Rodezja Północna

Protektorat Rodezji Północnej

Protectorate of Northern Rhodesia

1924–1964
Flaga Herb
Hymn: God Save the Queen (Boże, chroń Królową)
Język urzędowy	angielski
Stolica	Livingstone (1924–1935) Lusaka (1935–1964)
Status terytorium	protektorat Wielkiej Brytanii
Zależne od	Wielka Brytania
Waluta	Funt rodezyjski
Utworzenie	1 kwietnia 1924
Niepodległość	24 października 1964

Rodezja Północna – brytyjski protektorat w południowej Afryce, istniejący w latach 1924–1953. W 1964 r. Rodezja Północna ogłosiła się niepodległym państwem o nazwie Zambia.

Historia

Europejczycy zaczęli penetrację środkowo-południowej Afryki w połowie XIX w. W następnych latach Brytyjczycy nawiązali kontakty z państwem Barotse, a w 1890 roku Brytyjska Kompania Południowoafrykańska otrzymała od władcy tego kraju wyłączność handlu i eksploatacji surowców naturalnych^[1].

Rok później państwom Barotse i Lunda narzucono protektorat Kompanii, a w następnych latach pokonano opór ludów Bemba (1896 r.) i Ngoni (1898 r.). Początkowo tereny obecnej Zambii weszły w skład Rodezji, a w 1911 r. protektorat podzielono na Rodezję Północną (ob. Zambia) i Południową (ob. Zimbabwe). W 1924 r. oba terytoria przeszły pod władzę rządu brytyjskiego^[1].

W okresie II wojny światowej pojawił się ruch wyzwoleńczy czarnych mieszkańców, z którego w 1948 r. powstała pierwsza organizacja afrykańska – Kongres Rodezji Północnej (od 1951 r. Afrykański Kongres Narodowy Rodezji Północnej). Z rozłamu w tej organizacji w 1959 r. powstała bardziej radykalna Zjednoczona Narodowa Partia Niepodległości^[1].

W latach 1953–1963 Rodezja Północna wchodziła w skład brytyjskiej Federacji Rodezji i Niasy. W 1962 r. Wielka Brytania nadała Rodezji Północnej konstytucję, na podstawie której odbyły się wybory parlamentarne, po których powstał koalicyjny rząd partii ZNPN i AKNRP. 31 grudnia 1963 r. Federacja Rodezji i Niasy została rozwiązana przez Wielką Brytanię, a Rodezja Północna otrzymała samorząd wewnętrzny, zaś 24 października 1964 r. uzyskała niepodległość i przyjęła nazwę Zambia^[1].

Nowe państwo zostało członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów, a w październiku 1965 r. wprowadziło ustrój republikański^[1].

Gubernatorzy Rodezji Północnej

• Herbert Stanley (1924–1927)
• James Crawford Maxwell (1927–1932)
• Ronald Storrs (1932–1934)
• Hubert Winthrop Young (1934–1938)
• John Alexander Maybin (1938–1941)
• Eubule John Waddington (1941–1947)
• Gilbert Rennie (1947–1954)
• Arthur Edward Trevor Benson (1954–1959)
• Evelyn Hone (1959–1964)

Przypisy