Ren

Ren
Ilustracja
Brzegi Renu w Bazylei, Szwajcaria
Kontynent

Europa

Państwo

 Niemcy
 Szwajcaria
 Francja
 Holandia
 Liechtenstein
 Austria

Rzeka
Długość1233[a][1] km
Powierzchnia zlewni

224 400[a] km²

Średni przepływ

2300 m³/s Rees

Źródło
MiejsceJezioro Toma (Alpy)
Wysokość

2345 m n.p.m.

Współrzędne

46°37′57″N 8°40′20″E/46,632500 8,672222

Ujście
Recypient

Morze Północne

MiejsceDelta Renu i Mozy
Wysokość

0 m n.p.m.

Współrzędne

51°58′52″N 4°04′54″E/51,981111 4,081667

Mapa
Mapa rzeki
Bieg rzeki z zaznaczonymi odcinkami
Szlak
RiverIcon-Spring.svg1233[a][1] Szwajcaria Jezioro Toma (Alpy)
2345 m n.p.m.
RiverIcon-AffluentL.svgReuss
RiverIcon-AffluentL.svgLimmat
RiverIcon-AffluentL.svgAare
RiverIcon-AffluentL.svgMurg
RiverIcon-AffluentL.svgLauter
RiverIcon-AffluentL.svgNeckar
RiverIcon-AffluentL.svgMozela
RiverIcon-AffluentL.svgAhr
RiverIcon-AffluentL.svgMen
RiverIcon-AffluentL.svgLahn
RiverIcon-AffluentL.svgSieg
RiverIcon-AffluentL.svgRuhra
RiverIcon-AffluentL.svgLippe
RiverIcon-delta.svg0
Delta Renu i Mozy
Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast po lewej znajduje się punkt z opisem „ujście”
Wodospad na Renie koło Szafuzy

Ren (fr. Rhin, niem. Rhein, nid. Rijn, ret. Rein, łac. Rhenus) – jedna z najdłuższych rzek w Europie, licząca 1233 km[a], w tym 865 km w Niemczech[2]. Ren wypływa z Alp Szwajcarskich (gdzie ma swoje źródło), płynie przez Jezioro Bodeńskie, dalej na północ, tworząc granicę między Francją a Niemcami. Ren uchodzi poprzez Deltę Renu i Mozy do Morza Północnego na zachód od Rotterdamu w Holandii.

Etymologia nazwy

Nazwa rzeki pochodzi od praindoeuropejskiego rdzenia reie-, oznaczającego „poruszać się, płynąć”[3], który jest również podstawą takich słów, jak polskie rzeka czy angielskie river. Podobną etymologię ma m.in. rzeka Reno we Włoszech.

Nazwa „Ren”

Nazwa Ren (Rijn) używana jest dla małych potoków na północy, gdzie znajdował się główny nurt Renu w czasach rzymskich. Nie niosą one jednak w dzisiejszych czasach wody Renu[4].

Miasta nad Renem

Nad Renem leżą m.in. Konstancja, Szafuza, Bazylea, Strasburg, Karlsruhe, Spira, Mannheim, Ludwigshafen am Rhein, Wormacja, Wiesbaden, Moguncja, Koblencja, Bonn, Kolonia, Düsseldorf, Duisburg, Arnhem, Rotterdam.

Zlewnia Renu

Obecne opracowania podają powierzchnię zlewni Renu na 224 400 km², wcześniejsze źródła szacowały ją na 252 000 km²[2].

Szerokość Renu

  • przed ujściem Aare: 100 m[2]
  • później: 200 m[2]
  • przed Moguncją (Mainz): 500 m[2]
  • w środkowym biegu pomiędzy 115 a 330 metrów[2]
  • przy granicy z Holandią: 400 m[2], w czasie przypływu nawet do 1 km[2]

Przepływ Renu

  • przed Jeziorem Bodeńskim: 230 m³/s[2]
  • na wodospadzie Rheinfall:
    • Średni przepływ letni: 600 m³/s[5]
    • Średni przepływ zimowy: 250 m³/s[5]
  • przed Bazyleą: 1060 m³/s[2]
  • w Rees: 2300 m³/s[6]

Bieg rzeki

Od źródła do Jeziora Bodeńskiego

(c) Tinelot Wittermans, CC-BY-SA-3.0
Tablica informacyjna w miejscu źródła Renu z napisem: „ŹRÓDŁO RENU. 1320 km do ujścia.”
Mapa z rzeką od źródła do Jeziora Bodeńskiego
Vorderrhein

Ren wypływa z jeziora Toma (niem. Tomasee) w Alpach Szwajcarskich, w kantonie Gryzonia, w pobliżu wsi Reichenau. Jezioro to leży niedaleko na północ od szczytu Piz Badus (2928 m n.p.m.)[4]. Początkowo, po wypłynięciu z jeziora jako Vorderrhein (Vorder Rhein – dosł. Ren przedni) podąża równoleżnikowo na wschód z lekkim odchyleniem na północ. Pierwsza wieś znajduje się 5 km poniżej przełęczy Oberalppasses[4]. Dalej płynie przez Disentis i Ilanz, gdzie łączy się z Valser Rhein. W Bonaduz do rzeki dołącza Hinterrhein (Hinter Rhein – dosł. tylny Ren), wypływający z lodowca Paradies. Od Reichenau, jako Alpenrhein (dosł. Ren Alpejski), biegnie przez rynny polodowcowe do Chur i kieruje się na północ, gdzie wpada do Jeziora Bodeńskiego na północnym krańcu Alp[2]. Wcześniej przez około 25 kilometrów rzeka stanowi granicę pomiędzy Liechtensteinem i Szwajcarią.

Bieg górny

Ren w okolicach Bingen
Ren na granicy szwajcarsko-austriackiej.

Ren po wypłynięciu z Jeziora Bodeńskiego kieruje się za miejscowością Stein am Rhein w kierunku zachodnim i płynie dalej aż do Bazylei jako Hochrhein[7] (Wysoki Ren). Tuż za Szafuzą tworzy wodospad Rheinfall, największy wodospad Europy Środkowej[7] i jeden z trzech największych w Europie. Połączywszy się z rzeką Aare, podwaja swój średni przepływ do średnio 1000 m³/s. Pomiędzy Szafuzą a Bazyleą płynie na zachód przełomem pomiędzy Jurą a Schwarzwaldem. W centrum za Bazyleą Ren skręca na północ, by jako Oberrhein[7] (Górny Ren) płynąć ku granicy szwajcarsko-niemieckiej i dalej przez około 340 km przez Nizinę Górnoreńską[2] aż do Bingen, gdzie rozpoczyna się jego bieg środkowy[7]. Odcinek od Weil am Rhein / Huningue do Au am Rhein (ok. 20 km na południowy zachód od Karlsruhe) jest naturalną i polityczną granicą pomiędzy Niemcami a Francją.

Bieg środkowy

Dolina środkowego Renu

W miejscu, gdzie Ren dopływa do gór Taunus, skręca na zachód, a następnie przecina Reńskie Góry Łupkowe, płynąc ponownie ku północy. Rzeka wcina się w przeszkodę, rzeźbiąc w niektórych miejscach ponad 300-metrowe klify. Dalej na północ od Karlsruhe do Renu wpadają dwa z największych dopływów tej rzeki: Neckar w Mannheim oraz Men w Moguncji. W Bingen nad Renem rzeka zapoczątkowuje swój bieg przez Dolinę Środkowego Renu[2]. Dolina ciągnie się aż do Bonn, a jej 65-kilometrowy odcinek pomiędzy Bingen a Koblencją, znany jako przełom Renu, słynny jest z licznych zabytków średniowiecznej architektury świeckiej i sakralnej, winnic i zamków. Ten krajobraz kulturowy Oberes Mittelrheintal został wpisany w 2002 na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Koło Koblencji do Renu uchodzi – z lewej – Mozela oraz – z prawej – Lahn.

Największe dopływy Renu w jego środkowym biegu to: Nahe, Mozela i Ahr (lewobrzeżne) oraz Lahn, Wied i Sieg (prawobrzeżne).

Bieg dolny

Od Bonn rzeka jest już szeroką rzeką nizinną[2]. Przepływa w dalszym biegu przez Kolonię, Düsseldorf i Duisburg, gdzie wpada do niego Ruhra. W Duisburgu znajduje się największy europejski port śródlądowy. Nieco dalej, koło miasta Wesel, do Renu uchodzi z prawej strony Lippe.

Delta Renu i Mozy

Przekraczając granicę z Holandią w Spijk, w pobliżu Nijmegen i Arnhem, Ren jest najszerszy w całym swoim biegu. Wkrótce potem dzieli się na trzy odnogiWaal, Dolny Ren (Nederrijn) i IJssel. Dwie trzecie wód Renu płyną na zachód jako Waal, później Merwede i Nieuwe Merwede, łączą się z Mozą i wpadają do Morza Północnego. W pobliżu Hardinxveld-Giessendam odłącza się Beneden Merwede, która jako Noord łączy się z Lek w pobliżu miejscowości Kinderdijk, tworząc Nową Mozę (Nieuwe Maas). Dalej przepływa przez Rotterdam, zmienia nazwę na Het Scheur i Nieuwe Waterweg i wpływa do Morza Północnego. Inna odnoga – Stara Moza (Oude Maas) – odłącza się od głównego biegu w pobliżu Dordrechtu, łącząc się później z Nową Mozą, formując Het Scheur.

Pozostała jedna trzecia wód płynie przez Pannerdens Kanaal, a potem dzieli się na IJssel i Dolny Ren. IJssel z jedną dziewiątą wody wpada do IJsselmeer. Dolny Ren płynie na zachód, równolegle do Waal. W pobliżu Wijk bij Duurstede zmienia nazwę na Lek, by później połączyć się z Noord, tworząc Nową Mozę.

Lewe dopływy Renu

Prawe dopływy Renu

Natura

Rezerwat przyrody Taubergiessen
Altrheinärme pomiędzy Germersheimem a Spirą

tarasie zalewowym Renu na północny zachód od Fryburga Bryzgowijskiego znajdują się lasy łęgowe. Zamieszkuje je wiele rzadkich roślin i zwierząt[2].
W górach Kaiserstuhl występują murawy kserotermiczne z ciepłolubnymi gatunkami storczyków. Występuje tam też jaszczurka zielona, chociaż jej naturalne siedlisko to rejon Morza Śródziemnego[2].
W górskich rejonach górnego Renu występuje klimat łagodny. Rosną tam migdały i kasztany.
Po „wyprostowaniu rzeki” pomiędzy Germersheimem a Spirą utworzyły się starorzecza, zwane po niemiecku Altrheinarme (Stary Ren). Dzisiaj w rejonach miejscowości Rees i Xanten są unikatowe w skali kraju podmokłe lasy[2]. Są one siedliskiem lęgowym i zimowym ptactwa wodnego, szczególnie dla mergusów, kaczek i łabędzi. Tereny te są również popularne wśród kajakarzy i wędkarzy oraz są zabezpieczeniem jako teren zalewowy na wypadek powodzi[2].

Turystyka nad Renem

Największymi atrakcjami turystycznymi nad Renem są Jezioro Bodeńskie oraz Dolina Środkowego Renu z jej średniowiecznymi zamkami. Ważną rolę odgrywa turystyka w dużych historycznych miastach, jak Bazylea, Strasburg, czy Kolonia[2]. Ogromną liczbę turystów przyciąga też wodospad Rheinfall oraz zamki na górach Drachenfels[2].

Tetralogia Richarda Wagnera

Zygfryd i Córy Renu, ilustracja do tetralogii, Arthur Rackham (1912)

Niemiecki kompozytor Richard Wagner uczynił w swojej tetralogii Pierścień Nibelunga (oryg. Der Ring des Nibelungen) Ren zarówno (epizodycznym) bohaterem, jak też i areną świata przedstawionego. Pierwsza jej część, Złoto Renu (Das Rheingold), w tytule bezpośrednio odnosi się do nazwy rzeki, na której dnie ukryty jest cudowny kruszec, dający za cenę całkowitego wyrzeczenia się miłości możliwość panowania nad całym światem. Strażniczkami tego niezwykłego metalu w dziele Richarda Wagnera są trzy siostry – Córy Renu, noszące imiona: Woglinda, Wellgunda oraz Flosshilda (odpow. Woglinde, Wellgunde i Flosshilde) i to właśnie w wodach tej rzeki rozpoczyna się akcja wagnerowskiego cyklu dramatów muzycznych. Odrażający karzeł, Nibelung Alberyk (Alberich) pojawia się nad reńskimi wodami i próbuje uwieść kolejno każdą z rzecznych rusałek. Kiedy zaś jego zaloty są kolejno odrzucane przez wszystkie trzy siostry, szukając zemsty niespełniony amant przysłuchuje się rozmowie sióstr, toczonej o świcie na temat skarbu, który pozostaje pod ich opieką. Pilnowane przez nie złoto da niezwykłą moc i władzę temu, kto zrezygnuje z ziemskiej miłości. Rozwścieczony karzeł nie tylko natychmiast wyrzeka się więc miłości, ale nawet przeklina ją, co daje mu szanse na wykorzystanie nadprzyrodzonych cech reńskiego skarbu i wykucie z niego magicznego pierścienia. Odtąd pierścień Alberyka będzie budził pożądanie kolejnych stykających się z nim postaci, a w sercach strażniczek pozostawi nieukojony smutek. Rzeką w ostatniej części tetralogii Zmierzchu bogów (Götterdämmerung) podróżuje młody heros Zygfryd (Siegfried), natomiast skradziony przez Nibelunga kruszec wraca wreszcie na swoje miejsce za sprawą walkirii Brunhildy (Brunhlide)[8].

Uwagi

  1. a b c d Wcześniejsze publikacje jak np. Der grosse ADAC Reise- und Freizeitfuehrer Fluesse und Seen in Deutschland. Monachium: ADAC, 1988, s. 122. ISBN 3-87003-299-5. (niem.). podawały powierzchnię zlewni 252 000 km², a długość rzeki 1320 km. Długość taka podana jest również na tablicy informacyjnej przy źródle rzeki.

Przypisy

  1. a b Jasmin Michel: Der Rhein ist kürzer als gedacht. Kolner Stadt-Anzeiger. [dostęp 2010-05-11]. (niem.).
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Der Rhein. W: Christine Bonath, dr Gerald Deckart, dr hab. Gerhart Eckert, Wilhelm Ruprecht Frieling, Gesine Froese, dr Peter Goebel, Petra Knecht, Joerg Nunnenmacher, Franz Jozef Oller, dr Hans Eckart Ruebesamen, dr filozofii dr inż. Juergen C. Tesdorpf, Wolfgang Traurig: Der grosse ADAC Reise- und Freizeitfuehrer Fluesse und Seen in Deutschland. Monachium, Stuttgart: ADAC Verlag GmbH und Verlag Das Beste GmbH, 1988, s. 122. ISBN 3-87003-299-5. (niem.).
  3. Online Etymology Dictionary.
  4. a b c Aus Wolkenhoehe zum Bodensee. W: Christine Bonath, dr Gerald Deckart, dr hab. Gerhart Eckert, Wilhelm Ruprecht Frieling, Gesine Froese, dr Peter Goebel, Petra Knecht, Joerg Nunnenmacher, Franz Jozef Oller, dr Hans Eckart Ruebesamen, dr filozofii dr inż. Juergen C. Tesdorpf, Wolfgang Traurig: Der grosse ADAC Reise- und Freizeitfuehrer Fluesse und Seen in Deutschland. Monachium, Stuttgart: ADAC Verlag GmbH und Verlag Das Beste GmbH, 1988, s. 124. ISBN 3-87003-299-5. (niem.).
  5. a b Tablica informacyjna przy wodospadzie.
  6. Bundesanstalt für Gewässerkunde: UNDINE: Rees.
  7. a b c d Das Große Duden-Lexicon, t. VI, Mannheim: Bibliographisches Institut, 1967 (niem.).
  8. Piotr Kamiński: Tysiąc i jedna opera. T. 2. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne (PWM), 2008, s. 658–688. ISBN 978-83-224-0901-5.

Media użyte na tej stronie

Europe relief laea location map.jpg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Physical location map Europe; Lambert azimuthal equal-area projection
Flag of Liechtenstein.svg
Flag of Liechtenstein
RiverIcon-delta.svg
Icon for riverfloating diagrams. Informations on the Category Page
Karte Alpenrhein.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
One autumn morning in Basel v2.jpg
Autor: Max Karmazin, Licencja: CC BY-SA 4.0
View from Johanniterbrücke.
Rhine in Switzerland.jpg
Autor: Beata Maria Zdyb, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rzeka Ren widziana z mostu Widnau-Lustenau na granicy szwajcarsko-austriackiej.
Flusssystemkarte Rhein 03.jpg
Autor: WWasser, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rhine course and river system, place names in the countries' languages
Altrheinärme.jpg
Durch nicht abgeholzte Stromauen auf dem Satellitenbild gut sichtbarer Verlauf des Altrheins zwischen Germersheim und Speyer. Erstellt mit NASA World Wind.
Rhine source.JPG
(c) Tinelot Wittermans, CC-BY-SA-3.0
German language sign at Lai da Tuma, Surselva, Graubünden, Switzerland at the source of the Rhine. It says: “Rhine source: 1320 km to the outflow”.
Siegfried and the Twilight of the Gods p 162.jpg
"Though gaily may ye laugh, / In grief ye shall be left, / For, mocking maids; this ring / Ye ask shall never be yours."
Taubergiessen fg2.jpg
Autor: Fritz Geller-Grimm, Licencja: CC BY-SA 2.5
Taubergießen, Deutschland, Germany
Rheinfall 01.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Rhein stromabwärts bei Erbach im Rheingau mit Insel Mariannenau Hessen Landesgrenze Rheinland-Pfalz links - Foto Wolfgang Pehlemann Wiesbaden Photo IMG 0274.jpg
Autor: Wolfgang Pehlemann, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rhine river downstream near Erbach Rheingau with island Mariannenaue Hesse (right) frontier Rhineland-Palatinate (left) - photo Wolfgang Pehlemann IMG_0274
Vorderrhein.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0