Robert Woonton

Robert Philip Woonton^[1] (ur. 1949) – pochodzący z Wysp Cooka doktor medycyny^[2], polityk, dyplomata, były członek parlamentu^[1], siódmy premier Wysp Cooka w latach 2002-2004.

Kariera polityczna

Urodzony w 1949 roku, z wykształcenia doktor medycyny^[2], związany z wyspą Manihiki, przed rozpoczęciem kariery politycznej prowadził własną praktykę medyczną na Manihiki i w Arorangi^[3]. Członek Partii Demokratycznej, która między 1999 a 2003 rokiem rozbita była na kilka niezależnych frakcji^[4]. W kilku kolejnych rządach, między rokiem 1999 a 2002, sprawował funkcje m.in. ministra transportu^[5], ministra zasobów wodnych^[6], a także ministra spraw zagranicznych^[7]. Od 9 do 16 września 2000 r. Woonton przebywał z wizytą w Chińskiej Republice Ludowej, gdzie spotkał się z przedstawicielami chińskiego ministerstwa rolnictwa^[8]. 19 lutego 2001 roku premier Terepai Maoate pozbawia go teki ministra transportu, którą przejmuje dla siebie^[9]. Po odwołaniu Woonton przyznał, że resort transportu był dla niego dużym ciężarem, mimo to w dalszym ciągu pozostawał na czele resortów: spraw zagranicznych, zasobów wodnych, imigracji, rolnictwa i turystyki, a także stał na czele rady rozwoju inwestycji^[9]. W maju 2001 roku Woonton odwiedza Brukselę, gdzie spotkał się z przedstawicielami Komisji Europejskiej z którymi dyskutował na temat stosunków Unii z państwami Pacyfiku^[10].

W sierpniu 2001 roku Robert Woonton zostaje powołany na stanowisko wicepremiera^[11]. 8 lutego 2002 roku Woonton wchodzi w konflikt z premierem Maoate, którego oskarża o okrutne i dyktatorskie zapędy jakie wykazał odwołując dwóch ministrów z rządu^[12]. Po krytyce pod adresem premiera Woonton podaje się do dymisji, ale kilka godzin później, po odrzuceniu wotum nieufności przeciwko premierowi, Maoate oświadcza, że nie przyjmuje dymisji swojego podwładnego i jednocześnie nie ma mu złe jego krytyki^[12]. Cztery dni później, 12 lutego 2001 roku, zostaje zgłoszony nowy wniosek o wotum nieufności pod adresem premiera. Przechodzi on stosunkiem głosów 15 do 9, a nowym szefem rządu Wysp Cooka zostaje Robert Woonton^[13].

Premier Wysp Cooka

Po objęciu urzędu premiera Robert Woonton ogłosił, że wsparł wotum nieufności przeciwko swojemu byłemu szefowi i koledze partyjnemu, gdyż był zmęczony, że państwo rządzone jest przez nieudolnych biurokratów z otoczenia Maoate, a nie przez polityków wybranych w wyborach przez obywateli^[14]. W nowym rządzie znalazło się miejsce przede wszystkim dla koalicji, która pomogła obalić poprzedni rząd, w jego skład weszli dwaj byli premierzy z Partii Wysp Cooka – Geoffrey Henry i Joe Williams^[15]. Dojście do władzy Woontona wydarzyło się dla niego w dość szczęśliwym momencie, gdyż od kilkunastu miesięcy trwało przeciwko niemu dochodzenie prokuratorskie^[16]. Robert Woonton był podejrzewany o użycie publicznych pieniędzy dla sfinansowania prywatnej jednego z członków parlamentu i jego żony w Nowej Zelandii, gdzie miała ona przejść sfinansowane przez państwo zabiegi medyczne^[16][17]. W ten sposób miał on rzekomo kupić głosy parlamentarzysty, co kwalifikowało się pod korupcję^[17]. Pod koniec maja 2001 roku Woonton został oczyszczony z zarzutów^[17]. Woonton bronił się, że zarzuty były bezpodstawne, a oskarżenia miały motywację zdecydowanie polityczną^[18]. Woonton zapowiedział zmianę stylu polityki oraz stworzenie otwartego rządu. Jedną z pierwszych jego decyzji było naniesienie korekt do budżetu i podniesienie kwoty wolnej od podatku z 6 tysięcy nowozelandzkich do poziomu 12 tysięcy dolarów nowozelandzkich, co miałoby pomóc najbiedniejszych mieszkańcom Wysp Cooka^[19]. W maju 2002 roku Woonton wszedł w konflikt z przedstawicielami mediów na wyspie Rarotonga, gdzie jedna z gazet weszła w posiadanie poufnych dokumentów rządowych dotyczących wydatków członków obozu rządzącego^[20]. Zdaniem policji dokumenty te mogły zostać zdobyty w sposób nielegalny^[20]. Gabinet Woontona rozpoczął wkrótce proces otwieranie lokalnego rynku na partnerów spoza regionu i spoza Unii Europejskiej, motywując to faktem, że Wyspy Cooka są zbyt biednym krajem by sprostać kryteriom importowym nakładanym przez Brukselę^[21]. Jako jednego z potencjalnych partnerów władze w Avarui wymienili Dominikanę^[21]. W czerwcu 2002 roku Woonton został oskarżony o złamanie prawa, gdy zapowiedział że na dwie swoje zagraniczne europejskie podróże, do Brukseli i Rzymu zabierze swoją żonę^[22]. Prawo na Wyspach Cooka stanowi, że małżonka premiera może towarzyszyć mu w podróży zagranicznej tylko raz w czasie trwania roku fiskalnego^[22]. Woonton bronił swojej decyzji, przyznając że przepisy zostały nagięte, ale jego zdaniem nie obowiązują one, gdy małżonka otrzyma specjalne zaproszenie od organizatorów – a tak właśnie się stało w przypadku dwóch tych wizyt^[22].

W sierpniu 2002 roku Woonton wziął udział w szczycie Forum Wysp Pacyfiku, które odbywało się na Fidżi^[23]. W czasie swojego oficjalnego przemówienia podczas tego szczytu, premier Wysp Cooka ogłosił, że kraje Pacyfiku powinny stworzyć własną wizję rozwoju demokracji^[24]. Zauważył też, że większość konstytucji krajów regionu powstała z obcego nadania, bez wzięcia pod uwagę tutejszych uwarunkowań kulturalnych^[24]. We wrześniu 2001 roku wybucha kolejny skandal prasowy, gdy dziennik Cook Islands Independent ujawnił, że premier i jego żona najprawdopodobniej sfinansowali ze środków publicznych zakup mebli do swojego prywatnego mieszkania^[25]. Woonton zaprzeczył tym doniesieniom oraz wysłał list do wydawcy, George'a Pitta, grożąc mu pozwem^[25]. Odpowiednia agencja rządowa zapowiedziała kontrolę licencji prasowej dziennika, a także w lokalnej telewizji należącej do tego samego właściciela^[25]. Jednocześnie ministerstwo imigracji miało rzekomo rozpocząć procedurę sprawdzania legalności pobytu Pitta w kraju^[25]. W październiku rząd oskarżył Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju o finansowy terroryzm jaki organizacja miała stosować przy zapowiedzi umieszczeniu Wysp Cooka na czarnej liście krajów podejrzewanych o nieuczciwe praktyki pieniężne i pranie brudnych pieniędzy^[26]. Kierownictwo Wysp Cooka dało do zrozumienia, że działania OECD są pełne hipokryzji, gdyż grozi ona tylko małym rozwijającym się krajom, a nie zauważa działań wielkich państw^[26]. W listopadzie ogłoszono nową koalicję która miała całkowitą większość w parlamencie, w opozycji znalazł się tylko jeden poseł^[27]. Po przeprowadzeniu najważniejszych reform, takich jak zmniejszenie liczby posłów czy ograniczenia ich kadencji z pięciu do czterech lub trzech lat, miałyby zostać rozpisane nowe wybory parlamentarne^[27]. 12 listopada przed budynkiem parlamentu odbył się protest ponad stu obywateli, którzy protestowali przeciwko faktowi, że w koalicji rządzącej znajduje się 24 na 25 posłów, co ma być dowodem na to, że system demokratyczny na wyspach jest w fazie erozji^[28]. Protestujący domagali się jak najszybszego rozpisania nowych wyborów^[28]. Ta wielka koalicja rozpadła się 30 stycznia 2003 roku, gdy Geoffrey Henry został usunięty ze stanowiska wicepremiera i wszystkich zajmowanych przez niego resortów, a jego Partia Wysp Cooka wyrzucona z koalicji^[29]. Woonton zachował większość w parlamencie, gdyż właśnie doszło do połączenia dwóch do tej pory rywalizujących ze sobą frakcji i wskrzeszenia dawnej Partii Demokratycznej^[30]. Do rządu powrócił były premier Terepai Maoate, tym razem zajmując zwolnione przez Henry'ego stanowisko wicepremiera^[30].

22 maja 2003 roku Robert Woonton gości w Brukseli, gdzie Wyspy Cooka zostają uwzględnione jako nowy członek spotkań pomiędzy ministrami europejskimi a ich odpowiednikami z regionu Karaibów, Afryki i Pacyfiku^[31]. W czasie swego pobytu Woonton nawiązał w imieniu swojego państwa stosunki dyplomatyczne z Jamajką^[31]. Premier oznajmił także, że jego kraj otrzyma wsparcie Unii Europejskiej rzędu kilku milionów dolarów, na rozwój sektorów związanych z połowem i hodowlą pereł, rybołówstwem, a także w procesie poprawy standardu ujęć wody pitnej na wyspach^[32]. Wyspy Cooka otrzymały w tym czasie także pomoc, w wysokości miliona dolarów, od rządu chińskiego^[33]. Jednocześnie szef rządu zapewnił, że państwo powinno w jak najmniejszym stopniu polegać na pomocy zagranicznej^[34]. Jego zdaniem tego typu środki powinny być przeznaczone na inwestycje i rozwój kraju, a nie na pokrycie bieżących działań rządu^[34]. 5 listopada 2003 roku Terepai Maoate miał podjąć nieudaną próbę odsunięcia Woontona od władzy, pod zarzutem nieudolnego kierowania państwem, ale jego zamierzenia najprawdopodobniej się nie powiodły i został zmuszony do rezygnacji^[35]. Maoate miał złożyć wniosek o wotum nieufności wobec gabinetu Woontona, ale wycofał się z niego, nie chcąc wywołać zamieszania w szeregach własnej partii^[36]. Maoate na fotelu wicepremiera zastąpiła Ngamau Munokoa, która stała się tym samym pierwszą kobietą w historii Wysp Cooka na tak wysokim stanowisku^[36]. W grudniu 2003 roku Woonton udał się z oficjalną wizytą do Nowej Zelandii^[37]. W kwietniu 2004 roku Robert Woonton przebywał z wizytą w Chinach Ludowych. Zakończyła się ona sukcesem dla rządu w Avarua, gdyż chiński premier Wen Jiabao przyznał Wyspom Cooka 16 milionów dolarów pomocy, które miałyby zostać przeznaczone na rozwój kraju^[38]. W czasie tej wizyty, 29 kwietnia, Woonton spotkał się także z przewodniczącym ChRL Hu Jintao^[39]. W czasie spotkania premier Wysp Cooka wyraził poparcie dla chińskiej polityki jednych Chin oraz polityki Chin wobec Tajwanu^[39]. W czasie tej wizyty podpisano protokół o zwiększeniu współpracy pomiędzy Chinami a Wyspami Cooka^[40]. Poparcie dla chińskiej polityki wobec Tajwanu przyniosło wielkie korzyści dla państwa, gdyż za sam ten symboliczny gest Wyspy Cooka otrzymały wsparcie w postaci 2,5 miliona dolarów^[41]. Decyzja ta spotkała się z pewną krytyką w kraju oraz satyrycznym artykułem w czasopiśmie wspomnianego George'a Pitta, któremu i tym razem zagrożono sądem za zniesławienie szefa rządu^[42].

Wybory parlamentarne na Wyspach Cooka zostały rozpisane na 7 września 2004 roku^[43]. W czasie kampanii wyborczej premier i jego partia byli oskarżani o użycie publicznych środków masowego przekazu do wspierania kandydatów Partii Demokratycznej^[44]. Głównym rywalem w wyścigu o mandat z Manihiki był Henry Puna reprezentujący Partię Wysp Cooka. Wczesne wyniki wyborów wskazywały na porażkę Woontona, w stosunku głosów 105 do 90^[45]. Po przeliczeniu głosów okazało się jednak, że premier zdobył 142 głosy, a Puna 138 i tym samym obronił swój mandat^[46][47]. Także Partia Demokratyczna odniosła sukces zdobywając 14 mandatów na 25 możliwych^[48]. Spekulowano jednak, że pozycja Woontona i jego przywództwo może być zagrożone, gdyż Terepai Maoate wyrósł znów na silnego rywala do walki o fotel szefa rządu^[48]. Cios dla Woontona nadszedł z innej strony. Wkrótce po ogłoszeniu wyników wyborów Henry Puna oskarżył premiera o kupowanie głosów, dopuszczenie do głosowania osób do tego nieuprawnionych, a także zastraszanie pracowników sfery rządowej, którzy mieliby zostać zwolnieni z pracy w przypadku zagłosowania przeciwko Woontonowi^[49]. Zażalenie zostało uwzględnione przez komisję wyborczą i przekazane do dalszego rozpatrzenia^[50]. W międzyczasie doszło do rozłamu w Partii Demokratycznej. Woonton i jego zwolennicy w parlemancie ogłosili też utworzenie nowej partii, która została nazwana Partią Demo Tumu^[51]. Utworzyła ona koalicję z Partią Wysp Cooka dysponującą dziewięcioma mandatami, co łącznie dało im większość w parlamencie^[52]. Gabinet ten został nazwany rządem jedności narodowej^[52]. Uzgodniono, że po dwóch latach Woonton ustąpi z funkcji premiera, a zastąpi go Geoffrey Henry^[53]. Wkrótce okazało się, że plany te nie zostaną zrealizowane. W grudniu sąd ogłosił, że wybory na Manihiki przebiegły w sposób nieprawidłowy i po ponownym przeliczeniu głosów okazało się, że zarówno Woonton jak i Puna uzyskali równo po 134 głosy^[54]. Sąd nakazał też powtórzenie wyborów^[53]. Robert Woonton ogłosił jednak, że w wyborach tych nie wystartuje^[55]. Jako że Woonton nie był już oficjalnie członkiem parlamentu, nie mógł on pełnić funkcji premiera^[55]. 11 grudnia 2004 roku ustąpił ze stanowiska^[55].

Dalsze życie

Następcą Woontona w fotelu premiera Wysp Cooka został Jim Marurai. Koalicja z Partią Wysp Cooka przetrwać miała do 2006 roku, gdy rozpadła się, a Partia Demo Tumu połączyła się ponownie z Partią Demokratyczną. 25 maja 2005 roku Robert Woonton został mianowany Wysokim Komisarzem Wysp Cooka w Nowej Zelandii^[56][57]. W marcu 2006 roku premier Marurai oskarżył Woontona o próby podważenia jego przywództwa i nielojalność^[58]. 7 marca 2006 roku rząd Wysp Cooka potwierdził, że Robert Woonton został odwołany ze stanowiska^[58][59]. W 2010 roku próby obalenia rządu przez Woontona zostały potwierdzone przez depesze ujawnione przez WikiLeaks^[60].

Przypisy