Rodzina językowa
Rodzina językowa – w klasyfikacji języków jednostka obejmująca grupę języków, co do których zakłada się lub istnieją bezpośrednie dowody, że wywodzą się one od wspólnego prajęzyka. Wniosek o pochodzeniu języków od wspólnego źródła wysuwa się ze względu na ich regularne podobieństwa (zbieżności na płaszczyźnie gramatyki, leksyki itp.). Przykładowo uważa się, że języki indoeuropejskie, do których należą m.in. języki słowiańskie, romańskie i germańskie, pochodzą od wspólnego języka praindoeuropejskiego[1].
W przypadku języków słabo poznanych stwierdzenie ich pokrewieństwa nie jest tak jednoznaczne. Podobieństwa, na podstawie których języki te uznano (lub postuluje się ich uznanie) za rodzinę, mogły też w niektórych przypadkach powstać w wyniku wzajemnego oddziaływania tych języków w przeszłości, chociaż nie wykształciły się one z tego samego języka źródłowego. Jako że w zdecydowanej większości przypadków nie dysponujemy dokumentami piśmiennictwa, poświadczającymi rozwój języka od samego wyodrębnienia się go z prajęzyka, spekulacje na ten temat obarczone są błędem.
W przypadku języków z dobrze poznanej rodziny indoeuropejskiej, semickiej, a także kilku innych, pochodzenie od wspólnego prajęzyka jest praktycznie pewne.
W zależności od przyjętych konwencji klasyfikacyjnych rodziny językowe mogą być dzielone na mniejsze jednostki: podrodziny, grupy czy zespoły językowe obejmujące poszczególne języki, a także łączone w większe jednostki: makrorodziny (nadrodziny). Jest to jednak klasyfikacja względna i niestosowana w sposób jednolity, a różni badacze operują różną terminologią [2][3]. Języki słowiańskie można na przykład traktować jako podrodzinę języków indoeuropejskich, ale jeśli brać pod uwagę same języki słowiańskie, prawdziwe jest co do nich również określenie „rodzina językowa”. Termin „nadrodzina” bywa niekiedy odnoszony do grupy wielkich rodzin językowych, wykazujących pewne podobieństwa, lecz ze względu na długi czas, jaki upłynął od ich wykształcenia, niemożliwych do jednoznacznego sklasyfikowania jako spokrewnione (w miarę upływu czasu prajęzyk pozostawia coraz mniej śladów w językach pochodnych i wzrasta prawdopodobieństwo przypadkowości ewentualnych zbieżności między nimi).
Języki niespokrewnione, ale wykazujące podobieństwa ze względu na wpływ kontaktu językowego, zalicza się do tej samej ligi językowej[4] i określa mianem powinowatych[5].
Najważniejsze rodziny językowe świata
| Rodzina językowa | Liczba języków | Liczba użytkowników w mln |
|---|---|---|
| indoeuropejska | 443 | 2480 |
| chińsko-tybetańska | 365 | 1250 |
| nigero-kongijska[a] | 1489 | 350 |
| afroazjatycka | 372 | 305 |
| austronezyjska | 1262 | 250 |
| drawidyjska | 75 | 200 |
| ałtajska | 65 | 124 |
| dajska | 70 | 80 |
| austroazjatycka | 168 | 72 |
| nilosaharyjska[a] | 199 | 50 |
| uralska | 38 | 25 |
| hmong-mien | 32 | 10 |
| południowokaukaska | 5 | 4,5 |
| północnokaukaska | 30 | 3 |
| khoisan | 29 | 0,25 |
| eskimo-aleucka | 11 | 0,1 |
| australijska | 258 | 0,05 |
| czukocko-kamczacka | 5 | 0,02 |
| języki izolowane | 10 | 195 |
| języki świata | 6800 | 5350 |
Uwagi: dane dotyczące liczby języków w danej rodzinie pochodzą ze strony [1], dane dotyczące ludności są szacunkowe (początek lat 90.)
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
- ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 205.
- ↑ Ruhlen 1987 ↓.
- ↑ Majewicz 1989 ↓.
- ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 222.
- ↑ Majewicz 1999 ↓, s. 168–171.
Bibliografia
- Alfred Franciszek Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).
- Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
- Merritt Ruhlen, A guide to the world's languages, Stanford: Stanford University Press, 1987, ISBN 0-8047-1250-6, OCLC 13525000 (ang.).