Nastawa ołtarzowa

Retablo Mayor w Katedrze Najświętszej Marii Panny w Sewilli, największa nastawa ołtarzowa na świecie

Nastawa ołtarzowa, Kolonia

Nastawa ołtarzowa (także łac. retabulum) – dekoracja ołtarza we wnętrzu kościoła w formie malowidła, płaskorzeźby lub rzeźby, także nadbudowa umieszczona w tylnej części ołtarza ustawiana bezpośrednio na mensie, łącząca się z nią za pośrednictwem predelii lub na osobnym postumencie za mensą.

Nastawa pojawiła się w XI wieku jako dekoracja malowana, w formie płaskorzeźby lub rzeźby, ustawiona w tylnej części ołtarza bezpośrednio na mensie lub osobnej podbudowie^[1]. W gotyku pojawił się ołtarz szafiasty, gdzie nastawa miała postać płytkiej skrzyni z bocznymi skrzydłami, które po zamknięciu tworzą rodzaj szafy^[2]. Ruchome skrzydła pokryte są z obu stron malowidłami lub rzeźbami. Nastawa łączy się z mensą za pośrednictwem predelii. Ponad retabulum znajduje się ozdobne zwieńczenie. Sama nastawa przybiera formę tryptyku, poliptyku lub pentaptyku^[1][2].
W renesansie pojawiła się nastawa ołtarzowa w postaci wielokondygnacyjnej kompozycji architektonicznej z obrazem lub rzeźbą w polu środkowym^[2]. Wykonywano je z drewna, stiuku, marmuru, zdobiono polichromią^[1]. Od okresu baroku często jako samodzielnie stojąca, rozbudowana struktura umieszczana za ołtarzem, z bogatą dekoracją rzeźb i zwieńczeniem w formie glorii^[1]. Retabulum w rokoku ma lekką ażurową formę, jasną kolorystykę, złocenia, bogatą ornamentykę^[2]. W ołtarzach klasycystycznych przeważają formy architektoniczne^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Skubiszewski, Le retable gothique sculpté: entre le dogme et l'univers humain [w:] Le retable d'Issenheim et la sculpture au Nord des Alpes à la fin de Moyen Âge, Colmar 1989.