Roch Kowalski

Roch Kowalski
Postać z Potopu
Ilustracja
Symboliczny grób Rocha Kowalskiego przy kościele Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
Twórca

Henryk Sienkiewicz

Wystąpienia

Potop (film 1974)

Grany przez

Krzysztof Kowalewski

Dane biograficzne
Data i miejsce śmierci

1656
Warszawa

Inne informacje
Specjalność

oficer dragonów

Roch Kowalski herbu Korab – postać literacka, bohater powieści Potop Henryka Sienkiewicza, oficer dragonów pana Mieleszki.

W ekranizacji Jerzego Hoffmana z 1974 roku w postać Rocha Kowalskiego wcielił się Krzysztof Kowalewski.

Postać literacka

Roch Kowalski z Korabiów Kowalskich był oficerem dragonów pana Mieleszki w służbie księcia Janusza Radziwiłła. Był mocny, bo się księciu z pięści podobał, gdyż podkowy łamie i z chowanemi niedźwiedziami wpół się bierze, a takiego jeszcze nie znalazł, któregoby nie rozciągnął[1]. Ślepo słuchał rozkazów księcia, był mu wierny dopóki nie poznał pana Zagłoby, który podał się za jego wuja. Zagłoba upił Kowalskiego, podstępem wydostał się z niewoli, z której po niedługim czasie uwolnił też swoich towarzyszy, a Rocha przeciągnął na swoją stronę.

Kowalski w powieści wsławił się nienawiścią do Karola Gustawa, którego za wszelką cenę postanowił zabić. Dwukrotnie był bardzo bliski celu, ale raz w pościgu za władcą, ten ostatni przestrzela nogę konia, na którym jechał Roch, a w bitwie pod Warszawą króla w ostatniej chwili ratuje książę Bogusław Radziwiłł, zabijając zamierzającego się do ciosu Rocha.

Pierwowzór

Przy kościele Matki Bożej Loretańskiej na warszawskiej Pradze znajduje się kamień z napisem:

Tu spoczywa Roch Kowalski, bohater «Potopu». Poległ w bitwie ze Szwedami o Warszawę 29 lipca 1656 r. REQUIESCAT IN PACE

Sienkiewiczowi znana była relacja o ataku polskiego husarza w czasie bitwy pod Warszawą na króla Szwecji Karola Gustawa. Husarz ten zginął w czasie ataku drugiego dnia bitwy, a za swoją dzielność król szwedzki rozkazał praskim bernardynom, którzy mieszkali przy kościele Matki Boskiej Loretańskiej, urządzić mu, na jego koszt uroczysty pogrzeb. Obecny kamień znajduje się w miejscu tego grobu, choć pochowano tu także i innych poległych w 1656 roku.

Niejasne są natomiast okoliczności śmierci i nazwisko owego husarza. Śmierć ta przypisywana bywa Bogusławowi Radziwiłłowi, ale ten w swojej autobiografii tego faktu nie potwierdza. Mógł to być zatem ktoś ze straży przybocznej króla. Husarzowi udało się obalić na ziemię króla szwedzkiego, jednak wobec szwedzkiej przewagi nie zdołał zrobić nic więcej.

Relacje ówczesnych pamiętnikarzy podają zwykle osoby o nazwisku Jakub Kowalewski, Wojciech Lipski oraz Odachowski[2]. Postać znana z powieści powstała najprawdopodobniej na podstawie relacji z obrad sejmowych w 1661 roku[3].

Przypisy

  1. Potop, Tom II, Rozdział III.
  2. Tacy pamiętnikarze, jak Wespazjan Kochowski, Samuel Twardowski czy Jakub Łoś, twierdzą, że był to Jakub Kowalewski. Inny pamiętnikarz, Mikołaj Jemiołowski, mówił o niejakim Dąbrowskim, który zaatakował króla Szwecji, jednak nie trafił i ugodził inną osobę, po czym w glorii chwały wrócił do polskiego obozu. Anonimowy autor kroniki z lat 1647–1656 mówi o niejakim Odachowskim – jedyną znaną osobą o tym nazwisku mogącą brać udział w bitwie był protegowany króla Jana Kazimierza Konstanty Odachowski. Czyn ten przypisywany był również wojewodzicowi rawskiemu Wojciechowi Lipskiemu. Mirosław Nagielski, Warszawa 1656, s. 175.
  3. Na sejmie warszawskim 15 czerwca 1661 roku jeden z posłów (prawdopodobnie pisarz ziemski i poseł zakroczymski Adam Kowalewski) oskarżył Bogusława Radziwiłła o zamordowanie syna husarza, który po strąceniu z konia Karola Gustawa był już niegroźny, bo otoczony przez grupę Szwedów; Mirosław Nagielski, Warszawa 1656, s. 176.

Media użyte na tej stronie

POL Roch Kowalski.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Symboliczny grób Rocha Kowalskiego