Rezerwat przyrody Morysin
 Ścieżka w rezerwacie nad kanałem Sobieskiego | |
| rezerwat leśny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | Warszawa |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia | 1996 |
| Akt prawny | |
| Powierzchnia | 53,4565 ha |
| Powierzchnia otuliny | 254,18 ha |
| Ochrona | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°10′25″N 21°06′00″E/52,173611 21,100000 | |
Rezerwat przyrody Morysin – utworzony w 1996[1] r. leśny rezerwat przyrody położony w Warszawie w dzielnicy Warszawa-Wilanów, położony między Jeziorem Wilanowskim, rzeką Wilanówką i Kanałem Sobieskiego na terenie obszaru Morysin.
Ochrona przyrody
Powierzchnia rezerwatu (obejmującego park, północną zatokę Jeziora Wilanowskiego i wyspę na jeziorze) wynosi: 53,4565 ha[2]. Wokół rezerwatu wyznaczono otulinę o powierzchni 254,18 ha[2]. Obszar rezerwatu podlega ochronie czynnej[3].
Cel powołania rezerwatu to ochrona fragmentu doliny Wisły z lasem łęgowym i licznymi okazami drzew pomnikowych oraz bogatą florą i fauną[4].
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Morysina wszedł w skład Wilanowskiego Parku Kulturowego, obejmującego także zespoły Gucin Gaju i Skarpy warszawskiej wraz z ich otoczeniem i powiązaniami krajobrazowymi oraz zespoły rezydencjonalne Wilanowa, Ursynowa i Natolina.
Rezerwat ten położony jest na terenie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 42/14.02.2007 r., poz. 870)[5][6].
Do 19 września 2014 r., kiedy wszedł w życie plan ochrony rezerwatu, był to teren dostępny tylko na mocy pozwolenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie. Obecnie wstęp do parku jest możliwy bez pozwolenia i może odbywać się po ścieżkach wskazanych w planie ochrony – prowadzących obok zabytkowych ruin domku stróża w dwóch kierunkach: do ruin rotundy i do gajówki.
Przyroda
Siedlisko i roślinność
Dominującymi siedliskiem w rezerwacie jest las łęgowy[7][8] z elementami grądu niskiego i typowego. Drzewostany przetrwały dzięki przyłączeniu na początku XIX wieku do parku Wilanowskiego. W czasach późniejszych dzięki brakowi pielęgnacji przez kilkadziesiąt lat niemal zupełnie zatarły się ślady ingerencji człowieka[7]. W parku znajdują się duże ilości martwego drewna stanowiącego siedlisko życia wielu organizmów[8].
Kilkadziesiąt drzew rezerwatu wykazuje rzadko spotykane rozmiary – topole białe osiągają do 2 m średnicy pnia (i wysokości 30-35 m), wiązy do 1,3 m, topole czarne do 2,2 m[7]. Niektóre drzewa uznano za pomnik przyrody:
| Gatunek[7][9][10] | Ilość drzew[7][9][10] | Obwód pnia[7][10] | Wysokość |
|---|---|---|---|
| Topola biała | 6 | 4,50-6,10 m | 32-35 m[7] 32-45 m[10] |
| Wiąz pospolity | (6[7][9]) 5[10] | 3,30-4,00 m | 20-30 m[7] 20-40 m[10] |
| Lipa drobnolistna | 3 | 3,00-3,80 m | 30-40 m[7] 35 m[10] |
| Jesion wyniosły | 3 | 3,05-3,10 m | 25 m[7][10] |
(te wszystkie drzewa stanowią jeden pomnik przyrody)
W 2012 roku zniesiono status pomnika przyrody wiązu o obwodzie pnia na wysokości 1,3 m – 350 cm[11]. Obecnie pomnikiem jest więc już nie 18, ale 17 drzew[12][a][3].
W parku spotykane są również wielkie czeremchy[7]. Z kolei Sumiński i Tenenbaum w 1921 r. pisali w swoim przewodniku o największej pod Warszawą ilości kwitnących tutaj tych krzewów[13].
Bardzo bogate jest też runo[7].
Fauna
Według dawniejszych danych wśród ptaków spotykane są tutaj m.in. uszatka, puszczyk, dzięcioły (np. zielony[14]). W 1999 r. na Wilanówce koło parku widziano niepłochliwą samicę tracza nurogęsi z pisklętami, w końcu lat 80. gnieździły się tu turkawka (wymieniana już u Sumińskiego i Tenenbauma w 1921 r.[13]), według badań z lat 1994–1995 strumieniówka, gnieżdżą się w parku świergotek drzewny (Luniak 2001), strzyżyk, lubiące stare drzewostany wilga (dane z 1990 r.) i kowalik, ok. 1990 r. gil[14].
Według nowszych informacji dostępnych w 2010 roku w rezerwacie gnieżdżą się lub prawdopodobnie gnieżdżą się 34 gatunki ptaków, a najliczniejszą grupą gatunków są dziuplaki. W porównaniu z latami poprzednimi wycofało się 9 spośród 40 wcześniej gniazdujących gatunków leśnych – m.in. uszatka, turkawka i pokrzywnica, a pojawiły 3 nowe – myszołów, słowik rdzawy i dzięcioł czarny[15].
Spośród ssaków występują w parku lis[7][16], łasicowate (borsuk europejski, kuna, łasica pospolita[7][16], norka amerykańska, wydra europejska[16]), sarna europejska[7][16], dzik[16], zając[7][16], gryzonie (wiewiórka, nornica ruda, piżmak, badylarka, mysz leśna i polna, nornik zwyczajny), nietoperze (nocek rudy i raz stwierdzony nocek Natterera, borowiec wielki i raz stwierdzony borowiaczek, karlik większy i drobny, gacek brunatny), jeż wschodni, ryjówkowate (ryjówka malutka i aksamitna), kret[16]. Łaszek (1980 r.) wymienia również królika[7], Sumiński i Tennenbaum (1921 r.) pisali o gronostaju[13].
W rezerwacie występuje też zaskroniec, raz stwierdzono padalca. Jest również kilka gatunków płazów (żaba śmieszka, moczarowa i trawna, raz stwierdzono ropuchę szarą)[16]. Sumiński i Tenenbaum wymieniali w 1921 roku huczka i traszki[13].
Autorzy ci pisali również m.in. o dużej ilości gatunków wijów oraz najliczniejszych pod Warszawą żyworódkach zamieszkujących łachę, nad którą położona jest część parku[13].
Zabytki
Zespół parkowy w Morysinie[17] (Zespół urbanistyczno-architektoniczny (budowlany) Morysin[18]) jest wpisany do rejestru zabytków (Nr Rej. 640/1-6[18] bez 5[17]). Są to następujące obiekty:
- park[17][18][8]
- ruiny pałacyku[17] (Pałac, ruina[18], pałacyk z rotundą[3]). Rotunda nawiązuje do świątyni Herkulesa na Forum Boarium w Rzymie[8].
- domek stróża[17][3] (Dom stróża, ruina[18], domek dozorcy[8])
- gajówka[17][18][3][8]
- Oraculum (pozost.)[18], nie ma już w rejestrze zabytków – zostało przeniesione do Pawilonu Rzeźby w parku pałacu wilanowskiego[17]. Zasadniczą jego częścią była kamienna figurka Dionizosa[8].
- brama[17][3] (Brama pseudośredniowieczna z budynkiem[18]), brak decyzji NID[17]
Jedynie ostatni obiekt znajduje się poza rezerwatem. Domek stróża jest opatrzony datą wpisu 4.1965, pozostałe obiekty 4.1973 (73-04-01[18])[17].
W granicach rezerwatu znajdują się również zabytki figurujące w inwentarzu muzealnym wpisanego pod nr 639/3 z 1.07.1965 oraz 639/3 z 1.01.1973 parku pałacowego z wystrojem architektoniczno-rzeźbiarskim[17]:
- pomnik Bitwy Raszyńskiej[17][3]
- most rzymski[17][3]
Zarówno zespół parkowy w Morysinie jak i park pałacowy są częścią zespołu pałacowo-ogrodowego Wilanów, nr rej.: 639/1 z 1.01.1973 i z 1.07.2008[17].
Ruiny pałacyku.
Gajówka.
Domek stróża.
Ruiny bramy negotyckiej na polach morysińskich sąsiadujących z rezerwatem Morysin.
Pomnik Bitwy Raszyńskiej.
Most rzymski.
Historia
W wieku XVII-XVIII Morysin w całości był porośnięty lasem łęgowym, który ze względu na naturalne granice pełnił funkcję zwierzyńca. W początku XIX wieku - za rządów Stanisława Kostki Potockiego - ówczesnego właściciela dóbr wilanowskich, jego północną część przekształcono w park romantyczny i nazwano Morysinem na cześć wnuka Potockiego - Maurycego Eustachego, zwanego zdrobniale Morysiem. W parku w 1811 r. wzniesiono pałacyk z rotundą wzorowaną na świątyni Westy w Tivoli, a w 1825 tzw. oraculum, czyli figurę pogańskiego bóstwa między dwoma kolumnami. Park ten był skomunikowany z wilanowskim zespołem pałacowym dzięki wodom Jeziora i Kanału Sobieskiego. Istniały także kanały wewnątrzparkowe, które pozwalały podpływać łodziami aż do stóp pałacyku-rotundy. W połowie XIX wieku w parku powstał murowany dom dozorcy oraz drewniana gajówka, a park przebudowano, tworząc modne wówczas klomby. W 1846 r. na otwartym terenie na południe od parku (na polach morysińskich) wybudowano ceglaną neogotycką bramę, która zamykała wysadzaną drzewami aleję położoną na osi pałacu w Wilanowie. Park pełnił rolę rekreacyjno-wypoczynkową dla właścicieli pałacu i ich gości do 1939 r., kiedy to zaczęła się jego dewastacja. Po 1945 r. park włączony został do Muzeum Narodowego w Warszawie, a od 1995 r. jest własnością Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
W 1973 r. park został wpisany do rejestru zabytków województwa warszawskiego, w 1994 r. został uznany na mocy zarządzenia Prezydenta RP za część Warszawy – pomnika historii.
Galeria
Tablice rezerwatu
W rezerwacie
Kanał Sobieskiego – przewrócone drzewo pod wodą
Działki pracownicze w 2010 roku
Dawne tablice z zakazem wstępu
Oznakowanie szlaku
Lektura uzupełniająca
- 37. Morysinek. W: St. M. Sumiński, Sz. Tenenbaum: Przewodnik zoologiczny po okolicach Warszawy. Warszawa, Poznań, Lwów, Lublin, Łodź, Wilno: Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie, 1921, s. 53-56. [dostęp 2015-04-14].
Uwagi
- ↑ Grupę tych drzew ustanowiono pomnikiem przyrody na mocy orzeczenia Nr 72 z dnia 07.10.1975 r. Wydziału Rolnictwa, Leśnictwa i Skupu Urzędu m.st. Warszawy o uznaniu za pomnik przyrody[12]. Później w rozporządzeniu Nr 24 Wojewody Mazowieckiego z dnia 31 lipca 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody położonych na terenie powiatu warszawskiego nie zamieszczono jednego wiązu szypułkowego z tej grupy[10][12]. Drzewo to zostało usunięte zgodnie z postanowieniem Wojewody Mazowieckiego z dnia 04.11.1999 r. Wiąz obumarł i stwarzał zagrożenie dla bezpieczeństwa osób i mienia, gdyż rósł w bliskim sąsiedztwie drogi pieszej[12].
Przypisy
- ↑ Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 czerwca 1996 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody. (M.P. 1996 Nr 42 poz. 409)
- ↑ a b Rezerwat przyrody Morysin. W: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2019-01-31].
- ↑ a b c d e f g h Zarządzenie Nr publikowane w Dzienniku Urzędowym województwa mazowieckiego poz. 8272 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 3 września 2014 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Morysin”.
- ↑ Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z 17 czerwca 2010 r. w sprawie rezerwatu przyrody Morysin
- ↑ Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 42/14.02.2007 r., poz. 870: Rozporządzenie Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 r. w sprawie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu; Załącznik nr 43 do rozporządzenia nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 r. Opis przebiegu granicy Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu dla m. stoł. Warszawy Dzielnicy Wilanów według mapy sygnatura Warszawa-Wilanów//WOChK/z z dnia 22 grudnia 2000 r. [data dostępu: 2015-04-13].
- ↑ Geoserwis GDOŚ. [dostęp 2015-04-13].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Czesław Łaszek: Przyroda Warszawy. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza (KAW), 1980, s. 40-41.
- ↑ a b c d e f g Julia Dobrzańska: Rezerwat przyrody Morysin – miejsce spotkania przyrody i historii. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. [dostęp 2015-04-13].
- ↑ a b c UCHWAŁA NR XCII/2689/2010 RADY MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY z dnia 7 października 2010 r. w sprawie uchwalenia zmian Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy. Załącznik: Studium - kierunki, WYKAZ NR 7 OCHRONA PRZYRODY – FORMY OCHRONY PRZYRODY, Pomniki przyrody, str. 195. [data dostępu: 13 kwietnia 2015 r.]
- ↑ a b c d e f g h i Rozporządzenie nr 24 Wojewody Mazowiecki8ego z dnia 31 lipca 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody położonych na terenie powiatu warszawskiego (Dz.Urz.Woj.Mazow. z 2009 r. Nr 124, poz. 3639). Str. 28, Lp. 371. PDF
- ↑ UCHWAŁA NR XLV/1198/2012 RADY MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY z dnia 18 października 2012 r. w sprawie zniesienia statusu pomników przyrody. PDF
- ↑ a b c d UZASADNIENIE PROJEKTU UCHWAŁY RADY MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY w sprawie zniesienia statusu pomników przyrody DOC
- ↑ a b c d e 37. Morysinek. W: St. M. Sumiński, Sz. Tenenbaum: Przewodnik zoologiczny po okolicach Warszawy. Warszawa, Poznań, Lwów, Lublin, Łodź, Wilno: Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie, 1921, s. 53-56. [dostęp 2015-04-14].
- ↑ a b Maciej Luniak, Paweł Kozłowski, Wiesław Nowicki, Joanna Plit. Ptaki Warszawy 1962-2000. „Atlas Warszawy”. zeszyt 8, 2001. Warszawa: POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO. [dostęp 2015-04-13].
- ↑ Beata Kojtek, Ewa Rochowicz. Zespół lęgowy leśnych ptaków rezerwatu Morysin w Warszawie. „Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody”. 29 (2), 2010. Białowieża: Białowieski Park Narodowy. [dostęp 2015-04-13].
- ↑ a b c d e f g h GBIF.org (15th April 2015) GBIF Occurrence Download http://doi.org/10.15468/dl.7kg68o. University of Warsaw, Dept. of Ecology: Faunal Inventory of Morysin Nature Reserve. January-November 2006. [data dostępu: 16 kwietnia 2015 r.]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Narodowy Instytut Dziedzictwa - Zestawienia Zabytków Nieruchomych. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2015-04-13. [dostęp 2015-04-13].
- ↑ a b c d e f g h i UCHWAŁA NR XCII/2689/2010 RADY MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY z dnia 7 października 2010 r. w sprawie uchwalenia zmian Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy. Załącznik: Studium - kierunki, DZIEDZICTWO KULTUROWE, WYKAZ NR 1 - OBSZARY WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW - wg dzielnic (stan na listopad 2005 r.) UKŁADY URBANISTYCZNE: ZESPOŁY PAŁACOWO-PARKOWE, DWORY Z PARKAMI, PARKI I OGRODY (wg dzielnic), str. 64. [data dostępu: 13 kwietnia 2015 r.]
Linki zewnętrzne
- Artykuł o Parku – dużo zdjęć – dawnych i pokazujących teraźniejszy stan parku
- Rezerwat Morysin z satelity
- Zarządzenie w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Morysin” (w załącznikach plan wskazujący udostępnione szlaki)
- informacje o Morysinie na stronie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Media użyte na tej stronie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Shiny green button/marker widget.
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Rezerwat przyrody Morysin, ścieżka nad kanałem Sobieskiego
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Ta fotografia przedstawia pomnik przyrody wpisany do rejestru pod numerem
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Morysin - zespół pałacowo-parkowy - domek stróża - ruiny widziane od północnego-zachodu
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Morysin i park Morysin na obszarze wspólnym, Wilanów, Warszawa.
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Kanał Sobieskiego widziany ze ścieżki w parku (rezerwacie) Morysin.
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pomnik Bitwy Raszyńskiej - strona wschodnia
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Morysin i park Morysin na obszarze wspólnym - martwe drewno. Wilanów, Warszawa.
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Morysin - Kanał Sobieskiego widziany z parku, martwe drewno (pień pod wodą). Wilanów, Warszawa.
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Morysin i park Morysin na obszarze wspólnym - martwe drewno (leżąca kłoda). Wilanów, Warszawa.
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Morysin i park Morysin na obszarze wspólnym, tablice. Wilanów, Warszawa.
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Na terenie morysińskiego parku znajduje się kompleks działek pracowniczych - zimą tylko leśne zwierzęta o nich pamiętają.
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Morysin i park Morysin na obszarze wspólnym - oznakowanie szlaku pieszego na kamieniu. Wilanów, Warszawa.
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Morysin i park Morysin na obszarze wspólnym - ścieżka wzdłuż Kanału Sobieskiego, z lewej strony oznakowanie szlaku pieszego na kamieniu. Wilanów, Warszawa.
Autor: Witold Pietrusiewicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Warszawa-Morysin, ruiny bramy prowadzącej do parku, zaprojektowanej przez Henryka Marconiego.