toruniu działalność duszpasterską prowadzi parafia polskokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny^[21].

Kościoły protestanckie

Od połowy XVI w. Toruń był miastem protestanckim, dziś kontynuatorką tej tradycji jest parafia ewangelicko-augsburska oraz siedem innych wyznań protestanckich. Większość toruńskich kościołów protestanckich reprezentuje nurt chrześcijaństwa ewangelicznego i należy do Toruńskiego Przymierza Protestanckiego oraz Aliansu Ewangelicznego w RP^[22].

Zbory i kościoły

• Kościół św. Szczepana – Stare Miasto
• Kaplica ewangelicko-augsburska – Stare Miasto
• Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego – Stawki
• Zbór Kościoła „Chrystus dla Wszystkich” – Stare Miasto
• Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów – Podgórz
• Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan – Wrzosy
• Zbór Kościoła Zielonoświątkowego – Rubinkowo
• Kościół Boży
• Zbór braterski^[23]

Rodzimowierstwo słowiańskie

W Toruniu działa jedna wspólnota rodzimowierstwa słowiańskiego – powstałe w 2015 roku Stowarzyszenie „Kałdus”^[24].

Świadkowie Jehowy

W Toruniu działa również 8 zborów Świadków Jehowy^[25]: Bielawy, Bydgoskie (z grupą anglojęzyczną), Chełmińskie, Chrobrego, Na Skarpie (z grupą rosyjskojęzyczną), Podgórz, Rubinkowo (z grupą języka migowego) i Wschód, spotykając się w Salach Królestwa. W Toruniu znajdują się dwie Sale Królestwa: przy ulicy Jana III Sobieskiego 27B oraz przy ulicy Mjr Ludwika Idzikowskiego 1^[25].

Cmentarze

W Toruniu znajduje się osiemnaście cmentarzy – trzy z nich to nekropole komunalne, a piętnaście należy do toruńskich parafii. Do najstarszych z nich zaliczyć należy cmentarze: św. Jerzego przy ul. Gałczyńskiego i Najświętszej Maryi Panny przy ul. Wybickiego oraz Cmentarz Garnizonowy przy ul. Grudziądzkiej, zlokalizowane w prawobrzeżnej części miasta oraz cmentarz św. św. Piotra i Pawła przy ul. Poznańskiej na lewobrzeżu^[26].

Przypisy