Republic P-43 Lancer

Republic P-43 lancer

P-43 w locie
Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Republic Aviation
Konstruktor	Alexander Kartveli
Typ	samolot myśliwski
Załoga	1
Historia
Data oblotu	marzec 1940
Lata produkcji	1940–1941
Wycofanie ze służby	1944
Liczba egzemplarzy	272+1
Dane techniczne
Napęd	silnik gwiazdowy Pratt & Whitney R-2180
Moc	1200 KM
Wymiary
Dane operacyjne
Użytkownicy
United States Army Air Corps/United States Army Air Forces, Siły Powietrzne Republiki Chińskiej, Royal Australian Air Force

Republic P-43 Lancer (AP-4) – amerykański samolot myśliwski z okresu II wojny światowej zaprojektowany w wytwórni Republic Aviation. Samolot został zaprojektowany w 1939 r. na konkurs United States Army Air Corps (USAAC) na nowoczesny myśliwiec przechwytujący, innymi samolotami zgłoszonymi do konkursu były między innymi Lockheed XP-38, Bell XP-39 i Curtiss XP-40. Samolot służył w amerykańskich, australijskich i chińskich siłach powietrznych.

P-43 był wyprodukowany w małej liczbie egzemplarzy i nie odegrał istotnej roli w czasie wojny, został także stosunkowo szybko wycofany ze służby jako „nieprzydatny bojowo”. Pomimo takiej negatywnej, według niektórych ówczesnych źródeł był to raczej niedoceniony i zbyt pośpiesznie odrzucony samolot. Głównym powodem wycofanie samolotu przez amerykańskie lotnictwo był brak samo-zasklepiającego zbiornika paliwa. Nie licząc tej wady, samolot uważany był za przyjemny w pilotażu, szybki i o dobrej prędkości wznoszenia.

Historia

Pierwszym następcą udane myśliwca Seversky P-35 miał zostać Seversky XP-41 z silnikiem z turbosprężarką, ale nie wszedł on produkcji seryjnej, niemniej wiele z rozwiązań użytych w tym samolocie zostało wykorzystane w opracowanym niewiele później AP-4^[1]. Samolot był napędzany silnikiem gwiazdowym typu Pratt & Whitney R-1830 o stosunkowo dużej średnicy i projektanci próbowali jak najbardziej zmniejszyć jego opory aerodynamiczne opracowując dla niego bardzo ciasną owiewkę i duży kołpak śmigła co było powodem przegrzewania silnika, owiewka została wkrótce po oblataniu AP-4 zmieniona na bardziej konwencjonalną^[1]. Innymi rozwiązaniami z XP-41 użytymi w projektowaniu AP-4 była ta sama turbosprężarka i koła podwozia głównego wciągane w kierunku kadłuba^[1].

W 1939 samolot został zgłoszony na konkurs United States Army Air Corps (USAAC) na nowoczesny myśliwiec przechwytujący, innymi samolotami zgłoszonymi do konkursu były między innymi Lockheed XP-38, Bell XP-39 i Curtiss XP-40^[2].

Po ewaluacji zgłoszonych projektów, 12 maja 1939, USAAC zamówił 13 samolotów w wersji YP-43 do testów użytkowych^[2][1]. Główne różnice pomiędzy prototypowym XP-41 (AP-4), a YP-43 polegały na zmniejszeniu wysokości kabiny pilota, przedłużeniu wspornika koła ogonowego i przemieszczenie wlotu powietrza do turbosprężarki^[1].

W 1940 zamówiono 54 samoloty w wersji produkcyjnej P-43, ale kiedy do USAAC dostarczono pierwsze samoloty z serii YP-43 i po analizie raportów z pierwszej fazy wojny w Europie, stało się oczywiste, że jest już to praktycznie przestarzała konstrukcja nienadająca się do walki z ówczesnymi jej samolotami^[2][1].

Republic zaproponował wówczas nową wersję samolotu, XP-44 Rocket (AP-4J), napędzaną silnikiem Pratt & Whitney R-2180 o mocy 1400 KM^[1]. „Rakieta” nie różniła się znacząco od jej poprzednika, ale silnik o większej mocy obiecywał wyższą prędkość maksymalną samolotu^[1]. Początkowo zamówiono 80 egzemplarzy XP-44 i ich produkcja rozpoczęła się prawie natychmiast^[1]. W tym czasie rozpoczęto prace nad jeszcze bardziej obiecującą wersją samolotu z serii AP-4 – AP-4L, w tej wersji (P-44-2) samolot miał być napędzany silnikiem Pratt & Whitney R-2800-7 i posiadać wyliczoną prędkość maksymalną 653 km/h^[1]. 2 lipca 1940 USAAC zamówił 225 „Rakiet” w wersji P-44-2, a 9 września zamówienie zostało zwiększone do 827 egzemplarzy tego samolotu^[1]. W połowie 1940 otrzymywane z Europy raporty wskazywały, że w momencie wejście P-44 do produkcji samolot ten będzie także już przestarzały^[1]. W tym czasie w zakładach Republic powstał nowy projekt XP-47 Thunderbolt^[2][3]. Nowy samolot został zaaprobowany przez USAAC 6 września, a 13 września, cztery dni po zwiększeniu zamówienia na P-44, cały kontrakt na ten samolot został anulowany^[2][3].

Pierwsze samoloty wersje produkcyjne XP-47 miały powstać dopiero w 1942 i aby utrzymać linię produkcyjną Republic w ruchu, USAAC zdecydował się zamówić następną serię P-43, tylko po to aby utrzymać produkcję w zakładach Republic^[2][3]. Samoloty których produkcję rozpoczęto jako P-44 miały zostać ukończone już jako P-43^[3].

Łącznie zbudowano 272 samoloty w dwóch podobnych wersjach (i jeden prototyp)^[2].

Użytkownicy

Chińskie Siły Powietrzne

W kwietniu 1941 rządy Stanów Zjednoczonych i Chin podpisały kontrakt na dostawę 125 samolotów P-43 dla Chińskich Sił Powietrznych^[4]. Na początku 1942 pierwsze samoloty zostały wysłane do Chin drogą morską przez Karaczi, gdzie pierwsze dotarły w 20 marca^[4]. Po wyładowaniu, wciąż nierozpakowane samoloty były przewożone na lotnisko Malir, gdzie były składane i oblatywane^[4].

Przynajmniej część z samolotów miało poważne problemy z przeciekającymi zbiornikami paliwa, co stanowiło poważne zagrożenie z powodu znajdującej się pod kadłubem turbosprężarki, w samolotach przeprowadzono doraźne naprawy^[4].

W kwietniu samoloty zostały przekazane do rąk pilotów chińskiej 4 Grupy Powietrznej^[4]. Do 29 kwietnia do Karaczi przybyło 69 samolotów, z czego jedenaście zostały przekazanych chińskim pilotom^[4]. Już w chińskich rękach samoloty przelatywały z Karaczi do Kunming w Chinach^[4]. Nie zachowały się dokładne dane dotyczące tych lotów, ale według niektórych źródeł w czasie lotów uległo zniszczenia do 50% chińskich P-43^[4]. Łącznie ze 108 samolotów przekazanych Chińskim Siłom Powietrznym^[2][3], do 5 czerwca do Kunming (według chińskich raportów) dotarło 35 samolotów, z czego cztery rozbiły się przy lądowaniu, 17 było uszkodzonych i wymagało napraw, a 14 było w dobrym stanie^[5].

W Chińskich Siłach Powietrznych P-43 używane były do bardzo wielu zadań; używano ich jako myśliwców eskortowych i przechwytujących^[6], ale także do zadań rozpoznawczych i komunikacyjnych^[7]. Używane też były jako szybkie samoloty transportowe lub pasażerskie, w dużym luku bagażowym P-43 można było „wcisnąć” jednego pasażera^[7][8].

Chińskie P-43 zostały wycofane ze służby około czerwca 1943^[7].

USAAC/USAAF

13 sierpnia pięć chińskich P-43 zostało przekazanych amerykańskiej 23d Fighter Group (23 Grupa Myśliwska, następcy American Volunteer Group, popularnych „Latających Trygrysów”)^[6].

17 sierpnia dwa P-43 z należącego do 23d Fighter Group 75th Fighter Squadron (75 Dywizjon Myśliwski) zostały użyte po raz pierwszy bojowo w nieudanej próbie przechwycenia japońskiego samolotu rozpoznawczego (najprawdopodobniej szybki samolot rozpoznawczy Mitsubishi Ki-46)^[6].

W 23 Grupie Myśliwskiej, P-43 używane były głównie do zadań foto-rozpoznawczych z powodu ich dobrych osiągów na dużym pułapie^[9] oraz braku samo-zasklepiających zbiorników paliwa co czyniło je niebezpieczne w walkach powietrznych^[10], niemniej 2 lutego 1943 pilot Grupy, kapitan Jeffrey Wellborn z 76 Dywizjonu Myśliwskiego zestrzelił w niespodziewanym ataku japoński Mitsubishi Ki-46^[9]. Było to jedyne potwierdzone zwycięstwo P-43 w amerykańskich rękach^[9].

Pozostałe P-43 będące w służbie USAAC zostały przebudowane na samoloty rozpoznania fotograficznego, nie były używane bojowo^[3].

Royal Australian Air Force

w 1942 osiem „Lansjerów” zostało przekazanych do australijskiego No. 1 Photo Reconnaissance Unit (PRU, 1 Jednostka Foto-Rozpoznawcza)^[11]. Sześć pierwszych samolotów, dwa P-43D i cztery P-43A-1, zostało przekazanych 31 sierpnia, a dwa pozostała, P-43D, 10 listopada^[11]. W służbie RAAF samoloty miały oznaczenia A56-1 do A56-8^[11]. Samoloty służyły w PRU do końca roku, na początku 1943 sześć z nich, A56-1/5 i -8 zostało przekazanych do amerykańskiej jednostki 5th Air Force stacjonującej w Charters Towers w Queensland^[11]. A56-7 został skreślony ze stanu PRU 8 marca 1943^[11]. A56-7 zaginął 28 kwietnia 1943 po starcie z Wagga Wagga, został odnaleziony w 1958 w pobliżu Healesville Hills na północny wschód od Melbourne^[11].

Opis konstrukcji

Republic P-43 był jednosilnikowym dolnopłatem o konstrukcji metalowej^[2]. Samolot miał podwozie klasyczne z kołem ogonowym, wciągane w locie^[2]. Napęd samolotu stanowił silnik gwiazdowy typu Pratt & Whitney R-2180^[2]. W wersji myśliwskiej samolot uzbrojony był w cztery karabiny maszynowe – dwa 12,7 mm i dwa 7,62 mm lub cztery 12,7 mm^[12] i mógł przenosić dwie bomby 200 funtowe lub sześć 20 funtowych (odpowiednio 2x90,7 lub 6x9,07 kg)^[3].

Ocena samolotu

P-43 był wyprodukowany w małej liczbie egzemplarzy i nie odegrał istotnej roli w czasie wojny jako, że szybko został uznany za „nieprzydatny bojowo”, niemniej według niektórych źródeł był to raczej niedoceniony i zbyt pośpiesznie odrzucony samolot^[13]. Głównym powodem wycofanie samolotu przez amerykańskie lotnictwo był brak samo-zasklepiającego zbiornika paliwa, nie licząc tej wady, samolot uważany był za przyjemny w pilotażu, szybki i o dobrej prędkości wznoszenia^[14].

P-43 jako jedyne samoloty w chińskim teatrze działań mogły przechwycić japońskie samoloty rozpoznawcze latające na dużym pułapie, pozbawione turbosprężarek P-40 nie mogły być używane do takich zadań^[14]. Nie istnieje dużo informacji na temat charakterystyk P-43 w walkach z myśliwcami nieprzyjaciela (większość japońskich myśliwców używanych w Chinach stanowiły Nakajima Ki-43), ale zachowane informacje wskazują na to, że P-43 radziły sobie w walca z japońskimi myśliwcami nie gorzej niż inne współczesne im samoloty, nic także nie wskazuje na to, aby nie samo-zasklepiającego zbiornik paliwa stanowił jakieś szczególne zagrożenie^[14].

Wycofanie ze służby P-43 zbiegło się w czasie z pojawieniem w Chinach japońskich myśliwców Nakajima Ki-44, które wyraźnie górowały nad amerykańskimi P-40 choćby dlatego, że wyposażone w turbosprężarkę były w stanie atakować amerykańskie samoloty z większej wysokości^[14]. W tym czasie P-43 zostały już uznane za samoloty „niebojowe” (non combat) choć biorąc pod uwagę ich osiągi, nadawałyby się do walki z Ki-44 znacznie lepiej niż uznane za lepsze od nich P-40^[14].

Wersje

YP-43

Seria 13 samolotów zamówionych do testów użytkowych (numery seryjne 39-704/716^[12]), zamówienie złożono 12 września 1939, pierwszy samolot został dostarczony we wrześniu 1940^[2]. Napęd samolotu stanowił silnik Pratt & Whitney R-1830-35 o mocy 1200 KM^[2].

P-43 (RP-43-RE)

Pierwsza seria produkcyjna zamówiona w 1940 (numery seryjne 41-6668/6721), pierwsze samoloty z tej serii dostarczono 16 maja 1941^[12]. Napęd samolotu stanowił silnik Pratt & Whitney R-1830-47 o mocy 1200 KM^[12]. W późniejszym czasie samoloty zostały przebudowane do wersji foto-rozpoznawczej poprzez usunięcie uzbrojenia i zainstalowanie aparatów fotograficznych^[2].

P-43A (RP-43A-RE)

Druga wersja produkcyjna (numery seryjne 40-2891/2970, P-43A-1 41-31448/31572)^[12]. Pierwsza seria była prawie identyczna do P-43, ale z silnikiem w wersji -49 o tej samej mocy, druga seria miał zwiększone opancerzenie i samozasklepiające się zbiorniki paliwa oraz silnik w wersji -57^[12]. 108 samolotów tej wersji zostało przekazanych Chińskim Siłom Powietrznym^[12].

P-43B-RE

14 samolotów P-43A przebudowanych do wersji foto-rozpoznawczej^[12].

P-43C-RE

Dwa samoloty P-43A przebudowanych do wersji foto-rozpoznawczej z innym układem aparatów fotograficznych^[12].

P-43D-RE

Sześć samolotów rozpoznanie fotograficznego z serii P-43^[12].

P-43E-RE

Planowana, ale niewybudowana wersja foto-rozpoznawcza P-43^[12].

RP-43-RE

Nowe oznaczenie dla P-43 wprowadzone w październiku jako samolotów, które nie mają być używane bojowo (restricted from combat use)^[12].

RP-43A-RE

Nowe oznaczenie dla P-43 wprowadzone w październiku jako samolotów, które nie mają być używane bojowo (restricted from combat use)^[12].

XP-44

Planowana wersja rozwojowa, ostatecznie została wybudowana jako P-47^[12].

Dane taktyczno-techniczne

Przypisy

Bibliografia

• Enzo Angellucci, Peter Bowers: American Fighter: The Definitive Guide to American Fighter Aircraft from 1917 to the Present. Haynes Publishing Group, 1979. ISBN 0-85429-635-2.
• Lloyd S. Jones: U.S. Fighters Army-Air Force 1925 to 1980s. Fallbrook: Aero Publishers, 1975. ISBN 978-0816892006.
• Carl Molesworth: 23rd Fighter Group: ‘Chennault’s Sharks’. Oxford ; New York: Osprey Pub., 2009. ISBN 978-1-84603-421-3.
• Frederick Muller: Fly For Your Life. John Pudney, 1956.
• Richard Dunn: Republic P-43 Lancer in Chinese service. warbirdforum.com. [dostęp 2013-10-08]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• P-47 Thunderbolt: Aviation Darwinism. planesandpilotsofww2.webs.com. [dostęp 2013-10-08]. (ang.).
• Republic P 43 Lancer. pilotfriend.com. [dostęp 2013-10-08]. (ang.).
• Joe Baugher: Republic P-43 Lancer. joebaugher.com. [dostęp 2013-10-08]. (ang.).