Robert Downey Jr.

Robert Downey Jr.
Ilustracja
Robert Downey Jr. na San Diego Comic-Conie (2014)
Imię i nazwisko

Robert John Elias Downey Jr.

Data i miejsce urodzenia

4 kwietnia 1965
Nowy Jork

Zawód

aktor, producent filmowy, scenarzysta, autor tekstów piosenek, komik, piosenkarz

Współmałżonek

Deborah Falconer
(1992–2004; rozwód)
Susan Downey
(od 2005)

Lata aktywności

od 1970

Faksymile
Podpis

Robert John Elias Downey Jr.[1][2] (ur. 4 kwietnia 1965 w Nowym Jorku) – amerykański aktor filmowy i telewizyjny, producent filmowy, scenarzysta, autor tekstów piosenek, komik i piosenkarz[3].

Życiorys

(c) Photo by Alan Light, CC BY 2.0
Downey Jr. w 1990 podczas premiery Air America

Wczesne lata

Przyszedł na świat na Manhattanie[4][5] w Nowym Jorku jako młodszy z dwójki dzieci Elsie (z domu Ford), tancerki / piosenkarki, i Roberta Downeya Seniora, aktora, scenarzysty, producenta, operatora i reżysera filmów undergroundowych[6][7][8]. Jego dziadkowie ze strony ojca byli Żydami[9], których rodziny pochodziły z Litwy, Rumunii i Węgier. Jego matka jest pochodzenia szkockiego, niemieckiego i szwajcarskiego[10][11]. Jego ojciec urodził się jako Robert Elias i zmienił nazwisko na Downey (po swoim ojczymie Jamesie Downeym), gdy był niepełnoletni i chciał zaciągnąć się do armii[12]. On i jego starsza siostra Allyson Lee (ur. 1963) dorastali w Greenwich Village[13][14].

Początki kariery

Wychowany w rodzinie artystów już jako dziecko poznał pracę na planie filmowym. Mając 5 lat stawiał pierwsze kroki przed kamerą w komedii fantasy swojego ojca Funt (Pound, 1970)[15] jako zarozumialec Puppy i dwa lata później w komediowym westernie Pałac Greasera (Greaser’s Palace, 1972) w roli Quasimodo w okresie dzieciństwa z Allanem Arbusem i Hervé Villechaize.

W 1975 uczęszczał do Perry House School w Chelsea i uczył się klasycznego baletu w Londynie. Jako nastolatek zaczął komponować, a jego pasją stała się gra na fortepianie. W 1982 przerwał naukę w Santa Monica High School w Santa Monica i powrócił do Nowego Jorku, gdzie w wieku dwudziestu lat rozbawiał publiczność wcielając się w rozmaite role w programie NBC Saturday Night Live (1985–1986)[16].

Robert Downey Jr. (2008)

Rozwój kariery

(c) Georges Biard, CC BY-SA 3.0
Downey Jr. na premierze Iron Man 3 (Paryż, 2013)
(c) Natasha Baucas, CC BY 2.0

Na dużym ekranie zaczynał od ról młodych buntowników i wesołych nastolatków; jako kobieciarz zadurzony w nieczułej na jego wdzięk córce szefa miejscowej mafii w komedii romantycznej Podrywacz artysta (The Pick-up Artist, 1987)[17] z Molly Ringwald czy w roli bogatego chłopaka uzależnionego od narkotyków w dramacie Mniej niż zero (Less Than Zero, 1987)[18] z Andrew McCarthy.

Największym sukcesem okazała się sugestywna kreacja Charliego Chaplina, człowieka ze wszystkimi słabostkami i dziwactwami w dramacie biograficznym Richarda Attenborough Chaplin (1992), za którą przyznano mu nominację do Oscara i Złotego Globu[19]. Specjalnością stały się romantyczne role komediowe, które gra w sposób brawurowy ze swadą i autoironią. Za rolę biznesmena w komedii fantasy Serce i dusze (Heart and Souls, 1993) odebrał nagrodę Saturna. Postać adwokata Larry’ego Paula w serialu Fox Ally McBeal (2000–2001) została uhonorowana nagrodą Złotego Globu i nominacją do nagrody Emmy.

W 2003 Mel Gibson załatwił Downeyowi Jr. główną rolę autora drugorzędnych powieści detektywistycznych, który usycha w szpitalu, unieruchomiony fizycznie i umysłowo przez rzadką chorobę skóry w produkowanej przez siebie komedii muzycznej Śpiewający detektyw (The Singing Detective). W dramacie George’a Clooneya Good Night and Good Luck (2005) wystąpił w roli Joego Wershbę, odważnego producenta telewizyjnego. W komedii sensacyjnej Shane’a Blacka Kiss Kiss Bang Bang (2005) zagrał Harry’ego Lockharta, drobnego złodziejaszka i łotrzyka, który przez pomyłkę trafia na casting i zostaje zaangażowany do głównej roli w filmie sensacyjnym. W dreszczowcu Davida Finchera Zodiak (Zodiac, 2007) u boku Jake’a Gyllenhaala przyjął rolę dziennikarza Paula Avery’ego z rubryki kryminalnej San Francisco Chronicle. Za kreację egocentrycznego aktora Kirka Lazarusa w komedii Bena Stillera Jaja w tropikach (Tropic Thunder, 2008) był nominowany do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego, Złotego Globu i Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych. Odniósł sukces wcielając się w rolę miliardera, wynalazcy i playboya Tony’ego Starka, który buduje supernowoczesną zbroję i jako Iron Man w filmach Iron Man (2008) i dwóch sequelach (2010, 2013) oraz Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów (Captain America: Civil War, 2016), Spider-Man: Homecoming (2017), Avengers (2012), Avengers: Czas Ultrona (2015), Avengers: Wojna bez granic (Avengers: Infinity War, 2018) i Avengers: Koniec gry (Avengers: Endgame, 2019). Ogółem Downey Jr. wcielił się w Iron-Mana aż dziesięciokrotnie.

Wcielił się też w postać Sherlocka Holmesa w komedii kryminalnej Guya Ritchiego Sherlock Holmes (2009) i w jego sequelu Sherlock Holmes: Gra cieni (2011). W dramacie Sędzia (The Judge, 2014) zagrał rolę odnoszącego sukces adwokata Henry’ego „Hanka” Palmera, który powraca do rodzinnego miasta na pogrzeb matki i dowiaduje się, że jego ojciec (Robert Duvall), miejscowy sędzia, podejrzany jest o morderstwo. W ekranizacji powieści dla dzieci Hugh Loftinga Doktor Dolittle (2020) w reżyserii Stephena Gaghana wystąpił w roli tytułowego ekscentrycznego lekarza Johna Dolittle, który posiada umiejętność rozmawiania ze zwierzętami.

Działalność muzyczna

W teledysku Eltona Johna do piosenki „I Want Love” (2001) Downey Jr. przechadza się po starej rezydencji, synchronizując ruch swoich warg ze słowami piosenki. W serialu Ally McBeal (2000–2002)[20] wykonał piosenki: „River” z repertuaru Joni Mitchell, „Chances Are” w duecie z Vondą Shepard, „Every Breath You Take” w duecie ze Stingiem. A na płycie For Once in My Life ze ścieżką dźwiękową do serialu zaśpiewał własną kompozycję „Snakes”. 23 listopada 2004 wydał pierwszy solowy album The Futurist (wyd. Sony Classical) – wokalista, kompozytor i autor tekstów. Ta płyta była najlepiej sprzedającym się debiutem w Stanach w owym roku. Na płycie znalazł się cover piosenki Smile, który w oryginale wykonywał Charlie Chaplin[21].

Życie prywatne

W latach 1984–1991 spotykał się z Sarah Jessicą Parker[22]. Był żonaty z Deborah Falconer (od 29 maja 1992 do 26 kwietnia 2004), z którą ma syna Indio (ur. 7 września 1993)[23]. 26 sierpnia 2005 roku poślubił Susan Levin. Mają syna Extona Eliasa (ur. 7 lutego 2012 w Los Angeles)[24].

W latach 90. miał problemy z alkoholem, zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi i narkotykami (heroiną, kokainą, marihuaną)[25]. Przez kilkanaście miesięcy na przełomie 1999 i 2000 odsiadywał wyrok za szereg przestępstw i wykroczeń, na czele z posiadaniem heroiny, kokainy i ucieczkami z odwyków[26][27].

Filmografia

filmy fabularne
RokTytułRolaReżyser
1970Funt (Pound)PuppyRobert Downey Sr.
1972Pałac Greasera (Greaser's Palace)mały chłopiec w zakrytym wagonieRobert Downey Sr.
1975Moment to Moment (Two Tons of Turquoise to Taos Tonight)w roli samego siebieRobert Downey Sr.
1980Wojskowa Akademia Imprezowa (Up the Academy)chłopak w drużynie piłkarskiejRobert Downey Sr.
1983Baby, to jesteś ty (Baby, It's You)StewartJohn Sayles
1984Pierwsze urodziny (Firstborn)LeeMichael Apted
1985Dziewczyna z komputera (Weird Science)IanJohn Hughes
Gang Tuff (Tuff Turf)Jimmy ParkerFritz Kiersch
Deadwait (film krótkometrażowy)Sam Hurwitz
Dziewczyny chcą się bawić (Girls Just Want to Have Fun)punk Party CrasherAlan Metter
1986Powrót do szkoły (Back to School)Derek LutzAlan Metter
Ameryka (America)Paulie HackleyRobert Downey Sr.
1987Droga Ameryko: Listy domowe dla Wietnamu (Dear America: Letters Home from Vietnam, TV)narratorBill Couturié
Podrywacz artysta (The Pick-up Artist)Jack JerichoJames Toback
Mniej niż zero (Less Than Zero)Julian WellsMarek Kanievska
1988Rok 1969 (1969)RalphErnest Thompson
Bądź dobry Johnny (Johnny Be Good)Leo WigginsBud Smith
Wynajęte usta (Rented Lips)Wolf DanglerRobert Downey Sr.
1989Który jest adekwatny (That's Adequate)Albert EinsteinHarry Hurwitz
Wszystko jest możliwe (Chances Are)Alex FinchEmile Ardolino
Samotny w obliczu prawa (True Believer)Roger BaronJoseph Ruben
1990Air AmericaBilly CovingtonRoger Spottiswoode
1991Za dużo słońca (Too Much Sun)Reed RichmondRobert Downey Sr.
Babka z zakalcem (Soapdish)David Seton BarnesMichael Hoffman
1992ChaplinCharlie ChaplinRichard Attenborough
1993Na skróty (Short Cuts)Bill BushRobert Altman
Serce i dusze (Heart and Souls)Thomas ReillyRon Underwood
Ostatnie przyjęcie (The Last Party)w roli smego siebie (także scenariusz)Mark Benjamin, Marc Levin
1994Tylko ty (Only You)Peter Wright / Damon BradleyNorman Jewison
Urodzeni mordercy (Natural Born Killers)Wayne GaleOliver Stone
Szalone kłopoty (Hail Caesar)JerryAnthony Michael Hall
1995Ryszard III (Richard III)Anthony Woodville, 2. hrabia RiversRichard Loncraine
Czas przemian (Restoration)Robert MerivelMichael Hoffman
Wakacje w domu (Home for the Holidays)Tommy LarsonJodie Foster
Drzewko pana Willowby (Mr. Willowby's Christmas Tree, TV)Pan WillowbyJon Stone
1997Niebezpieczna strefa (Danger Zone)Jim ScottAllan Eastman
Dwie dziewczyny i chłopak (Two Girls and a Guy)Blake AllenJames Toback
Hugo PoolFranz MazurRobert Downey Sr.
Romans na jedną noc (One Night Stand)CharlieMike Figgis
1998Wydział pościgowy (U.S. Marshals)agent specjalny John RoyceStuart Baird
Fałszywa ofiara (The Gingerbread Man)Clyde PellRobert Altman
1999Przyjaciele i kochankowie (Friends & Lovers)HansGeorge Haas
Czarne i białe (Black and White)Terry DonagerJames Toback
W moich snach (In Dreams)Vivian ThompsonNeil Jordan
Wielka heca Bowfingera (Bowfinger)Jerry RenfroFrank Oz
2000Auto Motives (film krótkometrażowy)RobLorraine Bracco
Cudowni chłopcy (Wonder Boys)Terry CrabtreeCurtis Hanson
2002Lethargy (film krótkometrażowy)terapeuta zwierzątDavid Gelb, Joshua Safdie
2003GothikaPete GrahamMathieu Kassovitz
Nie ważne (Whatever We Do, film krótkometrażowy)BobbyKevin Connolly
Śpiewający detektyw (The Singing Detective)Dan DarkKeith Gordon
Charlie: The Life and Art of Charles ChaplinCharlie ChaplinRichard Schickel
2004ErosNick Penrose (część Equilibrium)Steven Soderbergh
2005Szósty mecz (Game 6)Steven SchwimmerMichael Hoffman
Kiss Kiss Bang BangHarry LockhartShane Black
The Outsider (dokumentalny)w roli samego siebieNicholas Jarecki
Good Night and Good LuckJoe WershbaGeorge Clooney
Hubert Selby Jr: It/ll Be Better Tomorrow (dokumentalny)narratorMichael W. Dean, Kenneth Shiffrin
2006Futro. Portret wyobrażony Diane Arbus (An Fur: Imaginary Portrait of Diane Arbus)Lionel SweeneySteven Shainberg
Wszyscy twoi święci (A Guide to Recognizing Your Saints)Dito Montiel (także producent)Dito Montiel
Na psa urok (The Shaggy Dog)dr Marcus KozakBrian Robbins
Przez ciemne zwierciadło (A Scanner Darkly)James BarrisRichard Linklater
2007Lucky You – Pokerowy blef (Lucky You)Telefoniczny JackCurtis Hanson
Charlie Bartlettdyrektor Nathan GardnerJon Poll
Zodiak (Zodiac)Paul AveryDavid Fincher
2008Iron ManTony Stark / Iron ManJon Favreau
Jaja w tropikach (Tropic Thunder)Kirk Lazarus / sierżant Lincoln OsirisBen Stiller
Incredible Hulk (The Incredible Hulk)Tony StarkLouis Leterrier
2009Sherlock HolmesSherlock HolmesGuy Ritchie
Solista (The Soloist)Steve LopezJoe Wright
2010Zanim odejdą wody (Due Date)Peter HighmanTodd Phillips
Iron Man 2Tony Stark / Iron ManJon Favreau
Miłość i brak zaufania (Love and Distrust)Rob (część „Auto Motives”)Lorraine Bracco
2011Sherlock Holmes: Gra cieni (Sherlock Holmes: A Game of Shadows)Sherlock HolmesGuy Ritchie
2012AvengersTony Stark / Iron ManJoss Whedon
2013Iron Man 3Tony Stark / Iron ManShane Black
2014Sędzia (The Judge)Hank PalmerDavid Dobkin
Szef (Chef)MarvinJon Favreau
2015Avengers: Czas Ultrona (Avengers: Age of Ultron)Tony Stark / Iron ManJoss Whedon
2016Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów (Captain America: Civil War)Tony Stark / Iron ManAnthony Russo, Joe Russo
2017Spider-Man: HomecomingTony Stark / Iron ManJon Watts
2018Avengers: Wojna bez granic (Avengers: Infinity War)Tony Stark / Iron ManAnthony Russo, Joe Russo
2019Avengers: Koniec gryTony Stark / Iron ManAnthony Russo, Joe Russo
2020Doktor DolittleDoktor DolittleStephen Gaghan
seriale telewizyjne
RokTytułRolaUwagi
1985Mussolini: Historia nieznana (Mussolini: The Untold Story)Bruno Mussolini, syn Benito Mussoliniegominiserial TV
1985–86Saturday Night Liveróżne role16 odcinków
1996Saturday Night Livew roli samego siebieodc.: „Robert Downey Jr./Fiona Apple
2000–2002Ally McBealLarry Paul25 odcinków
2005Głowa rodzinyPatrick Pewterschmidt (głos)odc.: „The Fat Guy Strangler”

Nagrody

Przypisy

  1. Robert Downey Jr. Timeline (ang.). Twoop. [dostęp 2014-08-07].
  2. Biographien:Robert Downey Jr. (niem.). myFanbase. [dostęp 2014-08-07].
  3. Robert Downey Jr. Actor, Singer (ang.). „TV Guide”. [dostęp 2017-01-12].
  4. On This Day in NYC’s History: Robert Downey Jr. is Born (ang.). New York Natives. [dostęp 2014-08-07].
  5. Robert Downey Jr. Religion and Political Views (ang.). Hollowverse. [dostęp 2014-08-07].
  6. Robert John Downey (Elias) Sr. - Genealogy (ang.). Geni. [dostęp 2017-01-12].
  7. Robert Downey Jr. Biography (1965-) (ang.). Film Reference. [dostęp 2017-01-12].
  8. Robert Downey Jr. (ang.). EthniCelebs. [dostęp 2014-08-07].
  9. Robert Downey Jr. - Actor (rum.). CineMagia.ro. [dostęp 2014-08-07].
  10. FILM, Robert Downey Jr jest Chaplinem (na ekranie) i dzieckiem (wyłącznie) (ang.). „The New York Times”. [dostęp 2014-08-07].
  11. Biography (ang.). The Invincible Robert Downey Jr.. [dostęp 2014-08-07].
  12. Robert Downey Jr. (4 de Abril de 1965) (port.). Filmow. [dostęp 2014-08-07].
  13. Aktor w najtrudniejszych rolach (ang.). CNN 2004. [dostęp 2014-08-07].
  14. Robert Downey Jr. (ang.). TV.com. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-13)].
  15. Robert Downey Jr. (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-01-12].
  16. Robert Downey Jr. Biography (ang.). Biography.com. [dostęp 2014-08-03].
  17. Robert Downey Jr. Net Worth (ang.). Celebrity Net Worth. [dostęp 2014-08-07].
  18. Robert Downey Jr. (ang.). Listal. [dostęp 2017-01-12].
  19. Robert Downey Jr. (ang.). Turner Classic Movies. [dostęp 2017-01-12].
  20. Robert Downey Jr. Biography, Movie (ang.). AllMovie. [dostęp 2017-01-12].
  21. The Futurist-Robert Downey Jr. (ang.). AllMusic. [dostęp 2014-08-07].
  22. Sarah Jessica Parker & Robert Downey Jr. (ang.). E! Entertainment. [dostęp 2014-08-07].
  23. Carolina Monclou: Does Robert Downey Jr.’s Eldest Son, Indio, Have Anything To Do With His Brothers? (ang.). TheThings, 2021-09-24. [dostęp 2021-12-07].
  24. Robert Downey Jr. Marries Girlfriend (ang.). „People”. [dostęp 2014-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-29)].
  25. Joanna Robinson (październik 2014): Robert Downey Jr. Speaks About His Addictions (ang.). „Vanity Fair”. [dostęp 2017-01-12].
  26. Paul Scott (2013-05-24): From washed-up drug addict to the $100m man: How Iron Man star Robert Downey Jr turned his life around from prison and cocaine (ang.). „Daily Mail”. [dostęp 2017-01-12].
  27. Erik Hedegaard (2008-08-21): To Hell and Back With Robert Downey Jr. (ang.). „Rolling Stone”. [dostęp 2017-01-12].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Golden Globe icon.svg
Autor: User:Bryan Derksen, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Stylized silhouette of the Golden Globe award, for use as an icon.
Robert Downey Jr.'s signature.svg
Robert Downey Jr.'s signature
Robert Downey Jr-2008.JPG
Autor: Edgar Meritano, Licencja: CC BY-SA 3.0
Actor Robert Downey Jr. promoting the film "Iron Man" in Mexico City
Robert Downey Jr.jpg
(c) Photo by Alan Light, CC BY 2.0
Robert Downey, Jr., taken at the AIR AMERICA movie premiere 1990
Robert Downey Jr avp Iron Man 3 Paris.jpg
(c) Georges Biard, CC BY-SA 3.0
Robert Downey Jr. in Paris at the French premiere of "Iron Man 3".
Robert Downey Jr 2014 Comic Con (cropped).jpg
Autor: Gage Skidmore, Licencja: CC BY-SA 2.0
Robert Downey, Jr. speaking at the 2014 San Diego Comic Con International, for "Avengers: Age of Ultron", at the San Diego Convention Center in San Diego, California on July 26, 2014. Photo by Gage Skidmore
McAdamsDowneyJrSherlockHolmesCCJuly09.jpg
(c) Natasha Baucas, CC BY 2.0
Rachel McAdams and Robert Downey, Jr. promoting the 2009 film Sherlock Holmes at San Diego Comic-Con.