Rogal świętomarciński

Rogal świętomarciński

Rogal świętomarcińskirogal z nadzieniem z białego maku tradycyjnie przygotowywany w Poznaniu i niektórych innych częściach Wielkopolski z okazji Dnia Świętego Marcina (11 listopada). Rogale świętomarcińskie są głównym wypiekiem podczas obchodów dnia ulicy Święty Marcin w Poznaniu.

Historia

Reklama rogala marcińskiego z „Dziennika Poznańskiego” z 11 listopada 1860 roku

Tradycja ta wywodzi się z czasów pogańskich, gdy podczas jesiennego święta składano bogom ofiary z wołów lub, w zastępstwie, z ciasta zwijanego w wole rogi. Kościół łaciński przejął ten zwyczaj, łącząc go z postacią św. Marcina. Kształt ciasta interpretowano jako nawiązanie do podkowy, którą miał zgubić koń świętego[1].

W Poznaniu tradycja wypieku rogali świętomarcińskich na 11 listopada istniała już na pewno w 1860 roku, kiedy to opublikowano w „Dzienniku Poznańskim” najstarszą dziś znaną reklamę rogala świętomarcińskiego[2].

Popularna jest jednak legenda, że tradycja w obecnym kształcie narodziła się w listopadzie 1891 roku[3]. Gdy zbliżał się dzień św. Marcina, proboszcz parafii św. Marcina ks. Jan Lewicki (ur. 1846, zm. 1909[4]) zaapelował do wiernych, aby wzorem patrona zrobili coś dla biednych. Obecny na mszy cukiernik Józef Melzer, który pracował w pobliskiej cukierni, namówił swojego szefa, aby wskrzesić starą tradycję. Bogatsi poznaniacy kupowali smakołyk, a biedni otrzymywali go za darmo. Zwyczaj wypieku w 1901 roku przejęło Stowarzyszenie Cukierników. Po I wojnie światowej do tradycji obdarowywania ubogich powrócił Franciszek Rączyński, zaś przed zapomnieniem tuż po II wojnie światowej uratował rogala Zygmunt Wasiński.

Współczesność

Rogal marcinkowski w Chełmży (przykład wyrobu wzorowanego na rogalu świętomarcińskim)
Rogale świętomarcińskie
Rogale Świętomarcińskie manufaktura w Poznaniu

Aby cukiernia mogła używać nazwy „rogale świętomarcińskie”, musi uzyskać certyfikat Kapituły Poznańskiego Tradycyjnego Rogala Świętomarcińskiego, która powstała z inicjatywy Cechu Cukierników i Piekarzy w Poznaniu, Izby Rzemieślniczej i Urzędu Miasta Poznania. W 2015 roku certyfikat taki uzyskało 101 piekarni i cukierni[5]. Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1070/2008 z dnia 30 października 2008 roku nazwa „rogal świętomarciński” została wpisana do rejestru chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych w Unii Europejskiej[6][7].

Rzemieślnicy zrzeszeni w Cechu Cukierników i Piekarzy w Poznaniu sprzedają w Dniu Świętego Marcina średnio 250 ton tego wyrobu, natomiast w skali rocznej sprzedaż wynosi 500 ton, co stanowi 2,5 miliona sztuk rogali[3]. Od 2007 roku Caritas archidiecezji poznańskiej rozprowadza rogale, a zebrane fundusze przeznacza na różnorakie cele dobroczynne (w 2016 roku było to 20 000 sztuk)[8].

Choć specyfikacja certyfikowanego produktu wyraźnie wskazuje, że ciasto musi być przygotowane na margarynie, niektóre cukiernie świadomie decydują się na zmianę przepisu i wykorzystanie masła. Argumentują to poprawą jakości i smaku wypieku (ciasto na maśle jest bardziej aromatyczne i chrupiące) oraz tradycją. Przed specyfikacją cukiernicy stosowali zarówno tłuszcze roślinne (które pojawiają się już w starych przepisach), jak i masło. Argumentem za margaryną jest to, że rozprowadza się łatwiej oraz znacznie obniża cenę produktu, a więc zwiększa jego dostępność[9][10].

Specyfikacja

  • ciasto półfrancuskie na bazie margaryny[11]
  • nadzienie wyrabiane z białego maku z cukrem, okruchami ciasta biszkoptowego, masą jajeczną, margaryną, orzechami, rodzynkami, owocami w syropie lub kandyzowanymi (czereśnie, gruszka, skórka pomarańczowa) oraz aromatem migdałowym
  • sposób zawijania ciasta (na kształt podkowy) i nakładania masy makowej (między warstwami ciasta) oraz dekorowanie pomadą i rozdrobnionymi orzechami[7]
  • waga od 150 do 250 g (taka waga obowiązuje od 2013 roku, wcześniej certyfikowane rogale były wyłącznie duże – mogły ważyć od 200 do 250 g)[12]

Inspiracje i nawiązania

  • W 2017 roku Poczta Polska wypuściła specjalny znaczek z rogalem świętomarcińskim (w serii Polskie produkty regionalne) oraz okolicznościową kopertę z rogalem[13].
  • Na Starym Rynku mieści się Rogalowe Muzeum Poznania poświęcone tradycji tego wypieku[14].
  • W 2019 roku Lech Poznań wysłał rogale jako prezenty do wszystkich klubów ekstraklasy, rok wcześniej rozdawał je kibicom podczas meczu z Jagiellonią Białystok[15].

Zobacz też

Inne produkty regionalne w Poznaniu:

  • rura

Inne produkty regionalne w Wielkopolsce:

Przypisy

  1. Rogal świętomarciński – historia najsłodszego symbolu Poznania. Muzeum Historii Polski, 2015. [dostęp 2019-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-10)]. (pol.).
  2. Dawny Poznań. dawnypoznan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-10)]..
  3. a b Wniosek o rejestrację oznaczenia geograficznego produktu rolnego lub środka spożywczego. Rogal świętomarciński. 2006. [dostęp 2011-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  4. Jan Chrzciciel Lewicki - Wielkopolscy Księża od XVIII do XX wieku, www.wtg-gniazdo.org [dostęp 2021-11-11].
  5. Michał Stangret, Gęsina kontra rogale
  6. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1070/2008 z dnia 30 października 2008 r. rejestrujące w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych nazwę (Rogal świętomarciński (ChOG)). Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr L 290/16, 2008-10-31. [dostęp 2015-10-02].
  7. a b Rozporządzenie Rady (WE) nr 510/2006 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych „Rogal świętomarciński”. Nr WE: PL-PGI-0105-01023-24.07.2012. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr L 172/4, 2013-06-25. [dostęp 2015-10-02].
  8. MM, SM, DSZ, MSZ, Akcje Caritas Archidiecezji Poznańskiej w 2016 roku, w: Głos Caritas, nr 10/2017, s.4, ISSN 2083-5582
  9. Agnieszka Kwiatkowska, Rogale świętomarcińskie trzeba piec na margarynie czy można na maśle? W Poznaniu wybuchła "rogalgate", poznan.wyborcza.pl, 10 listopada 2017 [dostęp 2019-11-10].
  10. Bartosz Nosal, Rogale świętomarcińskie w ocenie Macieja Nowaka: Cukiernie na rogalu nie mogą skąpić [SUBIEKTYWNY RANKING], poznan.wyborcza.pl [dostęp 2019-11-10].
  11. Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 597/2013 z dnia 19 czerwca 2013 r. zatwierdzające nieznaczną zmianę specyfikacji nazwy zarejestrowanej w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych [Rogal świętomarciński (ChOG)], Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr L 172/4, 19 czerwca 2013 [dostęp 2019-04-22].
  12. Bartosz Nosal, 104 cukiernie z certyfikatami na rogale świętomarcińskie. "Rogal to dzieło, więc trzeba uważać na falsyfikaty", poznan.wyborcza.pl, 7 listopada 2019 [dostęp 2019-11-10].
  13. Agnieszka Kwiatkowska, Rogale świętomarcińskie z certyfikatami. Jak szukać tych oryginalnych?, poznan.wyborcza.pl, 3 listopada 2017 [dostęp 2019-11-10].
  14. Żywe muzeum Rogala Świętomarcińskiego w Poznaniu, Rogalowe Muzeum Poznania [dostęp 2019-11-10] (pol.).
  15. Bartosz Nosal, O rogalach świętomarcińskich głośno w social mediach. Lech Poznań wysłał je do Bońka, klubów i dziennikarzy, poznan.wyborcza.pl, 7 listopada 2019 [dostęp 2019-11-10].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Rogale świętomarcińskie RB1.JPG
Autor: Radomil, Licencja: GFDL 1.2
St. Martin's Croissante, traditional cake made on 11th November in Poznań
Reklama (Dziennik Poznanski 11.11 1860).jpg
Reklama rogala marcińskiego z "Dziennika Poznańskiego" (11.11 1860 r.)
Rogale Świętomarcińskie .jpg
Autor: Oleba, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rogale Świętomarcińskie manufaktura na rynku starego miasta w Poznaniu
Rogal świętomarciński 01.jpg
Autor: Rzuwig, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rogal świętomarciński (cukiernia Jacek Błaszkowiak)
Rogal Marcinkowski Chelmza.JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rogal Saint Martin - a traditional dish of Poznań. In other parts of the Polish produced imitations. They must have a different name. Original name is protected. In Chełmża twirl called Marcinkowski.