Rendere il cappello

Kardynał Pietro Maria Borghese. Jego nominacja przez papieża Urbana VIII w 1624 była klasycznym przykładem gestu rendere il cappello

Rendere il capello (wł. zwrot kapelusza, oddanie kapelusza) – obyczaj praktykowany przez niektórych papieży w okresie od XVI do XIX wieku w zakresie nominacji kardynalskich, powiązany z praktyką nepotyzmu. Polegał on na tym, że nowo wybrany papież wynosił do godności kardynalskiej jednego z krewnych tego papieża, od którego sam otrzymał kapelusz kardynalski. Gest ten postrzegano jako dowód wdzięczności wobec poprzednika i jego rodu, natomiast osobiste przymioty mianowanego w ten sposób kardynała schodziły na dalszy plan[1].

Pierwszej tego rodzaju nominacji dokonał papież Leon X (1513–1521), gdy 23 września 1513 mianował kardynałem Innocenzo Cibo, krewnego papieża Innocentego VIII (1484–1492), od którego on sam, jako Giovanni de Medici, otrzymał nominację kardynalską w 1489. Nominację dla młodego wówczas i niemającego dobrej reputacji Innocenzo Cibo Leon X skomentował słowami: To, co otrzymałem od Innocentego [VIII], zwracam Innocentemu [Cibo]. W XVI wieku obyczaj ten był jednak jeszcze stosunkowo rzadki, w ślady Leona X poszli bowiem jedynie Paweł III (1534–1549), Pius IV (1559–1565), Pius V (1566–1572) i Klemens VIII (1592–1605). Jednakże począwszy od pontyfikatu Urbana VIII (1623–1644) przez następne półtora stulecia był powszechną praktyką. Spośród piętnastu papieży panujących między 1623 a 1774 tylko trzech (Aleksander VII, Aleksander VIII i Innocenty XII) nie dokonało gestu rendero il cappello, przy czym w przypadku Aleksandra VIII (1689–1691) mogło to być spowodowane tym, że był on już drugim z kolei nominatem Innocentego X wybranym na papieża, a jego poprzednik Innocenty XI dokonał już takiego gestu względem rodziny tego papieża. Obyczaju tego przestrzegali również ci papieże, którzy sami stronili od nepotyzmu i nie wprowadzili do Świętego Kolegium żadnego ze swoich krewnych (Innocenty XI, Benedykt XIII, Benedykt XIV i Klemens XIV).

Wybrany w 1775 papież Pius VI nie dokonał gestu rendere il cappello wobec rodu swego poprzednika Klemensa XIV, który mianował go kardynałem w 1773. Odstępstwo to było prawdopodobnie spowodowane tym, że Klemens XIV miał bardzo niewielu krewnych i nie było wśród nich duchownych[2], jednak trzej kolejni następcy Piusa VI również nie dokonali nominacji tego rodzaju. Do obyczaju tego powrócił jedynie Grzegorz XVI (1831–1846) w roku 1836, kiedy mianował kardynałem Gabriele della Gengę, 35-letniego bratanka papieża Leona XII, od którego Grzegorz XVI sam otrzymał kapelusz kardynalski. Był to jednak ostatni w historii gest rendere il cappello.

Kardynał mianowany w ramach gestu rendere il cappelloData nominacjiPapież dokonujący nominacjiŚwieckie imię i data promocji kardynalskiej papieża dokonującego gestu rendere il cappelloPapież, z którym spokrewniony był nominat i który mianował papieża dokonującego gestu rendere il cappello
Innocenzo Cibo[3][4] (1491–1550)23 września 1513Leon X (1513–1521)Giovanni de Medici
9 marca 1489		Innocenty VIII (Giovanni Battista Cibo, pontyfikat 1484-1492)
Rodrigo Luis de Borja y de Castre-Pinós[4][5]
(1524–1537)		22 grudnia 1536Paweł III
(1534–1549)		Alessandro Farnese
20 września 1493		Aleksander VI (Rodrigo Borgia, pontyfikat 1492–1503)
Enrique de Borja y Aragón[4][6]
(1518–1540)		19 grudnia 1539Paweł III
(1534–1549)		Alessandro Farnese
20 września 1493		Aleksander VI (Rodrigo Borgia, pontyfikat 1492–1503)
Alessandro Sforza[4]
(1534–1581)		12 marca 1565Pius IV
(1559–1565)		Giovanni Angelo Medici
8 kwietnia 1549		Paweł III (Alessandro Farnese, pontyfikat 1534–1549)
Antonio Carafa[4][7]
(1538–1591)		24 marca 1568Pius V
(1566–1572)		Michele Ghislieri
15 marca 1557		Paweł IV (Gian Pietro Carafa, 1555–1559)
Andrea Baroni Peretti[4]
(1572–1629)		5 czerwca 1596Klemens VIII
(1592–1605)		Ippolito Aldobrandini
18 grudnia 1585		Sykstus V (Felice Peretti de Montalto, 1585–1590)
Pietro Maria Borghese[8][9][10]
(1599–1642)		7 października 1624Urban VIII
(1623–1644)		Maffeo Barberini
11 września 1606		Paweł V (Camillo Borghese, 1605–1621)
Carlo Barberini[9][11]
(1630–1704)		23 czerwca 1653Innocenty X
(1644–1655)		Giovanni Battista Pamphili
30 sierpnia 1627		Urban VIII (Maffeo Barberini, 1623–1644)
Sigismondo Chigi[9][12]
(1649–1678)		12 grudnia 1667Klemens IX
1667–1669)		Giulio Rospigliosi
9 kwietnia 1657		Aleksander VII (Fabio Chigi, 1655–1667)
Felice Rospigliosi[9][13]
(1639–1688)		16 stycznia 1673Klemens X
(1670–1676)		Emilio Altieri
29 listopada 1669		Klemens IX (Giulio Rospigliosi, 1667–1669)
Benedetto Pamphilj[9][14]
(1653–1730)		1 września 1681Innocenty XI
(1676–1689)		Benedetto Odescalchi
6 marca 1645		Innocenty X (Giovanni Battista Pamphili, 1644–1655)
Pietro Priuli[15][16]
(1669–1728)		17 maja 1706Klemens XI
(1700–1721)		Giovanni Francesco Albani
13 lutego 1690		Aleksander VIII (Pietro Vito Ottoboni, 1689–1691)
Alessandro Albani[16]
(1692–1779)		16 lipca 1721Innocenty XIII
(1721–1724)		Michelangelo Conti
7 czerwca 1706		Klemens XI (Giovanni Francesco Albani, 1700–1721)
Giovanni Battista Altieri[16][17]
(1673–1740)		11 września 1724Benedykt XIII
(1724–1730)		Vincenzo Maria Orsini
22 lutego 1672		Klemens X (Emilio Altieri, 1670–1676)
Domenico Riviera[16]
(1671–1752)		2 marca 1733Klemens XII
(1730–1740)		Lorenzo Corsini
17 maja 1706		Klemens XI (Giovanni Francesco Albani, 1700–1721)
Domenico Orsini d’Aragona[16][18]
(1719–1789)		9 września 1743Benedykt XIV
(1740–1758)		Prospero Lambertini
9 grudnia 1726		Benedykt XIII (Vincenzo Maria Orsini, 1724–1730)
Andrea Corsini[16][19]
(1735–1795)		24 września 1759Klemens XIII
(1758–1769)		Carlo Rezzonico
20 grudnia 1737		Klemens XII (Lorenzo Corsini, 1730–1740)
Giovanni Battista Rezzonico[16][20]
(1740–1783)		10 września 1770Klemens XIV
(1769–1774)		Lorenzo Ganganelli
24 września 1759		Klemens XIII (Carlo Rezzonico, 1758–1769)
Gabriele della Genga[21]
(1801–1861)		1 lutego 1836Grzegorz XVI
(1831–1846)		Mauro Cappellari
21 marca 1825		Leon XII (Annibale della Genga, 1823–1829)

Przypisy

  1. ↑ Ulrich Köchli: Requiem Datenbank: Pietro Maria Borghese (niem.). [dostęp 2013-04-18].; Herman, s. 90.
  2. ↑ Mario Rosa: Clemente XIV, Papa (wł.). Dizionario Biografico degli Italiani - Volume 26, 1982. [dostęp 2013-04-18].
  3. ↑ Pastor, VII, s. 82-83.
  4. ↑ a b c d e f Salvador Miranda: The Cardinals of the Holy Roman Church: Consistories of 16th century (ang.). [dostęp 2013-04-18].
  5. ↑ Pastor, XI, s. 159-160.
  6. ↑ Pastor, XI, s. 191.
  7. ↑ Pastor, XVII, s. 156, 159-160.
  8. ↑ Pastor, XXIX, s. 157.
  9. ↑ a b c d e Salvador Miranda: The Cardinals of the Holy Roman Church: Consistories of 17th century (ang.). [dostęp 2013-04-18].
  10. ↑ Ulrich Köchli: Requiem Datenbank: Pietro Maria Borghese (niem.). [dostęp 2013-04-18].
  11. ↑ Pastor, XXX, s. 189; Herman, s. 287.
  12. ↑ Pastor, XXXI, s. 344.
  13. ↑ Pastor, XXXI, s. 476.
  14. ↑ Pastor, XXXII, s. 414.
  15. ↑ Pastor, XXXIII, s. 347.
  16. ↑ a b c d e f g Salvador Miranda: The Cardinals of the Holy Roman Church: Consistories of 18th century (ang.). [dostęp 2013-04-18].
  17. ↑ Pastor, XXXIV, s. 179.
  18. ↑ Pastor, XXXV, s. 337.
  19. ↑ Pastor, XXXVII, s. 396.
  20. ↑ Pastor, XXXVIII, s. 446.
  21. ↑ Salvador Miranda: The Cardinals of the Holy Roman Church: Consistories of 19th century (ang.). [dostęp 2013-04-18].

Bibliografia

  • Ludwig von Pastor: The History of the Popes. T. I–XL. Londyn. (ang.)
  • Eleanor Herman: Królowa Watykanu. Warszawa: Wydawnictwo JEDEN ŚWIAT, 2009, s. 90, 287. ISBN 978-83-89632-45-6. (pol.)

Media użyte na tej stronie