Rogala (herb szlachecki)

Rogala
Ilustracja
Herb Rogala
Typ herbu

szlachecki

Zawołanie

Rogala

Alternatywne nazwy

Czambor, Jeleni, Ząbrz Rogalita[1]

Pierwsza wzmianka

1257 (pieczęć)
1400 (zapis)

Rogalapolski herb szlachecki, noszący zawołanie Rogala[1]. Wzmiankowany w Herbarzu Złotego Runa, spisanym w XV wieku[2].

Herb występował głównie wśród rodzin osiadłych na Mazowszu oraz w ziemi dobrzyńskiej i bełskiej[1]. Spośród najbardziej znanych rodów pieczętujących się herbem Rogala, należy wymienić Krasickich[3] i Zawadzkich[4].

Rogali używał też Ignacy Krasicki[5].

Opis herbu

Opis historyczny

Kasper Niesiecki, podając się na dzieła historyczne Bartosza Paprockiego i Szymona Okolskiego, opisuje herb[6]:

Tarcza herbu tego na dwie części wzdłuż przedzielona, po prawej stronie jej, powinien być róg jeleni czerwony, w polu białym, po lewej w polu czerwonem róg bawoli szary.

Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, T. VIII

Opis współczesny

Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco[a]:

Na tarczy w polu w słup, w I polu czerwonym róg turzy srebrny, w II polu srebrnym róg jeleni czerwony.

W klejnocie samo godło.

Labry herbowe czerwone, podbite srebrem.

Geneza

Najwcześniejsze wzmianki

Najstarszym barwnym źródłem polskiej heraldyki rycerskiej jest bogato ilustrowany Kodeks lubiński z Legendą o św. Jadwidze, sporządzony 1353 r. na zamówienie księcia Ludwika I, władcy Brzegu nad Odrą. Wśród zdobiących go miniatur znalazły się dwie przedstawiające bitwę z Tatarami pod Legnicą, gdzie poległ książę Henryk Pobożny. Na tych miniaturach widać rycerzy polskich noszących tarcze z herbami: Glaubicz, Grzymała, Brochwicz, Poraj, Rogala, Rotkirch i innymi[7].

Legenda

Według legendy herbowej XII wiek, herb miał powstać w następujący sposób: „(...) miało się to dziać w roku 1109 za Bolesława Krzywousta książęcia polskiego, gdy, albowiem ten pan powracał z Pruskiej i Pomorskiej expedycyi, stanął pod Raskami, gdzie gdy dla rozrywki książęcej, różnego zwierza prezentowano, a między nimi bawoła, ten rozjuszony, wszystkim impetem leciał na Biberszteina odważnego rycerza, nic się tem nieustraszył (!) mężny Bibersztein, i owszem pochwyciwszy bawoła za róg, tak mocno skręcił, aż róg mu jeden złamał: co widząc Krzywousty, do dawnego z przodków swoich jeleniego rogu, bawoli mu w herbie przydał.”[8]

Herbowni

Lista Tadeusza Gajla

Lista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.

Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)[9]. Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi z Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla[10] (399 nazwisk[11]). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Rogala. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Rogala[11]:

Arbaszewski.
Bajewski, Bandorski, Bech, Bechowski, Becke, Behr, Bendorski, Ber, Białkowski, Biberstein, Bielanowski, Bieniecki, Bliński, Błeszyński, Błoński, Bobola, Bojakowski, Bolko, Bolszewski, Bolszowski, Bołoto, Borowski, Brodziński, Brodzyński, Brudziński, Brudzyński, Brzezański, Brzezieński, Brzeziński, Brzeżanski, Budlewski, Butkowski, Bzowski.
Charbaszewski, Charmański, Charmiński, Charytonienko, Chądzyński, Chinowski, Chormański, Chrzanowski, Chynowski, Cielemecki, Cielemęcki, Cieśliński, Czachorowski, Czambor, Czarnocki, Czartkowski, Czekanowski.
Dawidowicz, Dmowski, Dobryszewski, Dobrzyszewski, Drogosz, Duchnowski, Duczymiński, Duczyński, Duszakiewicz, Dybowski, Dziatkowski.
Ejtmin, Ejtminowicz, Eumanow.
Filcz, Filtz, Franio.
Gintowt, Głuchowski, Głuszyński, Gnojeński, Gocłowski, Gorny, Gorski, Górski, Grabowieński, Gronowski, Grunenberg, Grzebski, Grzembski, Grzębski.
Harbaszewski, Harbuszewski, Hermeus, Hirosz, Hodicki, Horbaczewski.
Jarzecki, Jarzęcki, Jarzycki, Jarżecki, Jasieński, Jasiński, Jezierski, Jutowski, Jutrowski.
Kaczur, Kaczura, Kałuski, Kamieński, Karniewski, Kaźniewski, Każniewski, Kiciński, Kielpieński, Kiełdysz, Kiełpiński, Kiełpsz, Kieszkowski, Kildysz, Kiłdysz, Klonowski, Kłokocki, Kobryński, Kobrzyński, Kociański, Kocieński, Kociński, Koczarowski, Koczorowski, Kolbrzyński, Kolczycki, Kolczyński, Koliczewski, Koliczkowski, Kolitowski, Korzeniowski, Kosieński, Kosiński, Kostecki, Kostkiewicz, Kostrowicki, Kostrowiecki, Koszkiewicz, Kościeński, Kościński, Kozubowski, Kozubski, Krasicki, Krasowski, Krassowski, Krążewski, Kruszewski, Krynicki, Kryński, Kukliński, Kulczyński, Kuliczkowski, Kummern, Kunstetter, Kurosz, Kurski, Kurządkowski, Kurzątkowski, Kuwieczyński.
Lapanowski, Latyczyński, Lechwal, Leszczeński, Leszczyński, Lewald, Lewalt, Lewicki, Lewoniewicz, Lgocki, Lichowski, Lidiowski, Lipski, Lissonicki, Lissoniski, Locka, Loga, Loka, Lork, Lubonicki, Lubonidzki, Luboniecki, Luboński, Luka, Luko, Lunowski.
Łapanowski, Łapinoski, Łapinowski, Łapiński, Łaski, Łazowski, Łobanowski, Łosicki, Łosiecki, Łoski, Łoziński, Łuka, Łukowski, Łysomicki.
Macewicz, Machciński, Machnacki, Makowecki, Makowiecki, Marciewski, Marczewski, Markiewicz, Marszewski, Martański, Marusiewski, Maruszewski, Miedyn, Milanowski, Mirosławski, Młodzianowski, Modrzewski, Morkiewicz, Możarowski.
Nakonieczny, Niczgorski, Niczgórski, Niwicki, Nosalski, Nowicki.
Odrzywolski, Onisko, Orczyński, Orechwa, Orechwo, Orzechowski, Osikowski, Oskolski, Osmolski, Osmólski, Ostrowski.
Paczkowski, Pałukowski, Parafianowicz, Parafinowicz, Paruszewski, Pawłowicz, Piechowski, Pikulski, Pilchowski, Pilichowski, Pilik, Pilkiewicz, Pilko, Pliszkowski, Płachecki, Ponikiewski, Ponikowski, Popiełowski, Popławski, Poruć, Poruszewski, Potrykowski, Powalski, Powołkowski, Powołowski, Powsiński, Przeciszewski, Przeciszowski, Pukanowicz, Punikiewski, Punikowski.
Radecki, Radomiński, Radoszewski, Radzikowski, Rajkowski, Rasiński, Raszyński, Raykowski, Reczajski, Reczyński, Rembiewski, Remiszowski, Rębiewski, Ręczajski, Ręczyński, Rogala, Rogalewicz, Rogalewski, Rogaliński, Rogalski, Rogaski, Rogieński, Rogiński, Rogowicz, Rogowski, Rogulski, Rokicki, Rosocki, Rozwadowski, Rożycki, Różycki, Rudgierz, Runowski, Ryński, Rzekiecki, Rzuchowski.
Sadłowski, Sanchocino, Sancygniewski, Sąchocki, Seroczyński, Sidłowski, Sieciński, Sieczyński, Sienicki, Sierpiński, Skalski, Skałka, Skolski, Skomowski, Skromowski, Skulski, Sławkowski, Słąkowski, Słodzej, Słodziej, Słonkowski, Sobeściański, Sobieński, Sobieszczański, Sobieściański, Sokołowski, Suchociński, Swaracki, Swarecki, Swarocki, Sworacki, Szczygielski, Szwaracki, Szwaradzki.
Świerski, Świrski.
Targowski, Tatkiewicz, Tchorzewski, Tchórzewski, Tchórzowski, Tittmansdorf, Trembiński, Trębiński, Trosiński, Troszyński, Truszyński, Trzylatkowski, Trzylatowski, Turski, Tyrau.
Uleski, Uwieleński, Uwieliński, Uwiliński, Użemcewicz, Użemiedzki, Użumiedzki.
Wasiewski, Wasilewski, Wasilowski, Wągrocki, Wągrodzki, Wągroski, Wągrowski, Wencki, Wendrychowski, Wensło, Wessel, Weytko, Węcki, Wędrychowski, Węgrzynowski, Węsło, Wężeł, Widleński, Widliński, Wirski, Witnikowicz, Wituński, Wybicki, Wydrażewski, Wydrzycki, Wysocki, Wyssel, Wyszel.
Zaborowski, Zagorski, Zagorzycki, Zagórski, Zawadzki, Zembocki, Zembowski, Zębocki, Zieliński.
Żabrański, Żarnowski, Żaryński, Żernicki, Żyrnicki
Tadeusz Gajl, Nowy Herbarz Polski

Pozostałe nazwiska

Spośród nazwisk nie figurujących na liście Tadeusza Gajla, należy wymienić nazwisko Kaczorowski[12] oraz Wiśniewski[13].

Galeria

Zobacz też

Uwagi

  1. Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.

Przypisy

  1. a b c Alfred Znamierowski, Herbarz rodowy, Warszawa: Świat Książki, 2004, s. 160, ISBN 83-7391-166-9.
  2. Saint-Remy 1401–1500 ↓.
  3. Niesiecki 1840 ↓, s. 357–363.
  4. Niesiecki 1845 ↓, s. 102–107.
  5. Juliusz Kleiner, Zarys dziejów literatury polskiej, wyd. Ossolineum, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1974, s. 146.
  6. Niesiecki 1841 ↓, s. 121–123.
  7. Jerzy Łojko: Średniowieczne herby polskie. Poznań: 1985, s. 23–24.
  8. Kasper Niesiecki: Herbarz polski Kaspra Niesieckiego. T. VIII. Lipsk: Breitkopf & Härtel, 1841, s. 121–122.
  9. Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.
  10. Gajl 2007 ↓, Bibliografia.
  11. a b Gajl ↓, Linki zewnętrzne.
  12. Zofia Trojanowiczowa, Jerzy Borowczyk, Biografie romantycznych poetów, Wydawn. Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk, 2007, s. 299, ISBN 978-83-7063-495-7 [dostęp 2022-04-19] (pol.).
  13. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II, s. 368

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Herb Szablon.svg
Autor: Zirguezi, Licencja: CC0
Generic Coat of arm
Wypis z Xiąg Szlacheckich fam Budlewskich 27.02.1817.pdf
Wypis z Ksiąg Szlacheckich Obwodu Białostockiego Wywodu Family Urodzonych BUDLEWSKICH z dnia 27.02.1817
S 7 aktu weselnego.png
Autor: ZagórnyRogala, Licencja: CC BY-SA 4.0
,,Na Chwalebny i Zacny Akt Jakuba Zagórnego i Zuzanny Konopniczanki" [W:] Ossolineum, dział starodruki, syg. 2285
POL COA Rogala.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 2.5
Herb Rogala
Erb Tschammerů.JPG
Autor: Qasinka, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Relief of Rogala coat of arms in Komorní Lhotka, today Moravian-Silesian Region Czech republic, formerly Duchy of Teschen.
Polska przedwojenna pocztówka.jpg
Autor: Andrzej Lewicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Polska przedwojenna pocztówka z herbem i spisem nazwisk rodzin szlacheckich
Marcin Krasicki.jpg
Marcin Krasicki (1547-1631), wojewoda podolski.
Wappen-Rogalla-1370-2.jpg
Stammwappen Rogala in Sandstein
Wappen-Rogalla-1370-1.jpg
Rogala-Stammwappen in Sandstein
Aaa Ścibor Rogala, p. Friedrich Kloss 1786.jpg
Portret ze zbiorów Zamku w Lidzbarku Warm.
Franciscan Church in Sanok Ignacy Adam Lewicki and Marcjanna epitaph.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Późnobarokowe epitafium z czarnego marmuru Ignacego Adama Lewickiego (kasztelana inflackiego w latach 1769-1778, zm. 1788) i jego żony Marcjanny z Tarnawieckich (zm. 1754) z inskrypcją w języku łacińskim (1613). Tablicę ufundował ich syn Samuel Rogala-Lewicki