Robert Vaughn

Robert Vaughn

Robert Vaughn (lata 60.)
Imię i nazwisko	Robert Francis Vaughn
Data i miejsce urodzenia	22 listopada 1932 Nowy Jork
Data i miejsce śmierci	11 listopada 2016 Ridgefield
Zawód	aktor, reżyser, scenarzysta
Współmałżonek	Linda Staab (1974–2016; jego śmierć)
Lata aktywności	1955–2016
Strona internetowa

Robert Francis Vaughn (ur. 22 listopada 1932 w Nowym Jorku, zm. 11 listopada 2016 w Ridgefield w stanie Connecticut^[1]) – amerykański aktor filmowy, teatralny, telewizyjny, radiowy i głosowy, także reżyser i scenarzysta.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Nowym Jorku jako syn Marcelli Frances (z domu Gaudel), aktorki teatralnej, i Geralda Waltera Vaughna, aktora radiowego^[2][3]. Jego rodzina była pochodzenia francuskiego, niemieckiego, irlandzkiego i walijskiego^[4]. Jego rodzice rozwiedli się, a Vaughn mieszkał z dziadkami w Minneapolis, podczas gdy jego matka podróżowała i występowała.

Po ukończeniu North High School w Minneapolis zapisał się na studia dziennikarskie na Uniwersytet Minnesoty^[5]. Jednak po roku zrezygnował i przeprowadził się z matką do Los Angeles. Studiował w Los Angeles City College^[5], a następnie przeniósł się do Los Angeles State College of Applied Arts and Sciences, uzyskując tytuł magistra sztuk teatralnych^[5]. Po ukończeniu college’u Vaughn został powołany do wojska, służąc jako sierżant musztry. W 1970 uzyskał tytuł doktora w komunikacji z Uniwersytetu Południowej Kalifornii^[5]. W 1972 opublikował swoją rozprawę doktorską jako książkę Tylko ofiary: studium czarnej listy show-biznesu (Only Victims: A Study of Show Business Blacklisting)^[6].

Kariera

W 1955 wystąpił na scenie Pilgrimage Theater w Hollywood jako Judasz Iskariota w sztuce Johna Fletchera The Pilgrim^[7]. Zadebiutował w telewizji 21 listopada 1955 w odcinku Czarny piątek (Black Friday) serialu medycznego NBC Medic jako dr Charles A. Leale z Richardem Boone. W biblijnym filmie Cecila B. DeMille’a Dziesięcioro przykazań (1956) pojawił się jako bałwochwalca złotego cielca, widoczny również w scenie w rydwanie za rydwanem Yula Brynnera. W seryjnym westernie CBS Gunsmoke gościł w dwóch odcinkach - Cooter (1956) jako dzieciak i Romeo (1957) jako Andy Bowers u boku Barbary Eden. Za kreację weterana wojennego Chestera A. Gwynna w filmie Młodzi Filadelfijczycy (1959) otrzymał w 1960 jedyną w karierze nominację do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego i Złotego Globu dla najlepszego aktora drugoplanowego.

W 1964 grał tytułowego duńskiego księcia w Hamlecie^[8] na scenie Pasadena Playhouse w Pasadenie. Rozpoznawalność przyniosła mu rola uprzejmego szpiega Napoleona Solo w serialu NBC Człowiek z UNCLE (1964–1968) i bogatego detektywa Harry’ego Rule w serialu Obrońcy (1972–1974)^[9]. Jako Frank Flaherty w miniserialu ABC Waszyngton za zamkniętymi drzwiemi (Washington: Behind Closed Doors, 1977) otrzymał nagrodę Emmy dla najlepszego aktora drugoplanowego w serialu dramatycznym^[10].

Jego role telewizyjne obejmują postać generała Hunta Stockwella w ostatnich 13 odcinkach serialu NBC Drużyna A (1986-1987), szulera Alberta Strollera w brytyjskim serialu kryminalnym BBC One Przekręt (2004–2012), z wyjątkiem jednego z 48 odcinków, i Miltona Fanshawa w operze mydlanej ITV Coronation Street (2012).

Stworzył szereg pamiętnych ról drugoplanowych w takich filmach, w tym cichego, płochliwego bandytę Lee w westernie Johna Sturgesa Siedmiu wspaniałych (1960), bogatego i wpływowego senatora USA Waltera Chalmersa z podejrzanymi powiązaniami z mafią w sensacyjnym dramacie kryminalnym Petera Yatesa Bullitt (1968), majora Paula Kruegera w dramacie wojennym Johna Guillermina Most na Renie (1969), senatora USA Gary’ego Parkera w dramacie katastroficznym Johna Guillermina Płonący wieżowiec (1974), Rossa Webstera w przygodowej komedii fantastycznonaukowej Richarda Lestera Superman III (1983) czy generała Woodbridge w sensacyjnym dramacie przygodowym Menahema Golana Oddział Delta (1986)^[11]. Użyczył głosu jako komputerowy czarny charakter Prometeusz IV w horrorze fantastycznonaukowym Diabelskie nasienie (1977). W sumie zagrał w ponad 100 filmach, jednak wiele z nich to mało znane filmy telewizyjne lub nieudane produkcje tzw. klasy B.

Grał na Broadwayu jako Andrew Makepiece Ladd III w A.R. Gurneya Love Letters (1990)^[12] z Polly Bergen i w produkcji off-broadwayowskiej The Exonerated (2002)^[13]. Ponadto występował gościnnie w serialach telewizyjnych, m.in. w: Zorro, Bonanzie, Statku miłości, Columbo, Diagnozie morderstwa, Pomocy domowej, Prawie i porządku^[14].

Zmarł na 11 dni przed 84. urodzinami w swoim domu w Ridgefield w stanie Connecticut, w następstwie ostrej odmiany białaczki^[15].

Filmografia

Filmy:

Robert Vaughn (2009)

Seriale TV:

• Gunsmoke (1955–75) jako Andy Bowers/Kid (gościnnie; 1956 i 1957)
• Alfred Hitchcock przedstawia (1955–65) jako Art (gościnnie, 1959)
• Zorro (1957–59) jako Miguel Roverto (gościnnie, 1959)
• Bonanza (1959–73) jako Luke Martin (gościnnie, 1962)
• Nietykalni (1959–63) jako Charlie Argos (gościnnie, 1963)
• The Man from U.N.C.L.E. (1964–68) jako Napoleon Solo
• Sierżant Anderson (1974–78) jako Andrew Simms/Lou Malik (gościnnie; 1975 i 1976)
• Columbo jako Hayden Danziger w odc. Wzburzone wody z 1975 oraz jako Charles „Charlie” Clayw odc. Ostatni toast za Komandora z 1976
• Waszyngton za zamkniętymi drzwiami (1977) jako Frank Flaherty
• Hawaii Five-O (1968–80) jako Sebastian Rolande (gościnnie, 1979)
• Statek miłości (1977–86) jako Charlie Paris (gościnnie, 1981)
• Napisała: Morderstwo (1984–96) jako Gideon Armstrong/Edwin Chancellor/Charles Winthrop (gościnnie; 1985, 1989 i 1992)
• Drużyna A (1983–87) jako gen. Hunt Stockwell
• Legendy Kung Fu (1993–97) jako Rykker (gościnnie, 1993)
• Prawo Burke’a (1994–95) jako William Shane (gościnnie, 1995)
• Diagnoza morderstwo (1993–2001) jako Bill Stratton/Alexander Drake (gościnnie; 1996 i 1997)
• Pomoc domowa (1993–99) jako James Sheffield, ojciec Maxwella (gościnnie; w 2 odcinkach z 1996 i 1998)
• Strażnik Teksasu (1993–2001) jako dr Stewart Rizor (gościnnie, 1996)
• Siedmiu wspaniałych (1998–2000) jako sędzia Oren Travis
• Prawo i porządek (1990–2010) jako Carl Anderton (gościnnie; w 3 odcinkach w 1997 i 1998)
• Prawo i porządek: sekcja specjalna (od 1999) jako Tate Speer/Walter Briggs (gościnnie; 2006 i 2015)
• Mała Brytania w Ameryce (2008) jako Paul Getty II (gościnnie)
• Przekręt (2004–12) jako Albert Stroller
• Coronation Street (od 1960) jako Milton Fanshaw (w 13 odcinkach z 2012)

Przypisy

Bibliografia

• Robert Vaughn. T. 43: Kolekcja Alfred Hitchcock Przedstawia. Poznań: Oxford Educational Sp. z o.o., grudzień 2010, s. 9. ISBN 978-83-252-1127-1.

Linki zewnętrzne

• Robert Vaughn w bazie IMDb (ang.)
• Robert Vaughn w bazie Notable Names Database (ang.)
• Robert Vaughn w bazie Filmweb
• Robert Vaughn w bazie Discogs.com (ang.)