Rewolucja libijska w 1969

Rewolucja libijska w 1969
Ilustracja
Muammar Kaddafi w 1969 (po lewej)
Czas

1 września 1969

Terytorium

 Libia

Przyczyna

niezadowolenie z rządów monarchy

Wynik

powołanie republiki

Strony konfliktu
Ruch Wolnych Oficerów Królestwo Libii
Dowódcy
Muammar al-Kaddafi Idris I
brak współrzędnych

Rewolucja libijska w 1969 – wojskowy zamach stanu, który doprowadził do obalenia Królestwa Libii i króla Idrisa I[1].

Geneza

Niepodzielną władze w Libii sprawował od 1951 roku (a więc daty ogłoszenia niepodległości) król Idris I. Władca zaprowadził monarchię absolutną, zakazał istnienia partii politycznych a jego rządy oparte były na izolacjonizmie[1][2]. Odkrycie dużych zasobów ropy naftowej w 1959 roku doprowadziło do szybkiego bogacenia się Libii będącej dotychczas jednym z najbiedniejszych państw świata. Z szybkiego wzrostu przychodów korzystał głównie rządzący monarcha co budziło niezadowolenie urzędników państwowych i zwykłych obywateli coraz bardziej skłaniających się do naseryzmu i innych form nacjonalizmów arabskich. W zamyśle nacjonalistycznej ideologii rząd królewski postrzegany był przez wielu mieszkańców jako proizraelski. Takie postrzeganie monarchii doprowadziło do nastrojów antykrólewskich i antyzachodnich protestów które nasiliły się po porażce sąsiedniego Egiptu w wojnie sześciodniowej (pracownicy naftowi rozpoczęli strajk solidarnościowy z Egiptem a w Bengazi i Trypolisie wybuchły zamieszki). W ostatnich latach dekady lat 60. rząd króla był coraz bardziej niepopularny. Scentralizowany system Libii pogłębiał tradycyjne podziały regionalne i plemienne[3]. Kraj nadto trawiło powszechne zjawisko korupcji[4].

Przeciwko rządom króla spiskować zaczęła grupa wojskowych zrzeszonych w organizacji Ruch Wolnych Oficerów. Na czele spisku stał Muammar al-Kaddafi. Ruch za cel postawił sobie odsunięcie rządzących drogą puczu[5].

Przebieg

4 sierpnia 1969 Idris abdykował na rzecz swojego bratanka Hasana as-Sanusiego, który miał przejąć rządy w kraju 2 września 1969. Wolny Ruch Oficerski wykorzystał okres przejściowy i zdecydował o przeprowadzeniu operacji (wojskowi nadali jej kryptonim „Jeruzalem”) zamachu stanu 1 września kiedy ustępujący monarcha miał przebywać za granicą. O działalności wywrotowców wiedziała amerykańska agencja CIA jednak jej funkcjonariusze zbagatelizowali doniesienia o możliwym przewrocie[5][6].

Przewrót rozpoczął się w Bengazi i trwał około dwóch godzin. Oddziały wojskowe na terenie całego kraju poparły rewolucjonistów. Wojskowi w ciągu dnia zajęli lotniska, magazyny policyjne, stacje radiowe i biura rządowe w dwóch największych miastach oraz aresztowali księcia Hasana as-Sanusi. Książę pod przymusem zrezygnował z roszczeń do tronu[7]. Zamach stanu został pierwotnie ogłoszony „białą rewolucją” (ze względu na bezkrwawy przebieg) a później przemianowany na „rewolucję 1 września” (ze względu na dzień w którym pucz miał miejsce)[8].

Wolny Ruch Oficerski wyłonił dwunastoosobowy dyrektoriat, który nazwano Radą Dowódczą Rewolucji. Przewodniczącym Rady, a więc de facto głową państwa został Kaddafi, któremu przyznano stopień pułkownika i tytuł dowódcy naczelnego sił zbrojnych[9]. Owo ciało ogłosiło Libię republikę i jeszcze 1 września wyznaczyło pierwszy rząd republikański[10].

Przypisy

  1. ↑ a b Libia. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2016-08-10].
  2. ↑ Blundy & Lycett 1987, s. 38–39; Kawczynski 2011, s. 7–9, 14; Bruce St. John 2012, s. 108.
  3. ↑ Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 52; Kawczynski 2011, s. 15–16.
  4. ↑ Blundy & Lycett 1987, s. 51; Kawczynski 2011, s. 136.
  5. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, s. 53; Kawczynski 2011, s. 19; Bruce St. John 2012, s. 139–140.
  6. ↑ Kawczynski 2011, s. 18.
  7. ↑ Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 57–59; Kawczynski 2011, s. 18.
  8. ↑ Bruce St John 2012, s. 134.
  9. ↑ Harris 1986, s. 15; Blundy & Lycett 1987, s. 64; Bruce St John 2012, s. 134.
  10. ↑ "Pierwszy dekret Rewolucji" (arab.), 1 września 1969, w EMERglobal Lex. Dostęp 31 marca 2010.

Bibliografia

  • Daniel Kawczynski, Seeking Gaddafi: Libya, the West and the Arab Spring, wyd. Updated ed, London: Biteback, 2011, ISBN 978-1-84954-148-0, OCLC 751807187.
  • St. John, Ronald Bruce, Libya: From Colony to Revolution (revised edition), Oxford: Oneworld, 2012, ISBN 978-1-85168-919-4, OCLC 759585111.
  • Blundy, David; Lycett, Andrew (1987). Qaddafi and the Libyan Revolution. Boston and Toronto: Little Brown & Co. ISBN 978-0-316-10042-7.

Media użyte na tej stronie

Flag of Libya (1951–1969).svg
Flag of Libya between 1951-69, and re-introduced in the interim Constitutional Declaration of 3 August 2011.

The flag of the Kingdom of Libya was described in article 7 of the constitution of 7th October 1951 and officially adopted on 24 December 1951. The relevant passage in the constitution reads as follows (English translation based on The Libyan Flag & The National Anthem, a booklet issued by the Ministry of Information and Guidance of the Kingdom of Libya (year unknown), cited after Jos Poels at FOTW, 27 January 1997)

The national flag shall have the following dimensions: Its length shall be twice its breadth, it shall be divided into three parallel coloured stripes, the uppermost being red, the centre black and the lowest green, the black stripe shall be equal in area to the two other stripes and shall bear in its centre a white crescent, between the two extremities of which there shall be a five-pointed white star.
The red shall be sign red, and the green permanent green. The Crescent shall be on the hoistward side of the star, and the centre of the circle of which the crescent forms a part shall be in the centre of the flag. The star shall be in the open end of the crescent and one point of the star shall point to the centre of the circle. The maximum width of the 270 crescent shall equal 1/6th of its outside diameter which is 1/4th of the width of the flag. The distance between the tips of the crescent shall equal that between the uppermost and lowermost point of the star measured along a perpendicular forming the hoistward sides of these two points. The perpendicular shall form a tangent to the outside circumference of the crescent at a point equidistant from the top and bottom of the flag.

The booklet cited by way of illustration of the symbolism of the flag adds: "In the words of a well known Arab poet 'Our deeds are the colour of white, our battles of black, our meadows of green and our swords of red.' [...] The crescent is symbolic of the beginning of the lunar month according to the moslem calendar. It brings back to our minds the story of Hijra (migration) of our prophet Mohammed from his home in order to spread Islam and teach the priciples of right and virtue. The Star represents our smiling hope, the beauty of aim and object and the light of our belief in God, in our country, its dignity and honour which illuminate our way and puts an end to darkness."

But according to Barraclough's Flags of The World (1965): "The black stripe and its charges were from the black flag which the king had adopted when he was proclaimed Amir of Cyrenaica in 1947; the red stripe represents Fezzen, and the green Tripolitania."

Article 3 of the Constitutional Declaration (3 August 2011) reads (unofficial translation from the Arabic):

"The national flag shall have the following shape and dimensions:"
"Its length shall be double its width, it shall be divided into three parallel coloured stripes, the uppermost being red, the centre black and the lowest green, the black stripe shall be equal in area to the two other stripes together and shall bear in its centre a white crescent, between the two extremities of which shall be a five-pointed white star. "
Flag of Libya (1969–1972).svg
Flag of the Libyan Arab Republic (1969-1972)
Nasser Gaddafi 1969.jpg
President Gamal Abdal Nasser of Egypt (right) with the Leader of the Libyan Revolution, Muammar al-Gaddafi, 1969