Res extensa

Res extensa (łac. „rzecz rozciągła”) – jeden z podstawowych terminów filozoficznych w metafizyce Kartezjusza.

Dualizm Kartezjański

W swoim systemie filozoficznym Kartezjusz przeciwstawiał res extensa i res cogitans (rzecz myśląca). Res extensa było używane na określenie świata fizycznego, a res cogitans zostało użyte do oznaczenia bytów postrzegających własną bytowość. Tym samym Kartezjusz stanął na stanowisku, że rzeczywistość składa się z dwóch, zasadniczo odmiennych substancji. Świat materialny działa na zasadach mechanicznych, natomiast świat duchowy jest obszarem wolności. Oba typy substancji spotykają się w ludziach[1].

Rozciągłość

Wszystkie rzeczy fizyczne cechują się rozciągłością. Rozciągłość jest jedną z podstawowych idei, nie wymagających definicji. Oznacza ona, że rzecz zajmuje pewną przestrzeń (przestrzeń kartezjańską), a więc cechuje się trzema wymiarami: długością, szerokością i głębokością[2].

Dla Kartezjusza cała materia stanowiła nieskończenie podzielną jedność[1]. Odrzucał też istnienie próżni. Tym, co różni poszczególne rzeczy, są ich modi, czyli sposoby w jaki istnieją. Są to: kształt, rozmiar i ruch. Te modi nie mają odrębnego bytu i mogą istnieć poza ciałami. Pozostałe cechy przypisywane rzeczom (takie jak kolor, czy smak) nie są cechami rzeczy, lecz sposobem w jaki zmysły reagują na rzeczy[2].

Koncepcja rzeczy rozciągłej była krytykowana, również wśród zwolenników kartezjanizmu. Henry More wskazywał, że rozciągłość może być przypisywana także bytom niematerialnym (np. Bogu). Robert Boyle, Evangelista Torricelli i Blaise Pascal przeprowadzili szereg eksperymentów (eksperyment z pompą próżniową Boyle'a oraz rtęcią Toricellego i Pascala), potwierdzających istnienie próżni i wskazujących, że rozciągłość nie jest wyłącznie cechą rzeczy[3].

Z początkiem XVIII w. Kartezjańska koncepcja res extensa była już powszechnie odrzucona przez naukowców i filozofów (oprócz nielicznych wyjątków, np. Pierre-Sylvain Régis)[3].

Przypisy

  1. ↑ a b Ariew i in. 2003 ↓, Body, s. 41.
  2. ↑ a b Ariew i in. 2003 ↓, Extension, s. 99.
  3. ↑ a b Ariew i in. 2003 ↓, Extension, s. 100.

Bibliografia

  • Roger Ariew i inni, Historical Dictionary of Descartes and Cartesian Philosophy, Lanham, Maryland - Toronto - Oxford: The Scarecrow Press, Inc, 2003.