Rożeniec krótkodzioby
| Anas marecula | |
| Olson & Jouventin, 1996 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | rożeniec krótkodzioby |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
Rożeniec krótkodzioby (Anas marecula) – gatunek wymarłego ptaka z rodziny kaczkowatych. Występował na wyspie Amsterdam i, być może, Wyspie Świętego Pawła. Znany jest ze szczątków kopalnych i starych doniesień.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisali Storrs L. Olson i Pierre Jouventin w 1996 na łamach „The Condor”. Nadali mu nazwę Anas marecula[2]. Nazwa jest podtrzymywana m.in. przez autorów Handbook of the Birds of the World[3] i Kompletnej listy ptaków świata[4]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza go w rodzaju Mareca[5]. Gatunek znany jest ze szczątków kopalnych oraz niejasnych opisów dawnych marynarzy. Możliwe, że po raz pierwszy wspomniał o nim Willem de Vlamingh, który w 1696 miał wspomnieć o czworonożnych zwierzętach w trzcinowisku (dwóch czworonożnych zwierzętach przypominających łasicę lub lisa[2]); na wyspie nie ma jednak żadnych rdzennych gatunków ssaków, więc musiały to być ptaki lub introdukowane szczury. Obydwie wyspy, Amsterdam i Wyspa Świętego Pawła, zostały odwiedzone w lutym 1793 przez brytyjską wyprawę do Chin pod dowództwem Lorda Macartneya. John Barrow w swojej relacji z podróży wspomniał o małych, brązowych kaczkach żyjących na Wyspie Świętego Pawła, prawdopodobnie nie były to jednak te same ptaki, co na Amsterdamie. Wyspa Amsterdam nie była odwiedzana przez przyrodników aż do 1874; do tamtego czasu wyspa była już regularnie odwiedzana przez marynarzy i zawleczono już na nią szczury. U wybrzeży było już kilka wraków. W latach 1955–1956 Patrice Paulian odnalazł na wyspie kilka subfosylnych kości i zmumifikowane truchło ptaka, którego uznano za chruściela; rozpadło się jednak szybko. Kości najbardziej podobne były do tych cyranek (Spatula querquedula); Jouanin i Paulian uznali, że ptaki te musiałyby zabłądzić[6]. Olson i Jouventin potwierdzili istnienie wymarłego gatunku kaczki; zbadali kości opisane wcześniej przez Martineza, który przebadał tysiące okazów z jaskini w skałach bazaltowych na Amsterdamie. Wśród nich były kości małej kaczki, których obecność stwierdzano od poziomu morza do 500 m n.p.m. Kaczka należała do rodzaju Anas; tylko ptaki z tego rodzaju przystosowały się do życia w głębi oceanicznych wysp[6].
Charakterystyka
Rożeńce krótkodziobe wyróżniały się mocnymi nogami oraz słabymi skrzydłami, których budowa wskazuje na brak zdolności do lotu[6]; obręcz kończyny górnej i kości skrzydła były silnie zredukowane[2]. Gruczoły solne były słabo rozwinięte, co świadczy o tym, że ptaki te żyły raczej w interiorze wyspy, a nie na wybrzeżu[6]. Według doniesienia o małej brązowej kaczce (1793) rożeńce krótkodziobe miały być nie większe od drozda[2].
Status
IUCN uznaje gatunek za wymarły (EX, Extinct). Najprawdopodobniej wymarł krótko po 1793, kiedy po raz ostatni go odnotowano[7]. Wyspa Świętego Pawła i Amsterdam były strategicznymi punktami między Afryką i Australią, w związku z czym często odwiedzały je statki z zaopatrzeniem, a później wielorybnicy i łowcy fok. Wskutek wypalania rdzennej roślinności i wprowadzenia zwierząt hodowlanych oraz towarzyszących przekształcali ekosystem wyspy. Doprowadziło to do wymarcia wszystkich lądowych ptaków tych wysp, nim zostały one opisane. Według doniesienia z 1793 małe brązowe kaczki z Wyspy Świętego Pawła miały być ulubionym pokarmem żeglarzy[2].
Przypisy
- ↑ Anas marecula, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b c d e Olson, S.L.; Jouventin, P.. A new species of small flightless duck from Amsterdam Island, southern Indian Ocean (Anatidae: Anas). „The Condor”. 98 (1), s. 1–9, 1996. DOI: 10.2307/1369501.
- ↑ Amsterdam Duck (Anas marecula). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-09)].
- ↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-11].
- ↑ Frank Gill & David Donsker (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v9.2), 22 czerwca 2019. [dostęp 2019-11-15].
- ↑ a b c d Julian P. Hume: Extinct Birds. Bloomsbury Publishing, 2017, s. 54–55. ISBN 978-1-4729-3745-2.
- ↑ Amsterdam Duck Anas marecula. BirdLife International. [dostęp 2017-10-15].
Media użyte na tej stronie