Rogoźno

Rogoźno

— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ratusz
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	obornicki
Gmina	Rogoźno
Prawa miejskie	24 kwietnia 1280
Burmistrz	Roman Szuberski
Powierzchnia	11,24 km²
Wysokość	63 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	11 206[1] 997,0 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 67
Kod pocztowy	64-610
Tablice rejestracyjne	POB
Położenie na mapie gminy Rogoźno Rogoźno
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Rogoźno
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Rogoźno
Położenie na mapie powiatu obornickiego Rogoźno
52°44′57″N 16°59′59″E/52,749167 16,999722
TERC (TERYT)	3016024
SIMC	0967080
Urząd miejski ul. Nowa 2 64-610 Rogoźno
Strona internetowa

Rogoźno (niem. Rogasen) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie obornickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Rogoźno. Położone na Pojezierzu Wielkopolskim, nad rzeką Wełną i jeziorem Rogoźno.

31 grudnia 2012 r. miasto miało 11 345 mieszkańców^[2].

Miasta Stare Rogoźno i Nowe Rogoźno były miastami królewskimi Korony Królestwa Polskiego^[3]. Rogoźno należące do starostwa rogozińskiego, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[4]. W okresie II Rzeczypospolitej oraz w latach 1945–1975 miasto administracyjnie należało do województwa poznańskiego, a od 1975 do 1998 do województwa pilskiego.

Położenie

Jezioro Rogozińskie

Rogoźno położone jest nad rzekami Wełną i Małą Wełną oraz nad jeziorem Rogoźno (długie 4750 m, szerokie 350 m, 136 ha, do 6 m głębokości), na wysokości ok. 63 m n.p.m., przy drodze krajowej nr 11 Katowice – Poznań – Piła – Koszalin – Kołobrzeg, 40 km na północ od Poznania i ok. 52 km na południe od Piły. W mieście bierze początek droga wojewódzka nr 241 Rogoźno – Tuchola. Przez Rogoźno przebiega linia kolejowa Poznań – Piła – Kołobrzeg ze stacją kolejową oraz nieczynna już linia Inowrocław – Krzyż Wlkp.

Według danych z 1 grudnia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 11,24 km²^[5].

Ludność

Budynek Poczty Polskiej

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego stan z dnia 31 grudnia 2012 r. miasto Rogoźno liczyło 11 345 mieszkańców czyli gęstość zaludnienia na obszarze miasta wynosiła 1009 osób/km².

Struktura wiekowa ludności Rogoźna przedstawia się następująco – stan na 31 grudnia 2012 r.^[6].

Obliczony na podstawie tych danych współczynnik feminizacji wskazuje, że na 100 mężczyzn przypadają 104 kobiety.

Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym wynosi 55,2

Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców wynosi 1,8.

Saldo migracji wynosi -48

• Piramida wieku mieszkańców Rogoźna w 2014 roku^[1].

Historia

Nazwa miasta pochodzi od rogoży, czyli ludowej nazwy pałki – rośliny szuwarowej. Najstarsze ślady grodziska wczesnośredniowiecznego pochodzą z VIII-IX wieku. Pierwsza wzmianka pisana z 1192 (Roguezno).

Początki kasztelanii rogozińskiej przypadają najpewniej na połowę XII wieku, a więc na okres powstania nowego grodu na lewym brzegu Wełny (u wyjścia Małej Wełny z Jeziora Rogozińskiego) udokumentowanego badaniami archeologicznymi. Pod koniec 1. połowy XIII wieku Rogoźno było siedzibą dobrze funkcjonującej kasztelanii, potwierdza to dokument z 1248 w którym wymieniony jest kasztelan Gniewomir – „Gneomir castelanus de Rogozna”. Kasztelania rogozińska posiadała charakter terytorialny. Graniczyła, rozpoczynając od północy, z kasztelaniami: ujską, żońską, gnieźnieńską, radzimską, obrzycką i czarnkowską. Dokładny przebieg jej granic, z uwagi na skąpe materiały źródłowe, jest jednak trudny do określenia.

Pomimo upadku znaczenia urzędu kasztelańskiego, rogozińscy kasztelanowie występowali aż do rozbiorów w XVIII wieku, choć stanowisko miało tu już jedynie charakter tytularny. Ostatnim kasztelanem rogozińskim był wspomniany w źródłach 22 stycznia 1787 Adam Jan Malczewski (zmarły w 1804). Kasztelanowie rogozińscy mieli prawo zasiadania w Senacie I Rzeczypospolitej, jako kasztelanowie mniejsi, zwani drążkowymi. W hierarchii senackiej plasowali się między innymi przed kasztelanami radomskimi, wieluńskimi, przemyskimi, chełmskimi, bydgoskimi czy warszawskimi.

Kasztelanowie rogozińscy:

Jan Matejko Śmierć Przemysława w Rogoźnie 1881 r.

Rogoźno na litografii Napoleona Ordy (1880)^[7]

Dokument lokacyjny Kostrzyna z 1251 wspomina o grupie „gości” książęcych z Rogoźna, historycy wątpią jednak, by tworzyli oni zorganizowaną społeczność miejską. Przyjmuje się, że właściwa lokacja miasta w Rogoźnie nastąpiła dopiero w 1280 wraz z odpowiednim dokumentem wystawionym przez Przemysła II^[8]. W przywileju tym wspomina się, że zasadźcami są Jan i Piotr Dedz, ówcześni właściciele miasta. Miasto lokowane było na prawie niemieckim, jakie obowiązywało też w Poznaniu. Przemysł II wybudował w Rogoźnie zamek modrzewiowy, o którym wspomina Jan Długosz w swej pracy pod tytułem „Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae”. Król Przemysł II często przebywał w Rogoźnie, o czym świadczą dokumenty z lat 1284 i 1286. Miejscowość jako miasto pod zlatynizowaną staropolską nazwą Rogoszna wymieniona jest w jednym z łacińskich dokumentów wydanym w Gnieźnie w 1278 roku sygnowanym przez Przemysła II^[9]. Miasto na trwale weszło do historii Polski 8 lutego 1296, kiedy Przemysł zginął tu zamordowany w zasadzce (prawdopodobnie dokonanej z inicjatywy bądź z udziałem margrabiów brandenburskich). Przywileje nadane miastu przez Przemysła II zostały dwukrotnie potwierdzone przez innych władców. Po raz pierwszy już w roku 1296 potwierdził je dla rogozińskiego wójta Dobrogosta książę Władysław Łokietek. W 1427 roku prawa przyznane mieszkańcom Rogoźna zostały potwierdzone i w znaczny sposób poszerzone w dokumencie relokacyjnym wystawionym miastu przez króla Władysława Jagiełłę.

Z 1507 roku pochodzi pierwsze świadectwo istnienia osiedla żydowskiego w Rogoźnie^[10].

W 1750 roku starosta Jakub Szołdrski lokował Nowe Miasto Rogoźno. Przy tej okazji sprowadzono liczną grupę niemieckich sukienników. W XVIII wieku był to jeden z najznaczniejszych wielkopolskich ośrodków sukienniczych. W roku 1794 na mocy reskryptu króla pruskiego, formalnie połączono Nowe Miasto Rogoźno i Stare Miasto Rogoźno w jeden organizm miejski.

W okresie Księstwa Warszawskiego w trakcie odwrotu Wielkiej Armii miała miejsce bitwa w Rogoźnie (1813) 10 lutego 1813. Rosyjskie oddziały pod dowództwem Woroncowa zaatakował 4 Pułk Nadwiślański polskiej piechoty zmuszając go do cofania się w kierunku na Parkowo i Oborniki.

Mieszkańcy brali aktywny udział w powstaniu wielkopolskim 1918/1919. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zamordowali w pobliskich lasach rożnowickich ok. 12 tysięcy osób, m.in. pacjentów szpitala psychiatrycznego w podpoznańskich Owińskach i 100 jeńców angielskich^[11].

Zabytki

Kościół pw. św. Wita

Dawne Seminarium Nauczycielskie z 1905, obecnie Zespół Szkół im. Hipolita Cegielskiego

ul. Wielka Poznańska (centrum)

• średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta z rynkiem (pl. Powstańców Wielkopolskich)
• Kościół pw. św. Wita, fundowany według tradycji przez Mieszka I i Dobrawę (wskazywałoby na to m.in. bardzo stare wezwanie), obecny gotycki z 1526 roku, wewnątrz cenna gotycka chrzcielnica z wkomponowanym medalionem rusko-bizantyjskim z XII wieku
• układ urbanistyczny Nowego Miasta z rynkiem (pl. Karola Marcinkowskiego) z XVIII wieku
• Muzeum Regionalne im. Wojciechy Dutkiewicz znajdujące się w dawnym Ratuszu (zabytkowy późnoklasycystyczny budynek zbudowany w latach 1826-1828, rozbudowany 1911-1913). Do najciekawszych zabytków eksponowanych w Muzeum należy znaleziony w okolicach dawnego grodu kasztelańskiego obosieczny miecz żelazny z XII wieku z napisem +INIOINI+ na obu stronach głowni
• kościół poewangelicki pw. Świętego Ducha z 1807 i znajdująca się przy nim drewniana dzwonnica z 1786
• Liceum Ogólnokształcące im. Przemysła II – jedna z najstarszych szkół średnich w Wielkopolsce, mieści się w budynku pochodzącym z 1869 roku, wewnątrz Szkolna Izba Tradycji, w której zgromadzono starodruki sięgające czasów pruskich, liczne dokumenty i fotografie, znajduje się tu także Biblioteka im. Marii i Józefa Sobolewskich zawierająca bezcenne wydawnictwa z końca XIX wieku i okresu II Rzeczypospolitej
• budynek sądu grodzkiego z 1905 roku, obecnie mieści się w nim Zespół Szkół Agrobiznesu im. Dezyderego Chłapowskiego (ul. Kościuszki 41), nr w rejestrze zabytków: 254/Wlkp/A z 17.10.2005 r.
• budynek Zespołu Szkół im. Hipolita Cegielskiego – dawne Seminarium Nauczycielskie. Oddany do użytku w 1905 roku, mieści 115 izb i jest do dzisiaj największym budynkiem w mieście
• gród średniowieczny na Wójtostwie
• cmentarz katolicki
• cmentarz ewangelicki
• Stary cmentarz żydowski w Rogoźnie – został założony pod koniec XVI wieku. Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali cmentarz. Płyty nagrobne zostały wykorzystane do wybrukowania ulic wokół Nowego Rynku. Po wojnie pokryto te ulice asfaltem – bez wcześniejszego usunięcia macew. Na powierzchni 1,5 hektara nie zachował się żaden nagrobek. Zachowały się jedynie ruiny dawnego domu przedpogrzebowego. Nowy cmentarz żydowski został założony w XIX wieku. Podczas II wojny światowej również zdewastowany, a po wojnie zlikwidowany. Kilka zachowanych rozbitych macew znajduje się w Muzeum Regionalnym. Po rogozińskiej synagodze nie pozostało ani śladu^[12]

Edukacja

Liceum Ogólnokształcące im. Przemysława II

Dawny sąd grodzki z 1905 obecnie Zespół Szkół Agrobiznesu im. Dezyderego Chłapowskiego

Żłobki:

• Oddział Żłobkowy przy Pierwszym Polsko – Angielskim Niepublicznym Przedszkolu „Akademia Małych Odkrywców” w Rogoźnie

Przedszkola:

• Przedszkole nr 1 „Kubusia Puchatka” w Rogoźnie
• Przedszkole nr 2 w Rogoźnie
• Pierwsze Polsko – Angielskie Niepubliczny Przedszkole „Akademia Małych Odkrywców” w Rogoźnie

• Prywatne Przedszkole „Przemysław” w Rogoźnie
• Prywatne Przedszkole „Motylek” w Rogoźnie

Szkoły podstawowe:

• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Olimijczyków Polskich w Rogoźnie
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Powstańców Wielkopolskich 1918/19 w Rogoźnie

Gimnazja:

• Gimnazjum nr 1 im. Mazurka Dąbrowskiego w Rogoźnie
• Gimnazjum nr 2 w Zespole Szkół im. Hipolita Cegielskiego w Rogoźnie
• Gimnazjum Społeczne nr 3 przy Liceum Ogólnokształcącym w Rogoźnie

Szkoły ponadgimnazjalne:

• Liceum Ogólnokształcące im. Przemysła II w Rogoźnie
• Zespół Szkół Agrobiznesu im. Dezyderego Chłapowskiego w Rogoźnie
• Zespół Szkół im. Hipolita Cegielskiego w Rogoźnie

Współpraca krajowa i międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Czorsztyn
• Kalisz Pomorski
• Mariampol
• Tulczyn
• Wustrow
• Wiehl
• La Trimouille

Sport

• RKS Wełna Rogoźno - klub piłkarski założony w 1921 r., obecnie bez drużyny seniorów, szkolenie prowadzone jest w 5 grupach juniorskich
• Klub Żeglarski Kotwica

Wspólnoty wyznaniowe

Poewangelicki kościół pw. św. Ducha

• Kościół rzymskokatolicki:

• parafia Ducha Świętego
• parafia św. Wita

• Świadkowie Jehowy:

• zbór Rogoźno (Sala Królestwa ul. Konieczyńskich 31)^[13][14]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta
• Rogoźno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 677 .
• Historia miasta
• Rogoźno na portalu Fotopolska