Robotnicza Brygada Obrony Warszawy

Robotnicza Brygada Obrony Warszawy przy pracy

Robotnicza Brygada Obrony Warszawy lub Ochotnicza Robotnicza Brygada Obrony Warszawy – działająca od 6 września 1939 w Warszawie formacja ochotnicza obrony cywilnej, powołana z inicjatywy działaczy PPS a zwłaszcza Zygmunta Zaremby. Jej dowódcą był kpt. Marian Kenig.

Historia

Oddziały zaczęły powstawać 6 września 1939, po rozmowie Tomasza Arciszewskiego i Zygmunta Zaremby z dowódcą obrony Warszawy gen.Czumą, który wyraził zgodę na stworzenie sześciu kompanii ochotniczych do robót saperskich.

Nabór do kompanii od 9 września prowadził Robotniczy Komitet Pomocy Społecznej w Warszawie, powstały z inicjatywy Polskiej Partii Socjalistycznej (w skład którego wchodzili m.in. Zygmunt Zaremba przewodniczący, Jan Łaznowski zastępca, Piotr Gajewski łącznik z „Akcją Socjalistyczną”, Rudolf Cymerman wyżywienie oddziałów, Adam Próchnik propaganda, Bolesław Dratwa współpraca z dzielnicami, Wilhelm Topinek sekcja techniczna), wspólnie z redakcją gazety „Robotnik” przy ul. Wareckiej 7. Komendantem Placu przy ul. Wareckiej był Marian Kubicki, a następnie Piotr Gajewski. 10 września powołano również Wydział Wojskowy koordynowany przez Józefa Dzięgielewskiego członka Komendy Głównej Akcji Socjalistycznej. W specjalnej odezwie Warszawski Okręgowy Komitet Robotniczy PPS i Rada Zawodowa Warszawy zapowiadały, że ochotnicze kompanie rozpoczną od prac saperskich, wkrótce zostaną uzbrojone i umundurowane i

będą walczyły jako jednostki wojskowe zdyscyplinowane i karne świadome, że walczą o Niepodległość, Polskę, Wolność i Sprawę Robotniczą[1]

Początkowo sformowano Wolski Robotniczy Batalion Obrony Warszawy w składzie 4 kompanii, liczyła 1 tys. ochotników, dowodzony przez por. Tuńskiego. Przy każdej kompanii był łącznik z „Akcji Socjalistycznej” – milicji PPS. Następnego dnia sformowano drugi – Mokotowski Robotniczy Batalion Obrony Warszawy. Po trzech dniach napływ ochotników spowodował, że sformowano 1. Robotniczy pułk piechoty, którego dowódcą został kpt Rudolf Rode z 36. pułku piechoty. Spowodowało to uruchomienie drugiego punktu werbunkowego przy ul. Długiej 21 (siedziba Warszawskiego Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS).

12 września 1939, w sztabie Dowództwa Obrony Warszawy odbyło się spotkanie, w którym wzięli udział: gen. Czuma oraz płk Tomaszewski szef sztabu obrony Warszawy. Podczas konferencji ze strony kapitana Keniga i obecnych działaczy PPS padła propozycja nadania ochotniczej jednostce określonej formy organizacyjnej. Gen. Czuma uwzględniając fakt, iż liczebnie formacja przekroczyła stan pułku, podjął decyzję, iż będzie to brygada o nazwie Ochotnicza Robotnicza Brygada Obrony Warszawy.

W ciągu pięciu dni stan Brygady wynosił ok. 5 800 – 6 000 ludzi. Wobec przedłużającego się oblężenia niemieckiego stolicy, 21 września werbunek do RBOW został wznowiony w celu uzupełnienia strat.

RBOW pełniła początkowo tylko służbę pomocniczą, następnie ok. 1 tys. ochotników przeznaczono na uzupełnienia oddziałów Wojska Polskiego), w późniejszym okresie jej członkowie uczestniczyli w pracach saperskich, obsłudze sieci łączności, oraz otrzymywali zadania dywersjno-wywiadowcze.

24 września 1939 Robotnicza Brygada Obrony Warszawy została włączona w skład odtworzonej 13 Dywizji Piechoty, pod dowództwem płk.Władysława Kalińskiego. Zdaniem Zygmunta Zaremby była to Warszawska Dywizja Robotnicza[2], lecz żadne źródła tego nie potwierdzają. Dywizję skierowano 26 września na pierwszą linię frontu – do obrony dzielnicy Żoliborz a w szczególności Bielan, Burakowa i Marymontu. Brygadę rozwiązano po kapitulacji Warszawy w dniu 27 września 1939.

28 września, na wiadomość o kapitulacji żołnierze brygady zorganizowali wiec na placu Wilsona, gdzie mieściło się wówczas dowództwo dywizji. Nie wierzyli w konieczność kapitulacji, protestowali przeciwko rozbrojeniu, uważając decyzję dowództwa za zdradę i prowokację. Sytuacja była tak napięta, że żołnierze RBOW gotowi byli dokonać samosądu na oficerach. Dopiero na osobistą interwencję kpt. Keniga uformowali się w pochód i, prowadząc pod bronią oficerów jako zakładników, udali się do Cytadeli, by tam zobaczyć, czy inne jednostki też składają broń. W czasie przemarszu pochód przekształcił się w manifestację patriotyczną.

8 września 1999 roku prezydent Aleksander Kwaśniewski odznaczył Krzyżami Oficerskimi i Komandorskimi Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Krzyżem Zasługi niektórych członków Robotniczych Batalionów Obrony Warszawy[3].

Ordre de bataille

  • Dowódca brygady – kpt. Marian Kenig;
  • Zastępca dowódcy – kpt. Rudolf Rode;
  • adiutant – por. Czesław Ostankowicz, następnie por. Edward Radke;
  • 1 Robotniczy Pułk piechoty – dowódca kpt. Rudolf Rode;
    • 1 batalion – dowódca por. Aleksander Tuński;
    • 2 batalion – dowódca por. Nowotny;
  • 2 Robotniczy Pułk Piechoty – dowódca mjr Stanisław Chudyba.

Członkowie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ M.Drozdowski, Alarm dla Warszawy, s. 116
  2. ↑ Zygmunt Zaremba: Wojna i konspiracja. Londyn: 1957, s. 48.
  3. ↑ Odznaczenia dla kombatantów-żołnierzy Robotniczych Batalionów Obrony Warszawy, Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 8 września 1999 [dostęp 2022-06-23] (pol.).

Bibliografia

  • Drozdowski M., Alarm dla Warszawy. Obrona cywilna stolicy we wrześniu 1939 r., Warszawa 1964
  • Kenig M., Ochotnicza Robotnicza Brygada Obrony Warszawy, w: PPS. Wspomnienia z lat 1918–1939, Warszawa 1987 ISBN 83-05-11291-9 s. 411-450;
  • Zaremba Z., Wojna i konspiracja, Londyn 1957;
  • „Encyklopedia wojskowa”, Wydawnictwo Naukowe PWN i Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa, 2007, ISBN 978-83-01-15175-1

Media użyte na tej stronie

RBOW.jpg
Robotnicza Brygada Obrony Warszawy przy pracy